Forward from: Shohsanam's blog
Oʻz qadrini qaytarishga boʻlgan soʻngi urinish - Lev Tolstoy “Anna Karenina”
Bu roman – inson ehtiroslari, axloqiy tanlovlari va ijtimoiy qoidalar o‘rtasidagi ziddiyatlar haqidagi chuqur mulohazadir. Uning har bir sahifasi shunday haqqoniylik bilan yozilganki, o‘quvchi go‘yo qahramonlarning yonida yashayotgandek his qiladi.
Anna Karenina obrazida Tolstoy nafaqat ayolning erkinlik uchun kurashini, balki insonning o‘z-o‘ziga qarshi ichki kurashini ham tasvirlaydi. Annaning qiyofasi – bu go‘zallik va zaiflikning, kuch va ojizlikning bir butunligi. Yuksak aql va olijanob qalbning bir tanada birlashuvi fojiadir, degan jumla Anna uchun aytilgandek goʻyo. U sevgi va ehtiros izlaydi, ammo bu ehtirosning qiymati uning butun hayotini vayron qiladi. Anna erkinlikka intiladi, ammo u o‘zi yashayotgan jamiyatning cheklovlari va qoidalariga mahkum ekanligini oxir-oqibat anglaydi. Uning fojiaviy o‘limi – bu faqat bir ayolning fojiasi emas, balki ijtimoiy me’yorlarning inson qalbiga qilgan zo‘ravonligining ramzidir. Annaning harakati – bu individualizmning o‘sha davr jamiyatidagi qotib qolgan qonunlarga qarshi isyoni. Ammo bu isyon muvaffaqiyatsizlikka mahkum: u na erkinlikka, na baxtga erisha oladi. Uning o‘zini poyezd ostiga tashlashi – bu hayotdan qochish emas, balki insoniy qadr-qimmatni qaytarib olishga bo‘lgan so‘nggi urinishi.
Asar o‘z davrining jamiyatiga achchiq tanqid bilan qaraydi. Erkak va ayolning jamiyatdagi mavqei orasidagi notenglik shunchalik aniqlik bilan ochilgan: erkaklar sevgi va ehtirosda erkinlikka ega bo‘lib, xatolari kechiriladi, ayollarning kichik “gunohi” esa butun jamiyat tomonidan qoralab tashlanadi.
Vronskiy o‘z ehtiroslariga bo‘ysunib, sevgini shiddat bilan qabul qiladi, ammo Annaga bo‘lgan sevgisining mas’uliyatini oxirigacha ko‘tara olmaydi. Uning g‘urur va o‘ziga ishonchsizligi uni sevgan insonidan uzoqlashtiradi. Bu sevgi oxir-oqibat ikki tomonlama mag‘lubiyatga aylanadi: Anna hayotini yo‘qotadi, Vronskiy esa o‘z ruhiy tinchligini abadiy boy beradi.
Konstantin Levinning izlanishlari esa asarning boshqa falsafiy qirrasi sifatida gavdalanadi. Levin obrazida Tolstoy insonning hayot mazmuni va mohiyatni anglashga bo‘lgan intilishini ochib beradi. Levinning ichki kurashlari, uning tabiat va inson mehnatiga bo‘lgan ehtiyojini o‘qish o‘quvchini majburiy tanlovlar haqida chuqur o‘ylashga undaydi. Levin va Kiti o‘rtasidagi munosabatlar Annaning sevgisiga qarama-qarshi bo‘lib, baxtni oddiylik va sadoqatda topish mumkinligini ko‘rsatadi. Ammo bu baxt ham mukammal emas, chunki Levinning falsafiy izlanishlari davom etaveradi.
Tolstoy o‘z asarida sevgi va ehtirosning ikki xil tusini tasvirlaydi. Bir tomondan, ehtirosli sevgi halokatli kuchga ega. Anna va Vronskiyning hikoyasi shuni ochiq ko‘rsatadi. Ikkinchi tomondan, ma’naviy uyg‘unlikka asoslangan sevgi insonning hayotini boyitishi va ma’noga to‘ldirishi mumkin. Levin va Kiti o‘rtasidagi munosabatlar bu fikrga misol bo‘lib xizmat qiladi. Biroq Tolstoy buni absolyut haqiqat sifatida ko‘rsatmaydi, balki sevgi va hayotning ko‘p qirrali ekanligini ta’kidlaydi.
Asar syujeti nafaqat qahramonlarning shaxsiy fojialari, balki jamiyatning asosiy muammolari haqida ham fikr yuritishga undaydi. Tolstoy inson erkinligining chegaralarini, axloqiy tanlovlarning murakkabligini va ijtimoiy qadriyatlarning inson hayotiga ta’sirini o‘rganadi.
Bu nafaqat sevgi haqidagi hikoya, balki insoniyatning umidsiz izlanishlari, tanlovlarning halokatli oqibatlari va jamiyatning rad etuvi haqida yozilgan og‘ir darsdir. Bu asar nafaqat o‘qiladi, balki o‘ylashga, his qilishga va baholashga majbur qiladi. Anna bilan birga tushkunlikka tushasiz, Levin bilan birga hayotning ma’nosini izlaysiz va oxirida hayotning achchiq, ammo haqiqatga to‘la ma’nosini his qilasiz.
