Assoodiq

Касса узилишлари

Ислом молиясида касса узилишларини тўлдириш учун қандай воситалар бор?

Тадбиркорга баъзан пул (ликвид) маблағлар етмай қолади. Бундай пайтда ташқаридан маълум муддатга қарз олиб туриш ёки инвесторнинг маблағларидан фойдаланиб туриш мумкин.

Ислом молиясида қарзни устама эвазига (фоизга) бериш мумкин эмас, шунинг учун фақатгина устамасиз қарз олиш мумкин. Лекин бундай шартга рози бўладиган қарз берувчини топиш гоҳида қийин бўлади. Шунинг учун инвестор сифатида (фойда кўриш мақсадида) пул тикишга рози бўлганларнинг маблағини жалб қилиш усуллари қўлланилади.

Бошқа усуллардан бири «таварруқ» деб аталади. Таварруқда инвестор бозорда тез сотиладиган товарни сотиб олади, сўнг устига ўз фойдасини қўйиб, тадбиркорга насияга, муддатли тўловга сотади. Тадбиркор эса сотиб олинган товарни бошқаларга бозор нархида, дарҳол тўлаш шарти билан сотади, натижада керакли пул маблағларини қўлга киритиб, инвесторга муддатли тўлов асосида бўлиб-бўлиб тўлайди.
Натижада тадбиркорнинг пул маблағига эҳтиёжи қопланяпти, инвестор эса тиккан маблағи учун насия савдо асосида даромадга эга бўляпти.

Аммо AAOIFI меъёрларига кўра, таварруқни амалиётда оммавий равишда муомалага киритиш тақиқланади.

Таварруқни исломий молиянинг бошқа инструментларини (параллель ижара, параллель истисно, муробаҳа, музораба, мушорака кабиларни) қўллаш имконияти бўлмаганда, катта зарурат бўлгандагина қўллашга рухсат бор.

Катта заруратни ҳамма ўзича белгилаб олмаслиги лозим, албатта бунда аҳли илм ва тегишли мутаҳассислари билан маслаҳат қилиб, бошқа чора қолмагандагина уларнинг рухсатлари билан амалга ошириш тўғри бўлади.

Албатта, бундай ҳолатларда пул жалб қилиш учун янги шерик топиш ёки (музораба битими ёрдамида) сармоядор топиш тавсия этилади.

Яқинларга ҳам улашамиз
@assoodiq – обуна бўлинг

Нима учун шерикчиликда фойдани тақсимлаш муддатини белгилаб олиш муҳим?

Шерикчиликда фойдани тақсимлаш улушларини белгилаш билан биргаликда, фойдани тақсимлаш муддатини ҳам олдиндан белгилаб олиш муҳим саналади.

Чунки қоидага кўра фойда аслида шерикчилик тугатилганда аниқланади, яъни шерикчилик фойдага киргани ёки зарар кўргани шерикчилик тугатилгандагина аниқ бўлади.

Лекин замонамизда ширкатлар узоқ йиллар давомида фаолият кўрсатгани сабабли, мутахассислар ширкатни ҳукмий тугатиш ва қайта бошлаш орқали фойдани белгилаш ва тақсимлаб олиш мумкинлиги тўғрисида ечим берганлар.

Бунда фойдани тақсимлаш санасини ёки даврини белгилаш, ўша муддатда шерикчиликни ҳукмий тугатиб, ҳисоб китобларни амалга ошириб, уни давом эттириш бўйича келишув янгиланиши мумкин бўлади.

Масалан, А ва Б шериклар бизнесга 70% ва 30% нисбатда пул тикдилар ва фойдани ҳар уч ойда 50/50 нисбатда бўлишиб олишга келишганлар.

Айтайлик шерикчилик 1-чи 3 ойликда 100 млн. сўм фойда кўрди, 2-чи 3 ойликда эса 50 млн. сўм зарар кўрди. Агар фойдани тақсимлаш ҳар 3 ойда белгиланган бўлса натижалар қуйидагича бўлади:

1-чи 3 ойликда 100 млн. сўм фойда (А - 50 млн. сўм ва Б - 50 млн. сўм фойда кўради).

2-чи 3 ойликда 50 млн. сўм зарар (А - 35 млн. сўм ва Б - 15 млн. сўм зарар кўради).

