Abdulloh Rasuljanov

#foydali

Kamchiliklar muhimroq

Inson doim qarorlar ustida yashaydi. O'rta yoshdagi odam bir kunda 35 mingga yaqin qaror qabul qiladi.

Qarorlarning bir qismi muhim tanlovlar ustida bo'ladi. Juft tanlash, kasb, universitet, do'st tanlash kabi.

Tanlov qilishda asosan afzalliklarga e'tiborlimiz, kamchiliklargamas. Lekin aynan kamchiliklar muhimroq. Sababi, u hamma joyda va har kimda bor. Yuzlashishimiz aniq.

Ikki variant orasida qaysi birining kamchiliklariga ko'z yuma olishni o'ylash qaysi birini afzalliklari ustun ekanligini o'ylashdan muhimroq. Afzalliklar qanday bo'lmasin yoqaveradi.

Juft tanlashda qanday kamchiligi bor inson bilan yasholmasligingni o'yla. Kasb tanlaganda qanday ishda umuman ishlolmasligingni.

Qandayi to'g'ri kelmasligini aniqlasang, potensial noto'g'ri variantlar kamayadi. Test ishlayotganda ham eng yaxshi usul - noto'g'ri variantlarni chiqarib tashlash.

@abdullokh_rasuljanov

#foydali

Jamiyat o'ynayotgan o'yin

Ishtirokchilar g'olib bo'lmaydigan o'yinlar bor. Tinimsiz raqobat ketadi, oxiri yo'q. Biz o'ynayatgan status o'yinlarining ko'pi shunday. O'zing bilib-bilmagan holda o'yin ichida bo'lasan.

iPhone yangi modelining funksiyalari eskisidan katta farq qilmaydi. Narxi esa aksincha. Shu payt status uchun to'laydi ko'pchilik.

Yigitlar ichida "gelik" orzusi keng tarqalgan. Uning qulayliklarini boshqasidan topsa bo'ladi. Lekin boshqasi status emas. Chuqurroq o'ylab ko'rilsa, shuncha harakat arzimas status uchundek.

To'layotganing keltiradigan afzallikka proporsional bo'lmasa samarasiz status o'yinidasan. Kimning nazdidagi status uchun kurashyatganimizga qaramayatgandekmiz.

Bu o'yinlar mutlaq yomon emas. Ulardan qocholmaysan. Aylanib kelib ishtirok etaverasan. Farqi shuki, donolar arziydigan status uchun kurashadi.

Chunki yashashimiz ham status uchun kurash. Maqsadimizdagi manzilga loyiq ekanimiz statusi uchun.

O'yin o'ynama emas, vaqtingga arzimaydigan o'yin o'ynama.

@abdullokh_rasuljanov

#foydali

Kayfiyatga investitsiya

Atrofni kuzatsang kamida har uchtadan bitta odam asabiy yoki alamzada. Depressiya darajasi o'syapti. Bu payt ikki kichik harakat orqali kayfiyatni normal holatga keltirish mumkin. Yozish va yangilik o'qimaslik.

Yangiliklar saytlari daromadi reklamadan. Qimmat reklama uchun ko'proq auditoriya kerak. Inson psixologiyasi negativ xabarlarni ko'proq o'qiydi, tarqatadi. Pozitivlari uncha qiziqmas. Shu sababdan saytlardagi o'nta yangilikdan to'qqiztasi negativ va foydasiz ma'lumotlar. Qayerdadir avariya, qanaqadir qotillik, poraxo'rlik va hokazo.

Yuqoridagilar barchasi kayfiyatga davomiy ta'sir etib boradi, ayniqsa ertalabdan. Muhim yangilik bo'lsa qolib ketishdan qo'rqma va tark et. Muhimlarini atrofingdagilar yetkazib ulguradi.

Depressiya ko'p holatlarda chalkash fikrlar ortidan keladi. Miya tinimsiz turli fikrlarni aylantiraveradi chiqib ketmaguncha. Yozish - fikrlarni tartiblash va chiqarib yuborishni eng qulay yo'li. Boshqa foydalari ham sanoqsiz.

Yozish kerak. Daftargami, telegram bloggami farqi yo'q. Kimdir ko'rishi ham shartmas. Teranlashgani sari o'zi bo'lishging kelib boradi.

@abdullokh_rasuljanov

#shunchaki

Statistikalarga ishonib qolmang!

Juda ko'p xulosalarni raqamlar bilan o'lchab, aniqlash mumkin. Ushbu to'plangan ma'lumotlar asosida statistika shakllantiriladi. Lekin, bu doim statistika - haqiqat degani emas.

