Nega toʻygandan keyin ham yeyishda davom etamiz?Qorin toʻygandan keyin ham ovqatlanishni davom ettirish – ko‘pchilikda uchraydigan holat. Bu insonning hayotiy reflekslariga, ya’ni biologik nuqtai nazardan omon qolish strategiyalariga asoslangan.
Biologik mexanizm: "Omon qolish" instinktiInsonning qachon ovqat topishi noma’lum bo‘lgan davrlarda, energiya zaxiralarini yig‘ish asosiy omon qolish mexanizmlaridan biri bo'lgan. Ovqatlanishni ortiqcha davom ettirish miyamizdagi qadimgi limbik tizim (ayniqsa, gipotalamus) tomonidan boshqariladi. Bu tizim xavfni his qiladi va ovqatni zahiralash uchun ko‘proq yeyishga undaydi.
•
Gipotalamus – ochlik va to‘qlikni boshqaruvchi asosiy markaz. Toʻyganlik hissi haqidagi signal unga yetib bormasa, bizni yeyishda davom ettiradi.
•
Dofamin tizimi – ovqat iste’molidan zavq hissini oshiradi va bu jarayonni mukofotlash tizimi sifatida qabul qiladi. Mana nima uchun zerikkanimizda, stressga tushganimizda ovqat bilan o'zimizni yupatishga urinamiz.
Noaniqlik va xavfning ta’siriKelajakning noaniqligi – inson miyasi uchun doimiy stress. Noaniqlikni xavf deb qabul qilish bosh miyaning
prefrontal korteksida faollikni oshiradi. Bu jarayon aslida foydali bo‘lsa-da, zamonaviy sharoitda ortiqcha xavotir va keraksiz “zahiralar yig‘ish”ga olib keladi.
Miya kelajakni nazorat qilishga doim harakat qiladi, lekin hech uddasidan chiqa olmaydi. Ammo oziq-ovqat kabi nazorat qilinadigan narsalar orqali xavfsizlik tuygʻusini tiklashga intiladi.
Folbinlarga ishonchning tarixiy ildizi ham shu bilan bogʻliq. Odamlar shuning uchun folbin va bashoratchilarga ishonadi va bu bilan kelajakdagi noma’lumlikni o‘rganishga qiziqadi. Mavhumlik – odamzod uchun eng qiziqarli sir va eng katta stress manbai ham.
G‘ayb ilmi faqat Alloh taologa xosdir!
“(U) g‘aybni biluvchidir. Bas, O‘z g‘aybidan biror kimsani xabardor qilmas” (Jin surasi, 26).
Hadisi sharifda: “Kimki bashoratchi yoki folbinning oldiga borsa va u aytgan narsani tasdiqlasa, shubhasiz, u Muhammad (alayhissalom)ga tushgan narsaga kufr keltiribdi”, deyilgan (Abu Dovud, Nasoiy va Ibn Moja rivoyatlari).
O'zini kelajagini bilmaydigan odam qanday qilib siz haqingizda rost gap aytishi mumkin?! Hullas, folbinlarga bormang!
Bosh miyaning energetik strategiyasiBosh miya inson organizmida eng koʻp energiya talab qiladigan organ bo‘lib, tana iste’mol qiladigan umumiy energiyaning taxminan 20-25 foizini sarflaydi. Shu sababli, u har doim energiya zahiralashni ustuvor vazifa deb biladi.
Shuning uchun u “energiya tugab qolsa, nima boʻladi?” degan qoʻrquv bilan yashaydi. Miya favqulodda vaziyatlarga tayyorgarlik sifatida bizni koʻproq ovqatlanishga undaydi. U ortiqcha energiyani yogʻ sifatida zahiralab qoʻyadi, chunki “ehtimoliy kimsasiz orol yoki ochlik” ssenariysi har doim uning “rejasi”da turadi.
Tadqiqotlardan ma'lumki:
• Miya yuqori kaloriyali mahsulotlarni avtomatik ravishda afzal ko‘radi (masalan, shakar va yog‘lar), chunki ular tez energiya beradi.
• Miya
“kelajakda energiya tugab qolishi mumkin” degan xavotirda ko‘proq zahiralashni tanlaydi.
XULOSAToʻygandan keyin ham ovqatlanishni davom ettirish – miyamizdagi azaliy omon qolish refleksining natijasi ekan. Lekin zamonaviy dunyoda bu instinktni boshqarish mumkin. Buning uchun miyani yangi odatlarga moslashtirish va ongli yondashuvni shakllantirish kerak.
Keyingi postda, bosh miyani qanday “aldash” va bu refleksni o’zingizning foydangizga qanday ishlatish mumkinligini tushuntiraman. Qiziq ekanmi?
@doctorferuz