Умумий натижа А - 15 млн. сўм ва Б - 35 млн. сўм фойда кўради.

Агар фойдани тақсимлаш ҳар 6 ойда белгиланган бўлса натижалар қуйидагича бўлади:

Умумий натижа 6 ойликда 50 млн. (100 млн. - 50 млн.) сўм фойда (А - 25 млн. сўм ва Б - 25 млн. сўм фойда кўради).

Кўриниб турибдики, фойдани ҳисоблаш муддатини қандай белгилаш бевосита натижага таъсир кўрсатади.

Яқинларга ҳам улашамиз
@assoodiq – обуна бўлинг

Шерикчиликда сармоя учун гаров таъминоти бўлиши мумкинми?

Маълумки, шерикчиликда томонлар бизнесга тиккан сармоялари билан таваккал («риск») қилади. Бу ҳолатда «Бизнесни шериклардан бири бошқаради, иккинчи шерик эса бошқарувга аралашмайди», деб келишиб олиши мумкин.

Бу ҳолатда бошқарувда қатнашмайдиган шерик бошқараётган шерикдан гаров талаб қилиш мумкинми?

Ислом молияси меъёрларига кўра, бу ҳолатда гаров талаб қилиш мумкин, лекин бу гаров бошқарувчи шерикнинг лоқайдлиги, қоидаларга риоя қилмагани ёки бепарволиги туфайли бизнес зарар кўрган ҳолатдагина амал қилиши мумкин.

Агар бизнес шерикка боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра зарар кўрса, зарарни қоплаш учун гаровни ишлатишга йўл қўйилмайди.

Яқинларга ҳам улашамиз
@assoodiq – обуна бўлинг

Оилавий бизнес (давоми)

Ҳаётий мисол

Оилавий бизнес бошланган, аммо мақомлар тайин қилинмаган, ҳуқуқлар тўлиқ бажарилмаган. Меҳнат шартномаси ҳам тузилмаган, шериклик ҳукмлари ҳам келишиб олинмаган, натижада жанжаллар келиб чиқа бошлаган.

Бунинг сабаби нима?

Ота бир бизнесни бошлаган. Вақт ўтиб, катта ўғил ҳам ўша бизнесда ишлай бошлаган. Бизнес каттаргач, кейинги фарзандлар ҳам қўшилган. Лекин отанинг бизнесида ишлаётган фарзандларнинг мақоми тайин қилинмаган, яъни фарзандлар отага мулкда, фойдада шерикми, кўнгилли ишчими ёки шартнома тузиб ишлайдиган ходимми – аниқланмаган.

Бунинг олдини олиш учун ота бошидаёқ фарзандлар билан келишиб олиши керак. «Сен менга холис ёрдамчи бўласан», «Ёлланган, маош оладиган ишчи бўласан», «Сен менинг шеригимсан, мулкнинг шунча улуши сеники» деб, аввало мулкдаги, қолаверса фойдадаги (иккови икки хил нарса, адаштирмайлик) улушларни аниқлаб олиши шарт.

Буларнинг бирортаси қилинмаса, ҳолат мавҳумлигича қолади. Бизнес катталашган сари вазият чигаллашиб, калаванинг учини топиб бўлмай қолади. Ота ҳам, фарзандлар ҳам кечаю кундуз тинмай ишлайди. Бирор харажат чиқиб қолса, ота ҳам, фарзанд ҳам бизнес кассасидан пул олаверади. Шу ҳолатда йиллар ўтади. Бизнесга бирин-кетин кейинги ўғиллар ҳам кира бошлайди. Шундай қилиб кимдир олдин, кимдир кейин келиб, бизнесда меҳнат қилади. Кимдир оз меҳнат қилади, кимдир кўп меҳнат қилади, баъзан фарзандлар отадан кўпроқ меҳнат қилади. Кимдир оз харажат қилади, кимдир кўп харажат қилади. Ташқи муомалалар бўйича ҳисоб-китоб қилинади, лекин ота билан фарзандлар ўртасида, ака-укалар ўртасида ҳисоб-китоб юритилмайди. Кимнинг қанча эҳтиёжи бўлса, ўртадан олаверади, бу ҳам аниқ миқдорда бўлмайди.

