![](data:image/svg+xml;charset=utf-8,<svg width="640" height="640" style="background-color:%2344badc;font-family:Nunito,sans-serif" viewBox="0 0 100 100" preserveAspectRatio="xMidYMid meet" xmlns="http://www.w3.org/2000/svg">
<text font-size="30" x="50%" y="50%" dy="5" fill="white" dominant-baseline="middle" text-anchor="middle">AT</text>
</svg>)
Forward from: Karim Raximov
Xaos
(ozgina ilmiy ammo qiziq)
Ilmiy ishlarimning bir qismi dinamik sistemalarni o'rganishga bag'ishlanadi. Undagi ayrim narsalarni sodda qilib tushuntirishga harakat qilaman. Misol uchun yashab turgan dunyomiz vaqtga bog'liq holda dinamik ravishda o'zgarib boradi. Ya'ni u o'zgaruvchisi ko'p bo'lgan juda murakkab dinamik sistema tashkil qiladi. Dinamik sistema stabil va xaotik bo'lishi mumkin. Stabil holat deganda kichkina o'zgarish kelajakda hech nimani o'zgartirmasligini tushunamiz, va bu holatda kelajakda nima bo'lishini bashorat qila olamiz.
Xaotik holatda esa kichkina o'zgarish kelajakda katta o'zgarishlarga olib kelishi mumkin va kelajak haqida nimadir bashorat qilish qiyin. Misol uchun siz "Kapalak effekti" haqida eshitgan bo'lishingiz mumkin. Kapalak effekti degani, bir joyda kapalakning qanot qoqishi vaqt o'tgandan keyin boshqa bir joyda dovul keltirib chiqarishi mumkin degani. Kapalak effekti xaotik sistemada kuzatiladi.
Bizning dunyo dinamikasi ko'p jabhalarda xaotik. Misol uchun, ota-onaning kichkina harakati kelajakda farzandiga shu bilan birga millatining kelajagiga katta tasir qilishi mumkin. Ota-ona bolalari oldida telefon o'ynamasdan shunchaki kitob o'qib yoki hech bo'lmaganada kitob o'qiganday qilib o'tirsa bolalar ota-onasiga qarab ilmga qiziqib millat kelajagiga ta'sir qiladigan bir kadr bo'lib yetishishlari ehtimoli katta, bu bir kichik o'zgarish lekin vaqt o'tib katta natija beradi.
Endi entropiya haqida
Entropiya bu sodda qilib aytganda xaosni darajasini aniqlab beradigan ko'rsatkich. Sistemada entropiya qancha katta bo'lsa kichkina o'zgarish katta natija berishi shuncha tez kuzatiladi. Qancha vaqt o'taversa bizning dunyo umumiy entropiyasi shuncha kattarib boraveradi. Shu uchun hozirda ko'p falokatlar tez-tez kuzatilayapti va bir kichkina o'zgarish tezda katta natijalarga olib kelayapti, kambag'al tezda boy, boy esa tezda kambag'alga aylanib qolayapti.
Xulosa qilib aytganda hozirgi dunyoda hech bir harakatingizni kichik sanamang, har bir kichik yaxshi harakatingiz sizga katta yaxshilik, kichik yomonligingiz esa katta yomonlik olib kelish ehtimoli juda katta.
@karimraximov
(ozgina ilmiy ammo qiziq)
Ilmiy ishlarimning bir qismi dinamik sistemalarni o'rganishga bag'ishlanadi. Undagi ayrim narsalarni sodda qilib tushuntirishga harakat qilaman. Misol uchun yashab turgan dunyomiz vaqtga bog'liq holda dinamik ravishda o'zgarib boradi. Ya'ni u o'zgaruvchisi ko'p bo'lgan juda murakkab dinamik sistema tashkil qiladi. Dinamik sistema stabil va xaotik bo'lishi mumkin. Stabil holat deganda kichkina o'zgarish kelajakda hech nimani o'zgartirmasligini tushunamiz, va bu holatda kelajakda nima bo'lishini bashorat qila olamiz.
Xaotik holatda esa kichkina o'zgarish kelajakda katta o'zgarishlarga olib kelishi mumkin va kelajak haqida nimadir bashorat qilish qiyin. Misol uchun siz "Kapalak effekti" haqida eshitgan bo'lishingiz mumkin. Kapalak effekti degani, bir joyda kapalakning qanot qoqishi vaqt o'tgandan keyin boshqa bir joyda dovul keltirib chiqarishi mumkin degani. Kapalak effekti xaotik sistemada kuzatiladi.
Bizning dunyo dinamikasi ko'p jabhalarda xaotik. Misol uchun, ota-onaning kichkina harakati kelajakda farzandiga shu bilan birga millatining kelajagiga katta tasir qilishi mumkin. Ota-ona bolalari oldida telefon o'ynamasdan shunchaki kitob o'qib yoki hech bo'lmaganada kitob o'qiganday qilib o'tirsa bolalar ota-onasiga qarab ilmga qiziqib millat kelajagiga ta'sir qiladigan bir kadr bo'lib yetishishlari ehtimoli katta, bu bir kichik o'zgarish lekin vaqt o'tib katta natija beradi.
Endi entropiya haqida
Entropiya bu sodda qilib aytganda xaosni darajasini aniqlab beradigan ko'rsatkich. Sistemada entropiya qancha katta bo'lsa kichkina o'zgarish katta natija berishi shuncha tez kuzatiladi. Qancha vaqt o'taversa bizning dunyo umumiy entropiyasi shuncha kattarib boraveradi. Shu uchun hozirda ko'p falokatlar tez-tez kuzatilayapti va bir kichkina o'zgarish tezda katta natijalarga olib kelayapti, kambag'al tezda boy, boy esa tezda kambag'alga aylanib qolayapti.
Xulosa qilib aytganda hozirgi dunyoda hech bir harakatingizni kichik sanamang, har bir kichik yaxshi harakatingiz sizga katta yaxshilik, kichik yomonligingiz esa katta yomonlik olib kelish ehtimoli juda katta.
@karimraximov