Sabab va Omilni farqi
Shu kitobdan semizlik bobini o‘qib turgandim. Unda semizlikning etiopatogenezi (kasallikning sababi va rivojlanishi) qismida semizlikka olib keluvchi “FAKTOR”lar haqida so‘z boradi.
Nafaqat bu kitobda, boshqa semizlik bobiga ega endokrinologiya kitoblarida ham shu faktorlar keltiriladi.
Hullas, bu yerda e’tiborni bir muhim nuqtaga qaratish kerak bo‘lgan joy bor: kitoblarda semizlikka olib keluvchi “faktor”lar haqida gap ketganda gormonal va genetik omillar yoziladi/aytiladi.
Ba’zi endokrinologlar esa “Faktor” bilan “Prichina”ni farqlay olmaydi — muammo shu yerda boshlanadi.
Qanday muammo?
Bemorga “Siz gormon sabab (prichina) semirgansiz” deydi…
Aslida: “Balki sizning semirishingizda gormonal omil (faktor) ishtirok etayotgandir” deyishi kerak edi…
Bu yerda sabab va omilni farqlamaslik haqida gap ketyapti. Keling, ularning farqini tushuntiraman.
1. Причина — SABAB:
Biror hodisa yoki holatning asosiy sababi. Ya’ni, aynan nimadirni yuzaga keltirgan aniq sabab.
Sababga misol: Kaloriya profitsiti — bu semizlikning sababi.
2. Фактор — OMIL / ta’sir qiluvchi omil:
Bu — hodisaga ta’sir qiluvchi omillardan biri, lekin u bevosita sabab bo‘lmaydi. Ya’ni, sababga olib keluvchi sharoit, fon, holat yoki yo‘nalishdir.
Omillarga misollar:
• Kamharakatlik — semizlikka olib keluvchi omillardan biri (lekin yagona sabab emas). Chunki harakatsiz bo‘lib ham semirmaslik mumkin.
• Noto‘g‘ri ovqatlanish — bu ham semizlikka olib keluvchi omillardan biri, lekin sabab emas. Chunki to‘g‘ri ovqatlanib semirish, yoki aksincha — noto‘g‘ri ovqatlanib semirmaslik yoki ozish mumkin. (Bu biroz kengroq mavzu)
• Insulinning doimiy baland bo‘lishi — bu ham omil, ammo sabab bo‘lolmaydi. Chunki kaloriya defitsiti qilinsa, baribir oziladi. (Bu haqda YouTube’ga alohida video chiqaraman, o‘shanda batafsil tushuntiraman.)
Shuning uchun ham semizlik “ko‘p omilli” (mnogofaktorial) kasallik deyiladi. Lekin asosiy sabab bitta — kaloriya profitsiti.
Endi farqiga borib oldingizmi?
Agar barcha omillar mavjud bo‘lsa-yu, lekin asosiy sabab — kaloriya profitsiti bo‘lmasa, odam semirmaydi.
Aksincha, agar barcha omillar bartaraf etilsa-yu, asosiy sabab — profitsit bo‘lib tursa, odam ozmaydi.
Qanday bo‘ldi insayt?🔥
@doctorferuz
Shu kitobdan semizlik bobini o‘qib turgandim. Unda semizlikning etiopatogenezi (kasallikning sababi va rivojlanishi) qismida semizlikka olib keluvchi “FAKTOR”lar haqida so‘z boradi.
Nafaqat bu kitobda, boshqa semizlik bobiga ega endokrinologiya kitoblarida ham shu faktorlar keltiriladi.
Hullas, bu yerda e’tiborni bir muhim nuqtaga qaratish kerak bo‘lgan joy bor: kitoblarda semizlikka olib keluvchi “faktor”lar haqida gap ketganda gormonal va genetik omillar yoziladi/aytiladi.
Ba’zi endokrinologlar esa “Faktor” bilan “Prichina”ni farqlay olmaydi — muammo shu yerda boshlanadi.
Qanday muammo?
Bemorga “Siz gormon sabab (prichina) semirgansiz” deydi…
Aslida: “Balki sizning semirishingizda gormonal omil (faktor) ishtirok etayotgandir” deyishi kerak edi…
Bu yerda sabab va omilni farqlamaslik haqida gap ketyapti. Keling, ularning farqini tushuntiraman.
1. Причина — SABAB:
Biror hodisa yoki holatning asosiy sababi. Ya’ni, aynan nimadirni yuzaga keltirgan aniq sabab.
Sababga misol: Kaloriya profitsiti — bu semizlikning sababi.
2. Фактор — OMIL / ta’sir qiluvchi omil:
Bu — hodisaga ta’sir qiluvchi omillardan biri, lekin u bevosita sabab bo‘lmaydi. Ya’ni, sababga olib keluvchi sharoit, fon, holat yoki yo‘nalishdir.
Omillarga misollar:
• Kamharakatlik — semizlikka olib keluvchi omillardan biri (lekin yagona sabab emas). Chunki harakatsiz bo‘lib ham semirmaslik mumkin.
• Noto‘g‘ri ovqatlanish — bu ham semizlikka olib keluvchi omillardan biri, lekin sabab emas. Chunki to‘g‘ri ovqatlanib semirish, yoki aksincha — noto‘g‘ri ovqatlanib semirmaslik yoki ozish mumkin. (Bu biroz kengroq mavzu)
• Insulinning doimiy baland bo‘lishi — bu ham omil, ammo sabab bo‘lolmaydi. Chunki kaloriya defitsiti qilinsa, baribir oziladi. (Bu haqda YouTube’ga alohida video chiqaraman, o‘shanda batafsil tushuntiraman.)
Shuning uchun ham semizlik “ko‘p omilli” (mnogofaktorial) kasallik deyiladi. Lekin asosiy sabab bitta — kaloriya profitsiti.
Endi farqiga borib oldingizmi?
Agar barcha omillar mavjud bo‘lsa-yu, lekin asosiy sabab — kaloriya profitsiti bo‘lmasa, odam semirmaydi.
Aksincha, agar barcha omillar bartaraf etilsa-yu, asosiy sabab — profitsit bo‘lib tursa, odam ozmaydi.
Qanday bo‘ldi insayt?🔥
@doctorferuz