Лекин бизнеснинг эгаси ким? Кимнинг қанча мулки бор? Ҳар бир кишининг мулкдаги улуши қанча? Кимнинг ойлик маоши қанча? Бу саволларга жавоб йўқ.

Мана шундай иш юритадиган одамларга «Ҳисоб-китобни аниқ қилиб олинглар», дейилса, «Ота билан фарзанд ўртасида, ака-уканинг ўртасида қандай ҳисоб-китоб бўлади? Бизда сеники-меники йўқ», дейишади, ҳатто бундай ҳисоб-китоб қилишни айб деб билишади, «Биз бир оиламиз, аҳил-иноқмиз, унақанги олди-бердимиз йўқ», дейишади. Лекин ўн йил, ўн беш йил ўтгач, фарзандлар оилали, бола-чақали бўлиб, эҳтиёжлари каттариб кетса ёки бизнесни бошлаган ота вафот этиб қолса, бу муҳаббат нафратга айланиши мумкин, буни хаётда кўриб ҳам турибмиз. Фарзандлардан кимдир вафот этиб қолса, етимларнинг ҳаққи ҳам бошқаларга ўтиб кетиши мумкин, Аллоҳ асрасин (етим, балоғатга етмаган боланинг розилиги молни ўзлаштириб олишга ўтмайди). Орага шайтон аралашиб, «Сен кам, мен кўп меҳнат қилганман, сен кўп, мен кам харажат қилганман, сенга шунча нарса олдик, менга эса ҳеч нарса олмадик» каби охири тугамайдиган, ечиб бўлмайдиган муаммолар кўпайиб кетиши мумкин. Гоҳида бу муаммолар шунақанги чигал, ноаниқ бўлиб кетадики, катта олим одам ҳам аниқ ҳукм чиқара олмай қолади.

Четдан қараганда бир аҳил оила ҳамжиҳат бўлиб меҳнат қилган, яхши ниятларда иш бошлаган эди, аммо охири юз кўрмас бўлиб кетиш даражасига келиб қолди.

Бунинг сабаби нима? Бунинг сабаби – Ислом иқтисодиёти қоидаларига амал қилмаслик ёки амал қилишни хоҳламасликдир.

#қоида
Ҳисоб-китобсиз яшаш – гуноҳ билан яшашдир, чунки бунда хоҳласа ҳам, хоҳламаса ҳам, кимнингдир ҳаққи кимгадир ўтиб кетиши аниқ. Доно халқимиз бу шаръий қоидани «Ҳисобли дўст айрилмас», деган мақолда ифода этган.

Аллоҳ таоло барчамизга ҳалол топиб, ҳалол сарфлашни насиб қилсин!

Яқинларга ҳам улашамиз
@assoodiq – обуна бўлинг.

Оилавий бизнес (давоми)

Бизнесга шерик сифатида қўшилиш икки хил бўлади:

1) Бизнесга тўлиқ шерик бўлиш. Бунда ҳар бир шерикнинг бизнес сармоясида ўз улуши бўлади. Ҳар бир шерик тўлиқ шерик ҳисобланади, бизнеснинг мулкига ҳам, фойдасига ҳам шерик бўлади.

2) Сармоядор бўлиш. Бунда инвестор бизнесга тўлиқ шерик бўлмайди, балки сармоядор сифатида пул тикиб, фойдадан улуш олади.

Бу икки ҳолатнинг ўзига хос ҳукмлари бор.

Энди мана шу ҳолатни баъзи мисоллар билан батафсил кўриб чиқамиз:

1. Бизнес сармояси фақат отага тегишли бўлган ҳолат. Бизнес сармояси фақат отага тегишли бўлса, бизнесни ота бошлаган бўлса ҳам, фарзандлар бошлаган бўлса ҳам, сармояни ота тиккан бўлади, бу ҳам ўз ўрнида учга бўлинади:

а) Фарзандларнинг бизнесдаги мақоми аниқ белгиланган ҳолат. Масалан, фарзандлар кўнгилли ёрдамчи ёки меҳнат шартномаси асосида ишлайдиган ходим бўлиши мумкин. Улар ўзининг мақомига тегишли қоидалардан келиб чиқиб ишлайди: кўнгилли бўлса кўнгилли ёрдамчи сифатида, маош оладиган бўлса ходим сифатида ишлайди. Уларнинг фойдадан ҳам, мулкдан ҳам улуши бўлмайди. Мулк ҳам, фойда ҳам отаники бўлади. Бу ерда шериклик деган тушунча йўқ.

