Islom va subyektivlik. Hafize Sherenning “Ayol islomi” kitobidan
Misrdagi ayollar islomiy harakatlari haqidagi etnografik ma’lumotlar diniy harakatlar va faollikdagi nozik jihatlarni e’tiborsiz qoldiradigan nazariy taxminlarni rad etadi. Garchi ushbu normativ tasavvurlar islomiy subyektivlik haqidagi baʼzi ilmiy ishlarda yetakchilik qilsa-da, mening tadqiqotim shuni koʻrsatadiki, Misrda islomiy harakatlardagi ayol faollarning istaklari turli ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy jarayonlar, shuningdek, islomchilik va dunyoviylashuvning birgalikdagi tamoyillari hamda qatlamli istaklar koʻpligi orqali shakllanadi.
Islomiy ayollarning istaklariga singib ketgan bu qirralarni ajratib ko‘rsatishga urinishlar mohiyatlarni moddiylashtirishga (reifikatsiya) olib keladi va noaniqlikni keltirib chiqaradi. “Diniy subyektlar”ning ifodalanishi ushbu normativ tushunchalar tomonidan qanday diskursiv shakllantirilganligini kuzatgan holda, men diniy an’analarning diskursiv ifodalaridan hokimiyatni ajratib bo‘lmasligini ta’kidladim. Diniy amaliyotga kirishadigan subyekt haqidagi dastlabki antropologik tushuncha, din va uning G‘arb jamiyatlaridagi o‘rni tarixan belgilab berilgan tushuncha va farazlardan kelib chiqqan.
Gʻarb tarixida dunyoviylik, fan va mantiqiylikni dindan ajratishga qaratilgan eʼtibor adabiyotlarda qabul qilingan diniy va dunyoviy subyektivliklar oʻrtasidagi ikkilik qarama-qarshilikni shakllantirgan. Bu tushunchalar tarixiy fikr kategoriyalari sifatida dunyoni va uning aholisini tartibga solishda kuchli vositalardir. Xavf shundaki, din va uning izdoshlari haqidagi bunday keng umumiylashtirishning universallashtiruvchi tabiati hamma narsani bir xil qolipga solishga urinishda davom etadi. Ushbu farazlarning G‘arb va G‘arbdan tashqari jamiyatlarda subyektlarning shakllanishini tahlil qilishga ta’siri juda kattadir.
Din bilan mantiqsizlik, hissiyot va orqada qolish o‘rtasidagi bog‘lanish ushbu bobda tilga olingan ko‘pgina dastlabki tadqiqotlarda (Tailor, Dyurkgeym, Weber va Malinovskiylar) kuzatiladi. Ular diniy faollik va islomiy harakatlarga ko‘pincha tanqidiy tahlilsiz yondashadigan tadqiqotlar uchun asos yaratdgan.
To‘liq matn saytimizda: https://nemolchi.uz/uz/islom-va-subyektivlik-hafize-sherenning-ayol-islomi-kitobidan/
#SukutSaqlama #AyollarKitobKlubi
Misrdagi ayollar islomiy harakatlari haqidagi etnografik ma’lumotlar diniy harakatlar va faollikdagi nozik jihatlarni e’tiborsiz qoldiradigan nazariy taxminlarni rad etadi. Garchi ushbu normativ tasavvurlar islomiy subyektivlik haqidagi baʼzi ilmiy ishlarda yetakchilik qilsa-da, mening tadqiqotim shuni koʻrsatadiki, Misrda islomiy harakatlardagi ayol faollarning istaklari turli ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy jarayonlar, shuningdek, islomchilik va dunyoviylashuvning birgalikdagi tamoyillari hamda qatlamli istaklar koʻpligi orqali shakllanadi.
Islomiy ayollarning istaklariga singib ketgan bu qirralarni ajratib ko‘rsatishga urinishlar mohiyatlarni moddiylashtirishga (reifikatsiya) olib keladi va noaniqlikni keltirib chiqaradi. “Diniy subyektlar”ning ifodalanishi ushbu normativ tushunchalar tomonidan qanday diskursiv shakllantirilganligini kuzatgan holda, men diniy an’analarning diskursiv ifodalaridan hokimiyatni ajratib bo‘lmasligini ta’kidladim. Diniy amaliyotga kirishadigan subyekt haqidagi dastlabki antropologik tushuncha, din va uning G‘arb jamiyatlaridagi o‘rni tarixan belgilab berilgan tushuncha va farazlardan kelib chiqqan.
Gʻarb tarixida dunyoviylik, fan va mantiqiylikni dindan ajratishga qaratilgan eʼtibor adabiyotlarda qabul qilingan diniy va dunyoviy subyektivliklar oʻrtasidagi ikkilik qarama-qarshilikni shakllantirgan. Bu tushunchalar tarixiy fikr kategoriyalari sifatida dunyoni va uning aholisini tartibga solishda kuchli vositalardir. Xavf shundaki, din va uning izdoshlari haqidagi bunday keng umumiylashtirishning universallashtiruvchi tabiati hamma narsani bir xil qolipga solishga urinishda davom etadi. Ushbu farazlarning G‘arb va G‘arbdan tashqari jamiyatlarda subyektlarning shakllanishini tahlil qilishga ta’siri juda kattadir.
Din bilan mantiqsizlik, hissiyot va orqada qolish o‘rtasidagi bog‘lanish ushbu bobda tilga olingan ko‘pgina dastlabki tadqiqotlarda (Tailor, Dyurkgeym, Weber va Malinovskiylar) kuzatiladi. Ular diniy faollik va islomiy harakatlarga ko‘pincha tanqidiy tahlilsiz yondashadigan tadqiqotlar uchun asos yaratdgan.
To‘liq matn saytimizda: https://nemolchi.uz/uz/islom-va-subyektivlik-hafize-sherenning-ayol-islomi-kitobidan/
#SukutSaqlama #AyollarKitobKlubi