Buyuk Britaniya bosh vaziri bo'lgan Benjamin Dizraelni bir gapi bor. "Yolg'on uchta ko'rinishda bo'ladi:yolg'on, ochiq yolg'on, statistika."

Iqtiboslar odatda biroz bo'rttirilgan bo'ladi. Lekin yuqoridagi fikrni asosi bor.

Misol qilib Bernard Shouning gaplarini keltiraman. "Agar qo'shnim har kuni xotinini kaltaklasa, men esa hech qachon kaltaklamasam, statistik ma'lumotlarga ko'ra, biz ikkalamiz ham xotinlarni navbatdan kaltaklagan bo'lamiz."

Albatta bu sifatsiz statistik tahlil. Gap shundaki, statistikaga ma'lumot olish manbaasi noto'g'ri tanlangan. Xotinlariga zo'ravonlik chastotasini o'lchash uchun aynan xotinini uradiganlarni solishtirilishi kerak, umuman urmaydigan odam bilan emas.

Ikki kishi bor avtobusda avtohalokatda bittasi vafot ketsa, 50% odam o'ldi deyish yolg'on emas. Bu shunchaki statistika. Faqat sifatsiz tahlilli.

Statistikalarga qarab, shundoq ishonib ketavermang. Yaxshi statistika yaxshi analiz qilingan bo'ladi. Har bir ma'lumotni tahlil asosida qabul qiling. Texnologik asrda informatsion qurbon bo'lish hech gapmas.

P/s: Aytgancha, yuqorida shunchaki mashhur misolni keltirdim. Ayoliga zo'ravonlik qilish erkakni ishimas!

@abdullokh_rasuljanov

#shunchaki

"Chuli"larda taraf bo'lmaydi

Har bir o'yinda hayotni kichik bo'lsada aksi bor. Huddi arzimagan sanalgan piyoda yo'l oxirida farzin bo'lgani kabi.

Mahalla futbolida "chuli" degan pozitsiya bo'lardi. Ishtirokchilar toq bo'lsa, avval teng bo'linadi. Oxirida hech kim tanlamagan bir ishtirokchi chuli bo'ladi.

Qoidaga ko'ra, chuli bir hujumda u darvozaga, keyingisida bunisiga tepadi. Xullas jamoasi yo'q, ikki darvozaga o'ynaydi.

Hayotdayam shunday. Ikki tarafga ishlaydigan "chuli"lar hech kimga kerakmas loserlar bo'ladi odatda.

Tarafing bo'lishi kerak. Yo'qsa na unga qadring bor, na bunga.

@abdullokh_rasuljanov

#tavsiya

Ilmiy-ommabop kitoblar

1. Atom odatlar - James Clear

Avvaliga uni boshqa shunday kitoblar singari quruq motivatsiya deb o'ylaganman. Shukrki, adashganman. Kitob kundalik hayotingni tartiblash bilan birgalikda o'zgartirib yuboradi. Intizom, davomiylik kamyob bo'lib ketgan hozirgi vaqtda kitobni ahamiyati yanayam oshib boryapti. Hayotimni karrasiga tartiblagan, o'zgartirgan kitob. Intizom sen o'ylaganchalik qiyinmas, agar uni qanday qilishni bilsang.

2. A mind for numbers - Barbara Oakley

Soatga qarab nechchiligini bilolmaydigan, televizordagi 5ta tugmachani ajratolmay dasturlarni ko'rolmaydigan qizcha. Matematika kabi fanlardan juda yomon natija ko'rsatadi. Hammani nazdida esi past. 26 yoshida matematikani o'rganishga kirishgan o'sha qiz elektr muhandisligi bo'yicha bakavr, elektr va kompyuter muhandisligi bo'yicha magistr, termodinamik tizimli muhandislik bo'yicha professor bo'ladi. Bu kitob muallifi ana o'sha qiz. Kitob o'rganishni o'rgatadi. Seni aqlsiz emasligingni, shunchaki noto'g'ri o'rganayotganingni isbotlaydi.

3. Why nations fail - D.Acemoglu, J.Robinson

Nega Navoiy viloyatidan ham kichik Janubiy Koreya bizdan karrasiga rivojlanganu, ular bilan bir millat bo'la turib Shimoliy Koreya eng qoloq davlatlardan? O'zi davlatlarning rivojlanishi nimaga bog'liq? Geografik joylashuvgami? Yoki yer hajmigami? Unda nega bir xil iqlim va bir necha 100x kichkina Singapur Afrika mamlakatlaridan ancha yuksak. Agar bular qiziq bo'lsa, kitob sen uchun. Global iqtisod haqida undan yaxshi kitob ko'rmadim hali.