б) Бизнесдаги мақоми белгиланмаган, отанинг қарамоғидаги фарзандлар. Бу ҳолатда фарзандлар отасига кўнгилли ёрдамчи ҳисобланади, бизнесдан ёки фойдадан улуш ҳам олмайди, ойлик маош ҳам олмайди. Бу ҳолат урфимизда «ота-боланинг қозони битта», дейилади.

в) Бизнесдаги мақоми белгиланмаган, отанинг қарамоғида бўлмаган фарзандлар. Бундай фарзандлар бошқа ходимлар билан бир хил мақомда бўлади, бошқа ишчилар каби меҳнатига яраша ҳақ олиши керак бўлади. Бу ҳолатни бизнес эгаси бўлган отага ҳолатни тушунтириб, меҳнат шартномаси тузиб ишлаш керак бўлади.

2. Бизнес сармояси фақат фарзандга тегишли бўлган ҳолат. Бу ҳам ўз ўрнида уч тоифага бўлинади:

a) Бизнес сармояси фарзандники бўлса, ота бизнесда кўнгилли ёрдамчи ёки маош олувчи ходим бўлиши мумкин. Бу мақомлардан бири аниқ белгилаб олинган бўлса, келишувга амал қилинади.

б) Бизнесда отанинг мақоми аниқ белгиланмаган бўлса, ўзи фарзанднинг қарамоғида бўлса, ота кўнгилли ёрдамчи мақомида бўлади. Бизнеснинг мулки ҳам, фойдаси ҳам фарзандники тегишли бўлади.

в) Ота фарзанднинг қарамоғида бўлмаса, лекин фарзанди сармоя тиккан бизнесда ишласа, мақоми маош олиб ишловчи каби бўлади. Бу ҳолатда меҳнат шартномаси тузиб, отага маош тўлаш лозим бўлади.

3. Ота ҳам, фарзандлар ҳам сармоя тиккан ҳолат. Бу ҳам уч тоифадан иборат:

a) Сармоя тикилаётган пайтда бу бизнес шериклик экани, мулк ва фойдадаги улушлар қанчалиги аниқ белгиланган ҳолат. Бунда ҳар бир қатнашчи мулк ва фойдада келишилган улушга кўра шерик бўлади.

б) Сармоя тикилаётган вақтда бизнеснинг шериклик экани аниқ айтилган, лекин мулк ва фойдадаги улушлар келишиб олинмаган ҳолат. Бунда мулкдаги улушни аниқлаб, фойдани ўша улуш асосида чиқариш керак. Масалан, ота 60% сармоя тиккани учун фойдадан 60% улуш олади, фарзанд 40% сармоя тиккани учун фойдадан 40% улуш олади.

в) Ота ҳам, фарзанд ҳам сармоя тиккан, лекин бизнеснинг шериклик экани аниқ айтилмаган ҳолат. Бунда ўғил кўнгилли ёрдамчи бўлади, тиккан маблағи отага ҳадя бўлади.

Давоми бор…

Яқинларга ҳам улашамиз
@assoodiq – обуна бўлинг.

Assoodiq Consult жамоаси
Мижозлар билан ишлаш мутаҳассиси (Сustomer success) лавозимга танлов эълон қилади:

Яқинларингиз, дўстларингиз ва танишларингиз орасида юқоридаги вакансия қизиқиш билдирган номзодлар қуйидаги ҳавола орқали бизга маълумот юборишлари мумкин

Лавозим ҳақида батафсил маълумот

Анкета юбориш

@assoodiqconsult_admin

Расулуллоҳ ﷺ марҳамат қилдилар:

Ким касбидан чарчаб, уйқуга кетса, гуноҳларидан мағфират қилинган ҳолда кечани ўтказади.

Яқинларга ҳам улашамиз
@assoodiq - обуна бўлинг

Мусулмон савдогарнинг учинчи сифати

(давоми)

Ота-боболаримиз азалдан бомдод намозидан кейин Қуръон тиловатига машғул бўлганлар. Нонушта қилгач, ҳалол ризқ топиш учун Аллоҳнинг фазлини сўраб, таваккул қилиб, бозорга, савдо дўконларига отланганлар. Қуёш ботгунча савдо қилиб, кечки таомдан кейин илм талабида бўлганлар. Фарзи айн бўлган илмлар билан бирга фарзи кифояларни, ҳаттоки фазилатга тааллуқли илмларни ҳам эгаллашга ҳарис бўлганлар.

