AQSh va G‘azo masalasi: imperialistik yondashuvning qaytishi yoki Trampning taktik o‘yini?
A.Qodirov, siyosiy tahlilchi
D.Trampning G‘azoni «sotib olish va egallash» haqidagi bayonoti so‘nggi yillarda Yaqin Sharq siyosatidagi eng shov-shuvli tashabbuslardan biri bo‘ldi. U AQSh strategiyasini tubdan o‘zgartirib, G‘azoni o‘z nazorati ostiga olmoqchi va uning tiklanishini arab davlatlariga topshirmoqchi. Biroq bu taklif ortida tashqi siyosiy va ichki siyosiy hisob-kitoblar yotib, ular kutilmagan oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Tramp mafkuraviy yondashuv emas, balki pragmatik kelishuvlar tarafdori. Uning G‘azoni nazorat qilish haqidagi taklifi bir nechta maqsadni ko‘zlaydi: a) AQShning Yaqin Sharqdagi strategik ta’sirini kuchaytirish; b) Falastin guruhlarini qo‘llab-quvvatlayotgan Eronga qarshi qo‘shimcha bosim o‘rnatish; c) mojaroni biznesga aylantirish, ya’ni AQSh G‘azoni oladi, arab davlatlari esa uning tiklanishini moliyalashtiradi. Eng asosiy narsa esa – Hamasning siyosiy va harbiy yo‘q qilinishidir. Amalda bu G‘azoning AQSh nazoratiga o‘tishi va hududning harbiylashuviga olib keladi, bu esa mintaqadagi keskinlikni oshirishi aniq.
Bu borada Yaqin Sharqdagi asosiy o‘yinchilarning pozitsiyasi aniq emas. Saudiya Arabistoni ushbu vaziyatdan AQSh bilan Isroilni tan olish bo‘yicha muzokaralarda o‘z pozitsiyasini kuchaytirish uchun foydalanishi mumkin. Hamas bilan aloqador bo‘lgan Qatar neytral pozitsiyani egallashi va insonparvarlik yordamini taqdim etishi mumkin, lekin AQSh nazoratini qo‘llab-quvvatlamaydi. Misr esa an’anaviy ravishda Falastin qochqinlarining oqimidan xavotirda bo‘lib, G‘azoning AQSh nazoratiga o‘tishi uning chegaralarida beqarorlikni kuchaytirishi mumkinligidan ehtiyot bo‘ladi. Natijada arab davlatlari G‘azoni tiklash jarayonida ishtirok etishi mumkin, lekin uni AQSh nazorati ostiga o‘tkazish taklifini rad etish ehtimoli yuqori.
Biroq bu tashabbusning ichki siyosiy sabablari ham bor. Saylovlar oldidan Tramp Yaqin Sharq mojarosidan AQSh ichidagi siyosiy mavqeini mustahkamlash uchun foydalanmoqda. U Respublikachilar elektorati oldida qat’iyatli rahbar sifatida ko‘rinishga harakat qilmoqda, shuningdek, Hamasning yo‘q qilinishiga qiziqqan yahudiy lobbisi qo‘llab-quvvatloviga erishmoqchi. Bundan tashqari, u arab davlatlari va Isroil bilan muzokaralarda qo‘shimcha bosim vositasini yaratmoqda.
Shunga qaramay, ushbu rejaning amalga oshirilishi falokatli oqibatlarga olib kelishi mumkin. AQShning G‘azoni nazorat ostiga olishi arab dunyosida kuchli antiamerikan va antiisroil kayfiyatlarni keltirib chiqarishi aniq. Bu radikal guruhlarning yanada kuchayishiga va terrorchilik xurujlarining ortishiga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, Falastin qarshilik harakatlarini qo‘llab-quvvatlayotgan Eron o‘z qurolli guruhlarini yanada faollashtirib, AQSh va Isroil bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri to‘qnashuv xavfini oshirishi mumkin. Natijada Tramp loyihasi tinchlik o‘rniga mintaqadagi vaziyatning keskinlashuviga sabab bo‘lishi mumkin.
Hozircha Tramp ushbu tashabbusni qanchalik jiddiy amalga oshirmoqchi ekani noma’lum. Balki bu saylovoldi strategiyasining bir qismi bo‘lib, u faqat o‘z qat’iyatini namoyish qilish va yangi ittifoqchilar topish maqsadini ko‘zlagandir. Ammo agar AQSh haqiqatan ham G‘azoni nazorat qilishga urinadigan bo‘lsa, bu Yaqin Sharqda yangi beqarorlik markazi paydo bo‘lishiga va AQSh, Isroil hamda arab dunyosi o‘rtasidagi ziddiyatning chuqurlashishiga olib kelishi aniq.