Bonus: Ro'yxatdan chiqarolmaydigan bir kitobimni aytib ketaman. Dunyoqarashni chappasiga aylantirvoradigan kitob. "Outliers - Malcolm Gladwell".

@abdullokh_rasuljanov

#foydali

Qizlar o'qitilmasligi = bolalar o'limi

"Qizingni o'qitibsan, ummatni o'qitibsan" jumlasini eshitganmiz. Ozgina statistikalarga nazar tashlaylik.

Nikaraguadagi tadqiqotda xalqaro ekspertlar tomonidan aniqlanishicha, savodsiz onalarning har 1000ta bolalaridan 110tasi nobud bo'ladi. Savodli onalarda esa bu ko'rsatkich 80ta. Savodsiz onalarni o'qitish orqali o'lim soni dastlab 105, keyinroq esa 84tagacha tushirilgan.

Bir xil sharoitda yashovchi savodli va savodsiz onalarning farzandlari to'yib ovqatlanishida ham farq yuzaga kelgan. Karachida o'tkazilgan boshqa bir tadqiqotda esa, bolalarning to'yib ovqatlanishi va onalar savodxonligi o'rtasidagi bog'liqlik tekshiriladi.

Natijalar ko'rsatishi bo'yicha, onaning savodxonlik darajasi 3 yoshgacha bo'lgan bolalarda yaqqol seziladi. Onasi savodliroq bo'lgan bolalarda to'yib ovqatlanish, bo'y o'sishi, vazn normasi boshqalarga qaraganda yaxshi bo'lgan. Tadqiqotchilar ona bilimi va farzand sog'ligi bevosita bog'liq degan xulosani bergan.

Bu millionlab sabablardan birining kichik tadqiqotlardagi natijasi. Yuksalish butunlay onalar ilmiga bog'liq. Har bir buyuk erkak ortida ilmli ayol turadi.

Qizlar, o'qimasangiz bo'lmaydi. "Qiz bolaga kim qo'yibdi?" deydigan noshudlarga "Iqro!" deyilganda faqat erkaklar degan joyi yo'q deng.

@abdullokh_rasuljanov

#tavsiya

Badiiy adabiyot

Ho'p, navbat badiiy kitoblarga. Uchligim:

1. Ikki eshik orasi - O'tkir Hoshimov

O'zbekning o'zbekcha dardlari. Urushdan tortib, ayanchli zilzilagacha bo'lgan voqealarni qamrab oladi. Xalqning maishiy hayoti orqali millat portretini, poklik va jirkanchlik, muhabbat va nafrat, baxt va qayg'uni yonma-yon akslantirib boradi. Qisqacha, ikki eshik orasidagi hayotimiz manzarasi. Badiiy adabiyotga muhabbat uyg'otadi. O'zbek adabiyotidan haligacha undagi darajani topolmadim)

2. 1984 - Jorj Oruell

Antiutopiyaning shoh asari. Totalitar diktatura hatto fikrlaringni kuzatib, nazorat qilishini tasavvur qilolasanmi? Balki allaqachon shundaydir. Kitob pushti ko'zoynagingni yechib, bir chelak muzday suvni ustingdan ag'daradi. Erk inson uchun havo ekanini anglatadi. Siyosat atalmish jirkanch botqoq, propaganda, diktatura, senzura barcha-barchasini ancha yaxshi ajrata boshlashingga yordamlashadi.

3. Evrilish - Frans Kafka

Tasavvur qil, ertalab uyg'onganingda sen avvalgidek kelishgan, baquvvat inson emas, jirkanch qo'ng'izga aylanib qolding. Aslida faqat tashqi ko'rinish o'zgardi, ich-ichingdan haliyam o'shasan. Bir narsa boshqa: atrof seni sendek ko'rolmaydi ortiq. Birgina zohir o'zgarishi senga bo'lgan munosabatni butunlay o'zgartiradi, hatto oilang tarafdan. Ayanchli-a? Lekin o'zingni anglashing uchun senga og'riq kerak. Huddi temir go'zal shakl olishi uchun qizishi, yonishi kerak bo'lganidek. Kafkadan o'qimaganlarga rahmim keladi)

Hozircha faqat badiiy kitoblar. Keyingisi ilmiy-ommabop kitoblar haqida.

@abdullokh_rasuljanov

#shunaqa

21 asr. O'zgargan kasallik

O'tkan asrda ko'plab insonlar jismoniy sog'lik muammolari bilan vafot etgan. Urushlar, og'ir mehnat, sifatli meditsina yetishmasligi va hokazo.