@shohsanamdan
Bu roman – inson ehtiroslari, axloqiy tanlovlari va ijtimoiy qoidalar o‘rtasidagi ziddiyatlar haqidagi chuqur mulohazadir. Uning har bir sahifasi shunday haqqoniylik bilan yozilganki, o‘quvchi go‘yo qahramonlarning yonida yashayotgandek his qiladi.
Anna Karenina obrazida Tolstoy nafaqat ayolning erkinlik uchun kurashini, balki insonning o‘z-o‘ziga qarshi ichki kurashini ham tasvirlaydi. Annaning qiyofasi – bu go‘zallik va zaiflikning, kuch va ojizlikning bir butunligi. Yuksak aql va olijanob qalbning bir tanada birlashuvi fojiadir, degan jumla Anna uchun aytilgandek goʻyo. U sevgi va ehtiros izlaydi, ammo bu ehtirosning qiymati uning butun hayotini vayron qiladi. Anna erkinlikka intiladi, ammo u o‘zi yashayotgan jamiyatning cheklovlari va qoidalariga mahkum ekanligini oxir-oqibat anglaydi. Uning fojiaviy o‘limi – bu faqat bir ayolning fojiasi emas, balki ijtimoiy me’yorlarning inson qalbiga qilgan zo‘ravonligining ramzidir. Annaning harakati – bu individualizmning o‘sha davr jamiyatidagi qotib qolgan qonunlarga qarshi isyoni. Ammo bu isyon muvaffaqiyatsizlikka mahkum: u na erkinlikka, na baxtga erisha oladi. Uning o‘zini poyezd ostiga tashlashi – bu hayotdan qochish emas, balki insoniy qadr-qimmatni qaytarib olishga bo‘lgan so‘nggi urinishi.
Asar o‘z davrining jamiyatiga achchiq tanqid bilan qaraydi. Erkak va ayolning jamiyatdagi mavqei orasidagi notenglik shunchalik aniqlik bilan ochilgan: erkaklar sevgi va ehtirosda erkinlikka ega bo‘lib, xatolari kechiriladi, ayollarning kichik “gunohi” esa butun jamiyat tomonidan qoralab tashlanadi.
Vronskiy o‘z ehtiroslariga bo‘ysunib, sevgini shiddat bilan qabul qiladi, ammo Annaga bo‘lgan sevgisining mas’uliyatini oxirigacha ko‘tara olmaydi. Uning g‘urur va o‘ziga ishonchsizligi uni sevgan insonidan uzoqlashtiradi. Bu sevgi oxir-oqibat ikki tomonlama mag‘lubiyatga aylanadi: Anna hayotini yo‘qotadi, Vronskiy esa o‘z ruhiy tinchligini abadiy boy beradi.
Konstantin Levinning izlanishlari esa asarning boshqa falsafiy qirrasi sifatida gavdalanadi. Levin obrazida Tolstoy insonning hayot mazmuni va mohiyatni anglashga bo‘lgan intilishini ochib beradi. Levinning ichki kurashlari, uning tabiat va inson mehnatiga bo‘lgan ehtiyojini o‘qish o‘quvchini majburiy tanlovlar haqida chuqur o‘ylashga undaydi. Levin va Kiti o‘rtasidagi munosabatlar Annaning sevgisiga qarama-qarshi bo‘lib, baxtni oddiylik va sadoqatda topish mumkinligini ko‘rsatadi. Ammo bu baxt ham mukammal emas, chunki Levinning falsafiy izlanishlari davom etaveradi.
Tolstoy o‘z asarida sevgi va ehtirosning ikki xil tusini tasvirlaydi. Bir tomondan, ehtirosli sevgi halokatli kuchga ega. Anna va Vronskiyning hikoyasi shuni ochiq ko‘rsatadi. Ikkinchi tomondan, ma’naviy uyg‘unlikka asoslangan sevgi insonning hayotini boyitishi va ma’noga to‘ldirishi mumkin. Levin va Kiti o‘rtasidagi munosabatlar bu fikrga misol bo‘lib xizmat qiladi. Biroq Tolstoy buni absolyut haqiqat sifatida ko‘rsatmaydi, balki sevgi va hayotning ko‘p qirrali ekanligini ta’kidlaydi.
Asar syujeti nafaqat qahramonlarning shaxsiy fojialari, balki jamiyatning asosiy muammolari haqida ham fikr yuritishga undaydi. Tolstoy inson erkinligining chegaralarini, axloqiy tanlovlarning murakkabligini va ijtimoiy qadriyatlarning inson hayotiga ta’sirini o‘rganadi.
Bu nafaqat sevgi haqidagi hikoya, balki insoniyatning umidsiz izlanishlari, tanlovlarning halokatli oqibatlari va jamiyatning rad etuvi haqida yozilgan og‘ir darsdir. Bu asar nafaqat o‘qiladi, balki o‘ylashga, his qilishga va baholashga majbur qiladi. Anna bilan birga tushkunlikka tushasiz, Levin bilan birga hayotning ma’nosini izlaysiz va oxirida hayotning achchiq, ammo haqiqatga to‘la ma’nosini his qilasiz.
P.s¹: Jamiyat Vronskiylarga toʻlib yotibdi, erkaklarning katta qismi munosabatlar va sevgining maʼsuliyatini oxirigacha koʻtarolmaydi. Natijada Annalarimiz soni ortib boradi.
P.s²: shu kitobni oʻqisam, kinosini koʻrsam, yakunida Annaga qoʻshilib oʻlgim keladi.
@shohsanamdan