Kunning ma’lum paytlari nomlarini bilamiz, farqinichi?
Kun o‘z ichida bir necha qismlarga bo‘linadi ularning farqini bilmaslikdan ko‘plab xatoliklarga yo‘l qo‘yishimizga sabab bo‘ladi.
SAHAR - [arabcha – erta tong, tongotar] G‘ira-shira tong yorishgan mahal, erta tong payti. *Sinonimlari* – bomdod, subhidam, tong, azon, tongotar.
CHOSHGOH - [forscha – tushgacha bo‘lgan vaqt] Kun ancha ko‘tarilib qolgan vaqt. Kun choshgohga borib, tuman butunlay ko‘tarildi («Yoshlik»).
PESHIN - [forscha – avvalgi, oldingi, dastlabki, qadimgi; kunning yarmi] Kunning yarmi o‘tgan payt. Jahongir yashagan qishloqqa ertasi kun peshinga yetib borishdi («Sharq yulduzi»).
TUSH – Quyosh qoq tepaga kelgan payt. Tushgacha ishlamoq. Tushda dam olmoq. Devonaning aqli tushdan keyin kiribdi (Maqol).
ASR – [tushdan keyingi, quyosh botishiga yaqin vaqt] Quyosh botish chog‘idan bir soatcha oldingi payt va shu paytda o‘qiladigan namoz. Sinonimi – namozgar. Kechki soat to‘rtlar, asrdan biroz ertaroq hukumat askari bilan xalq orasida urush boshlandi (A.Qodiriy).
SHOM - [forscha – kechki ovqat; kechki payt, oqshom] Quyosh botib, qorong‘ilik tusha boshlagan payt va shu paytda o‘qiladigan namoz. Sinonimlari – oqshom, namozshom. Odamlar tashqariga chiqqanda, shom qorong‘isi cho‘kkan edi (S. Karomatov, So‘nggi barxan).
KECH - Sutkaning kunduz qismi tugab, tun qismi boshlanadigan payti, kunduz bilan tun oralig‘i. Kech kirdi. Kechga yaqin. Kech qorong‘isiga chulg‘anayotgan minbardan notanish birovning faryodi eshitildi (P.Tursun)
XUFTON - [forscha – uxlamoq, uxlash] Quyosh botgandan bir-ikki soat keyingi vaqt; taxminan kech soat yettidan o‘ngacha davom etuvchi vaqt. Kech kirdi, xufton bo‘ldi, ba'zi o‘tovlarda chiroqlar o‘chdi (J.Sharipov).
TUN - Sutkaning kun botishdan kun chiqqungacha, oqshomdan tongotargacha bo‘lgan qismi. Oysiz tun. Tun kapalagi. Oy tunda kerak, Aql kunda kerak (Maqol).
Kun o‘z ichida bir necha qismlarga bo‘linadi ularning farqini bilmaslikdan ko‘plab xatoliklarga yo‘l qo‘yishimizga sabab bo‘ladi.
SAHAR - [arabcha – erta tong, tongotar] G‘ira-shira tong yorishgan mahal, erta tong payti. *Sinonimlari* – bomdod, subhidam, tong, azon, tongotar.
CHOSHGOH - [forscha – tushgacha bo‘lgan vaqt] Kun ancha ko‘tarilib qolgan vaqt. Kun choshgohga borib, tuman butunlay ko‘tarildi («Yoshlik»).
PESHIN - [forscha – avvalgi, oldingi, dastlabki, qadimgi; kunning yarmi] Kunning yarmi o‘tgan payt. Jahongir yashagan qishloqqa ertasi kun peshinga yetib borishdi («Sharq yulduzi»).
TUSH – Quyosh qoq tepaga kelgan payt. Tushgacha ishlamoq. Tushda dam olmoq. Devonaning aqli tushdan keyin kiribdi (Maqol).
ASR – [tushdan keyingi, quyosh botishiga yaqin vaqt] Quyosh botish chog‘idan bir soatcha oldingi payt va shu paytda o‘qiladigan namoz. Sinonimi – namozgar. Kechki soat to‘rtlar, asrdan biroz ertaroq hukumat askari bilan xalq orasida urush boshlandi (A.Qodiriy).
SHOM - [forscha – kechki ovqat; kechki payt, oqshom] Quyosh botib, qorong‘ilik tusha boshlagan payt va shu paytda o‘qiladigan namoz. Sinonimlari – oqshom, namozshom. Odamlar tashqariga chiqqanda, shom qorong‘isi cho‘kkan edi (S. Karomatov, So‘nggi barxan).
KECH - Sutkaning kunduz qismi tugab, tun qismi boshlanadigan payti, kunduz bilan tun oralig‘i. Kech kirdi. Kechga yaqin. Kech qorong‘isiga chulg‘anayotgan minbardan notanish birovning faryodi eshitildi (P.Tursun)
XUFTON - [forscha – uxlamoq, uxlash] Quyosh botgandan bir-ikki soat keyingi vaqt; taxminan kech soat yettidan o‘ngacha davom etuvchi vaqt. Kech kirdi, xufton bo‘ldi, ba'zi o‘tovlarda chiroqlar o‘chdi (J.Sharipov).
TUN - Sutkaning kun botishdan kun chiqqungacha, oqshomdan tongotargacha bo‘lgan qismi. Oysiz tun. Tun kapalagi. Oy tunda kerak, Aql kunda kerak (Maqol).