Muammolar doimiy o'zgarib boradi. Yaqin kelajakda muammosi jismoniy sog'lik bo'lgan insoniyatning bugun muammosi boshqa. Ruhiy sog'lik.

Qariyb 25 yildan beri depressiya darajasi o'sib boryapti. Ayniqsa o'smirlar orasida. Pandemiyada cho'qqiga chiqqan.

CDC ma'lumotlariga ko'ra, 10-24 yoshdagilar orasidagi o'lim sabablari orasida suitsid ikkinchi o'ringa chiqqan. Bu saraton, OITS, insult, pnevmoniya, surunkali o'pka kasalliklaridan ko'ra suitsiddan ko'proq yoshlar o'lyapti degani. Haliyam bu 10 yil oldingi ma'lumot. Hozir yanada oshgan bo'lsa kerak.

Sanoat asrida jismoniy kuch talabini aqliy kuch ortda qoldirishni boshlagandi. Texnologik asrda esa ruhiy kuch ko'p narsani hal qiladi menimcha.

Ruhiyatga qattiqroq ishlang. To'g'ri shakllantirilgan ruhiyat jismoniy kuchni ham, aqliy kuchni ham olib keladi. Ruhiyat qulaganda esa qolganini keragi yo'q.

@abdullokh_rasuljanov

#foydali

Hozir 1 ta yoki keyinroq 2 ta

1970-yil Stanford professori Walter Mischel Marshmallow experiment'ini o'tkazadi. Tadqiqot uchun bir qancha bolalar tanlanib, har biri chalg'ituvchi detallar yo'q xonalarga alohidadan olib kiriladi.

Stol ustiga marshmallow shirinligi qo'yiladi. Tashkilotchi esa bolakaylarga shart qo'yadi. U 15 daqiqaga xonadan chiqib ketishi, agar kelguncha bola shirinlikni yemasa, bir emas ikkita shirinlik olishini aytadi.

Aksar bolalar tashkilotchi chiqib ketgan zahoti shirinlikni yeb qo'yadi. Jarayon kameralarda kuzatilganda bolalar o'zlarini juda qiziq tutadi. Ba'zilari 15 daqiqa davomida yengil stressga berilib bo'lsada o'zini tiyadi.

Shundan so'ng bolalar qariyb 40 yil davomida kuzatiladi. Shirinlikdan o'zini tiygan bolalarda tiyolmaganlarga nisbatan akademik ko'rsatkichlar yuqoriroq, giyohvandlikka berilish kamroq, stressga reaksiya kuchliroq ekani aniqlanadi. Barcha ko'rsatkichlarda ustunlik o'zini tiyganlarda bo'lib chiqadi.

Hayotingda senga mayda shirinliklar ko'p uchraydi. Yagona raqibing o'zing. O'zini boshqarolgan, ko'p narsalarni nazorat qiloladi. Ko'proq va yaxshiroq shirinliklar esa keyinroq keladi.

Kichik shirinliklarga aldanma. Yeb qo'yasan)

@abdullokh_rasuljanov

#foydali

Suhbatlashasan - tiriksan

Inson - ijtimoiy mavjudot. Oila, jamoa bo'lib yashash fitratida bor. Muloqot esa uning ajralmas va muhim belgisi. Lekin qanchalik muhim?

O'rta asrlarda Muqaddas Rim imperatori Fridrix II inson tabiiy tilini aniqlashga qiziqadi. Uning tadqiqotlari ilm-fanga "Language deprivation experiment"ini taqdim etdi. Lekin ayanchli qurbonlar evaziga.

Tadqiqotda bir necha chaqaloq tug'ilganidayoq onalaridan olinib, maxsus enagalarga topshiriladi. Enagalarga esa chaqaloqlar bilan hech qanday kontaktga kirishmaslik buyuriladi. Na gapirish, na biror emotsiya ko'rsatish, na bevosita teginish.

Chaqaloqlarga hech kim gapirmaydi, emotsiya ko'rsatmaydi, hatto bevosita teginmaydi. Imperator bu bilan chaqaloqlar qaysi tilda gapirishini aniqlamoqchi edi.

Natija ayanchli, chaqaloqlarning barchasi halok bo'ladi. Bu inson muloqotga qanchalik muhtoj ekanini yaqqol ko'rsatadi.