давоми бор...

#мусулмон_савдогарнинг_сифатлари

Абдулманнон Абдуллоҳ, «Тижорат ва ишлаб чиқариш ҳақида тасаввур» китобидан

📚 Китобни «Hilol Nashr» дўконларидан ёки kitoblardunyosi.uz сайти орқали харид қилишингиз мумкин.

🪙 Нархи: 50 000 сўм

☎️ +998712175999

📨 @hilol_reception

📍 Дўкон манзиллари

Яқинларга ҳам улашамиз
@assoodiq - обуна бўлинг

ОТА-ОНА НОМИДАН ҲАЖ ВА УМРА ҚИЛИШ

Зайд ибн Арқам розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон киши ота-онаси номидан ҳаж қилса, ундан ҳам, ота-онасидан ҳам қабул бўлади. Самода уларнинг руҳлари шодмон бўлади ва у (фарзанд) Аллоҳ таолонинг ҳузурида ота-онасига яхшилик қилувчилардан, деб ёзилади», дедилар».
Дорақутний ривоят қилган.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким ота-онаси номидан ҳаж қилса ёки уларнинг қарзини узса, қиёмат куни аброр(яхши)лар билан бирга тирилтирилади», дедилар».
Дорақутний ривоят қилган.

Бурайда розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Бир аёл Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб: «Онам ҳаж қилмай туриб ўлиб қолди. Унинг номидан ҳаж қилайми?» деди. «Ҳа. Унинг номидан ҳаж қил», дедилар».
Термизий ва Муслим ривоят қилишган.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб:
«Отам ўлди ва унинг зиммасида Ислом ҳажи бор эди. Унинг номидан ҳаж қилайми?» деди.
«Айт-чи, агар отанг қарз қолдирганида, уни адо қилармидинг?» дедилар.
«Ҳа», деди.
«Унда отангнинг номидан ҳаж қил», дедилар».
Насоий ва Шофеъий ривоят қилишган.

Aбдулманнон Абдуллоҳ, «Сўнгги сафар, ўлим ва у билан боғлиқ масалалар» китобидан.

🪙 Нархи: 69 000 сўм

☎️ +998712175999

📨 @hilol_reception

Яқинларга ҳам улашамиз
@assoodiq - обуна бўлинг

kitoblardunyosi.uz

ҚУРБОНЛИК КИМЛАРГА ВОЖИБ?

Савол: Қурбонлик кимларнинг зиммасига вожиб?

Жавоб: Қурбонлик вожиб бўлиши учун тўрт шарт топилиши керак:

1. Мусулмон бўлиш. Чунки қурбонлик қурбат, яъни бандани Аллоҳ таолога яқин қилувчи ибодат бўлиб, кофир унга аҳил эмас («Бадоиъус-саноиъ»).

2. Озод бўлиш. Чунки қулнинг мулки бўлмайди.
(«Ал-баҳрур-роиқ»).

3. Нисоб эгаси бўлиш.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кимки қурбонлик қилишга имкон топиб, қурбонлик қилмаса ийдгоҳимизга келмасин», дедилар».
Аҳмад, Ҳоким, Байҳақий ва бошқалар ривоят қилган.

4. Муқим бўлиш. Гарчи сафарда нисоб миқдорига эга бўлса ҳам мусофирга қурбонлик вожиб эмас.
Алий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Мусофир зиммасига қурбонлик вожиб эмас».
Шу сўзни Абу Ҳанифа ва Иброҳим Нахаъийлар ҳам айтишган. («Авнул маъбуд»).

Aбдулманнон Абдуллоҳ, «Қурбонлик, сўйишлар ва ақиқага оид масалалар» китобидан.


📚 Китобни «Hilol Nashr» дўконларидан ёки kitoblardunyosi.uz сайти орқали харид қилишингиз мумкин.

🪙 Нархи: 20 000 сўм

☎️ +998712175999

📨 @hilol_reception

📍 Дўконларнинг манзиллари