Strategic Focus: Central Asia
A.Qodirov, siyosiy tahlilchi
D.Trampning G‘azoni «sotib olish va egallash» haqidagi bayonoti so‘nggi yillarda Yaqin Sharq siyosatidagi eng shov-shuvli tashabbuslardan biri bo‘ldi. U AQSh strategiyasini tubdan o‘zgartirib, G‘azoni o‘z nazorati ostiga olmoqchi va uning tiklanishini arab davlatlariga topshirmoqchi. Biroq bu taklif ortida tashqi siyosiy va ichki siyosiy hisob-kitoblar yotib, ular kutilmagan oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Tramp mafkuraviy yondashuv emas, balki pragmatik kelishuvlar tarafdori. Uning G‘azoni nazorat qilish haqidagi taklifi bir nechta maqsadni ko‘zlaydi: a) AQShning Yaqin Sharqdagi strategik ta’sirini kuchaytirish; b) Falastin guruhlarini qo‘llab-quvvatlayotgan Eronga qarshi qo‘shimcha bosim o‘rnatish; c) mojaroni biznesga aylantirish, ya’ni AQSh G‘azoni oladi, arab davlatlari esa uning tiklanishini moliyalashtiradi. Eng asosiy narsa esa – Hamasning siyosiy va harbiy yo‘q qilinishidir. Amalda bu G‘azoning AQSh nazoratiga o‘tishi va hududning harbiylashuviga olib keladi, bu esa mintaqadagi keskinlikni oshirishi aniq.
Bu borada Yaqin Sharqdagi asosiy o‘yinchilarning pozitsiyasi aniq emas. Saudiya Arabistoni ushbu vaziyatdan AQSh bilan Isroilni tan olish bo‘yicha muzokaralarda o‘z pozitsiyasini kuchaytirish uchun foydalanishi mumkin. Hamas bilan aloqador bo‘lgan Qatar neytral pozitsiyani egallashi va insonparvarlik yordamini taqdim etishi mumkin, lekin AQSh nazoratini qo‘llab-quvvatlamaydi. Misr esa an’anaviy ravishda Falastin qochqinlarining oqimidan xavotirda bo‘lib, G‘azoning AQSh nazoratiga o‘tishi uning chegaralarida beqarorlikni kuchaytirishi mumkinligidan ehtiyot bo‘ladi. Natijada arab davlatlari G‘azoni tiklash jarayonida ishtirok etishi mumkin, lekin uni AQSh nazorati ostiga o‘tkazish taklifini rad etish ehtimoli yuqori.
Biroq bu tashabbusning ichki siyosiy sabablari ham bor. Saylovlar oldidan Tramp Yaqin Sharq mojarosidan AQSh ichidagi siyosiy mavqeini mustahkamlash uchun foydalanmoqda. U Respublikachilar elektorati oldida qat’iyatli rahbar sifatida ko‘rinishga harakat qilmoqda, shuningdek, Hamasning yo‘q qilinishiga qiziqqan yahudiy lobbisi qo‘llab-quvvatloviga erishmoqchi. Bundan tashqari, u arab davlatlari va Isroil bilan muzokaralarda qo‘shimcha bosim vositasini yaratmoqda.
Shunga qaramay, ushbu rejaning amalga oshirilishi falokatli oqibatlarga olib kelishi mumkin. AQShning G‘azoni nazorat ostiga olishi arab dunyosida kuchli antiamerikan va antiisroil kayfiyatlarni keltirib chiqarishi aniq. Bu radikal guruhlarning yanada kuchayishiga va terrorchilik xurujlarining ortishiga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, Falastin qarshilik harakatlarini qo‘llab-quvvatlayotgan Eron o‘z qurolli guruhlarini yanada faollashtirib, AQSh va Isroil bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri to‘qnashuv xavfini oshirishi mumkin. Natijada Tramp loyihasi tinchlik o‘rniga mintaqadagi vaziyatning keskinlashuviga sabab bo‘lishi mumkin.
Hozircha Tramp ushbu tashabbusni qanchalik jiddiy amalga oshirmoqchi ekani noma’lum. Balki bu saylovoldi strategiyasining bir qismi bo‘lib, u faqat o‘z qat’iyatini namoyish qilish va yangi ittifoqchilar topish maqsadini ko‘zlagandir. Ammo agar AQSh haqiqatan ham G‘azoni nazorat qilishga urinadigan bo‘lsa, bu Yaqin Sharqda yangi beqarorlik markazi paydo bo‘lishiga va AQSh, Isroil hamda arab dunyosi o‘rtasidagi ziddiyatning chuqurlashishiga olib kelishi aniq.
Strategic Focus: Central Asia