Ko'p jismoniy kasalliklar mental sog'lik buzilishi ortidan keladi. Sog'lom suhbatdan uzilma, sog'likka zarar. Stress, depressiya chaqiradi. Oilang bilan suhbat qil. Do'sting bilan fikrlash. Yo'qsa o'lasan)

Hazrati Umar r.a aytgandilar: "Do‘stlar bilan ko‘rishib, gaplashib turinglar. G‘am-qayg‘udan qutulishlaringga vosita bo‘ladi."

@abdullokh_rasuljanov

#tavsiya

Sharing is caring

Boshqalarga ham foydasi tegishi mumkin deya, tavsiya heshtegida postlar qilish hayolga keldi. Bunda kitob, kino, podkast, serial, jurnal kabilarda o'zimga yoqqan uchlikni yozib boraman.

Doimiy kuzatadigan 3 ta podkastim:

1. @hubermanlab' rel='nofollow'>Huberman Lab - Stanford tibbiyot instituti neyrobiologiya professori Andrew Hubermanning nevrologiya, fiziologiya, miya, ruhiyat, asab tizimi kabi mavzularda fikrlari va professorlar bilan suhbatlari. Sog'lik va sport yo'nalishida ko'pincha 1-raqamli deya e'tirof etiladi.

2. @azizrakhimov' rel='nofollow'>Iqtibos (by Aziz Rahimov) - biz e'tibor bermagan kichik iqtiboslarni tagida qanchalik katta ma'no borligini sharhlaydi. Chuqurroq fikrlashga undaydi.

3. Uzbekonomics - asosan iqtisod, rivojlanish, jamiyat va ilm-fan haqidagi ikki o'zbek olimining fikrlari. Keltiriladigan ma'lumotlar, nazariyalar va statistikalar dunyoqarashni kengaytirib, mental zavq beradi.

P/s: Har bir shunaqa post tagida o'zingiznikini ham aytib ketsangiz yanada effektivroq bo'lardi)

@abdullokh_rasuljanov

#foydali

Qo'rquv bexabarlikdan

Qo'rqadigan narsalaring odatda sen bexabar bo'lgan narsalardir.

Noaniqliklar tanada kortizol gormonini ishlab chiqarib, stressni qo'zg'atadi. Stress reaksiyalari esa tanada epinefrin va glyukokortikoidlarni ishlab chiqarilishiga olib keladi. Jarayon miyada qo'rquv va havotirni boshlanishi bilan yakunlanadi.

Ko'rganingdek qo'rquv uyg'otuvchi asosiy omil - bexabarlik, noaniqlik.

Soha alishtirishga qo'rqasan - yangi soha haqida yetarlicha bilmaganing uchun. Imtixondan qo'rqasan - javoblarni bilmaganing uchun.

Qorong'udan qo'rqasan - atrofingda nimalar borligini bilolmaganing yoki qayerni bosyatganingni bilmaganing uchun.

Cho'kib ketishdan qo'rqasan - suzishni bilmaganing uchun. O'limdan qo'rqasan - qachon kelishini bilmaganing uchun. Oxiratingdan qo'rqasan - borar manzilingni bilmaganing uchun.

Qo'rquvni yo'qotish uchun qo'rqayotgan narsang haqida yaxshiroq bilishing kerak. Bilish uchun esa unga qarab yurish.

Qo'rquvni yo'qota olsang: "Qo'rqmanglar, hammasi nazoratim ostida" bo'ladi)

@abdullokh_rasuljanov

#shunchaki

Tana, aql, ruh, lazzat

Inson - tana, aql va ruhdan iborat. Har qanday jarayonga shu uchalasi reaksiya bildiradi.

Eng soddasi, eng ko'p e'tibor qaratiladigani - tana. Poklanishda eng osoni tanani poklash. G'usl va tahorat yetarli. Tana lazzati ham oson. Issiq kunda muzdek suvda cho'milish yoki massaj yetarli.

Nisbatan qiyinrog'i - aql. Aqlni poklash osonmas. Aqldan lazzat olish uchun ilmni, mantiqni tushunish kerak. Ko'proq energiya sarflanadi.

Eng muhimi, eng kam e'tibor beriladigani - ruh. Poklash eng mushkuli - ruh pokligi. Lazzatlanish eng murakkabi va eng kuchlisi - ruhiy rohat.

O'z-o'zidan asosiy kuchni ruhiy poklikka qaratish mantiqli. Asosiy lazzatni ruhiyatdan olishga intilish foydali. Kimligingni ham ruhiyat aytadi. Qolgani mana shu yo'lda kelaveradi.

Balki shuning uchun ham tana va aqldan farqli ravishda qalbni ko'rib bo'lmas. Xazinalar yashirin bo'ladiku.

@abdullokh_rasuljanov