Yaqin Sharqdagi katta o’yin: Turkiya roli
Suriyadagi vaziyat tobora aniqroq bo‘lmoqda: Turkiya prezident Erdog‘an boshchiligida mintaqada o‘z ta’sirini o‘rnatishga qaratilgan keng qamrovli strategiyani amalga oshirmoqda. Ushbu strategiyaning asosiy yo‘nalishlari ochiqchasiga e’lon qilindi va Anqaraning uzoqni ko‘zlagan maqsadlarini namoyon etyapti.
Erdog‘an va uning Suriyadagi maqsadlari
Turkiya prezidenti ochiqchasiga Suriyada Bashar Asad rejimiga qarshi “marsh”ning asosiy maqsadi Damashq ekanini ma’lum qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Anqara Asadga Suriyaning kelajagini birgalikda belgilash bo‘yicha muzokaralar taklif qilgan, ammo rad javobini olgan. Bu Turkiya va Suriya rahbariyati o‘rtasidagi strategik uzilishni ko‘rsatadi. Erdog‘an mintaqadagi jarayonlar Anqara istagandek rivojlanmayotganini, biroq inqiroz Turkiyaga o‘z ta’sirini kuchaytirish imkoniyatini berayotganini ko’rsatmoqda.
Erdog‘an, shuningdek, Livandagi murakkab vaziyatga e’tibor qaratib, ushbu mamlakat bosh vaziri uni uchrashuvga taklif qilganini aytdi. Bu Turkiyaning Yaqin Sharqdagi mojarolarni hal qilishda o‘z rolini kengaytirishga urinayotganini va bu urinishning Suriya bo‘yicha harakatlari bilan bevosita bog‘liqligini ko‘rsatishi mumkin.
Turkiyaning katta o‘yini
Turkiya mintaqada o‘z pozitsiyasini mustahkamlashga qaratilgan strategiyani ancha oldin, jumladan, Qorabog‘ urushidagi faol ishtirokidan boshlab shakllantirib kelmoqda. Suriyadagi vaziyat esa ushbu siyosatning mantiqiy davomidir, bu yerda Anqara quyidagilarga intilmoqda:
1. Eronning pozitsiyasini zaiflashtirish: Turkiya Bashar Asad rejimining muhim ittifoqchisi va mintaqadagi asosiy o‘yinchi bo‘lgan Tehronning ta’sirini kamaytirishga harakat qilmoqda.
2. Mintaqaviy yetakchilikni mustahkamlash: Anqara Suriyadagi muxolifatni faol qo‘llab-quvvatlaydi va Damashqda yangi hokimiyat shakllanishida asosiy rolni o‘ynashni maqsad qilgan.
3. Kurd masalasini hal qilish: Asadning qulashidan kurdlar uchun qo‘shimcha xatarlar paydo bo‘ladi, bu esa Kurdiston ishchilar partiyasiga qarshi kurashayotgan Turkiya uchun foydali bo‘lishi mumkin.
Isroil uchun xavf va ehtimoliy eskalatsiya
Asad hokimyatining qulashi nafaqat mintaqadagi kuchlar muvozanatini o‘zgartirishi, balki kelajakda Isroil bilan katta urushga olib kelishi mumkin. Buning bir nechta sabablari bor:
Birinchidan, Eron va uning ittifoqchilari, jumladan, Hizbullohning zaiflashishi ularni yanada radikal harakatlarga undashi mumkin.
Ikkinchidan, Turkiyaning Suriyada kuchayishi Anqara va Tel-Aviv o‘rtasida yangi taranglik vektorini yaratadi.
Uchinchidan, Suriyadagi mojaroning kuchayishi Isroilni kengroq mintaqaviy inqirozga tortib ketishi xavfini tug‘diradi.
Shunday qilib Turkiya Yaqin Sharqda o‘z o‘yinini kuchaytirdi va Suriyadagi inqirozni o‘zining strategik ambitsiyalarini amalga oshirish maydoniga aylantirdi. Biroq, ushbu o‘yin katta xatarlarga ega, jumladan, Isroil bilan munosabatlarning yomonlashuvi va Eronga qarshi mojaroning chuqurlashuvi. Anqara o‘z hukmronligini o‘rnatishga intilmoqda, ammo uning strategiyasining muvaffaqiyati ambitsiyalar va mintaqaviy haqiqatlar o‘rtasida muvozanatni saqlash qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi.
Strategic Focus: Central Asia
Suriyadagi vaziyat tobora aniqroq bo‘lmoqda: Turkiya prezident Erdog‘an boshchiligida mintaqada o‘z ta’sirini o‘rnatishga qaratilgan keng qamrovli strategiyani amalga oshirmoqda. Ushbu strategiyaning asosiy yo‘nalishlari ochiqchasiga e’lon qilindi va Anqaraning uzoqni ko‘zlagan maqsadlarini namoyon etyapti.
Erdog‘an va uning Suriyadagi maqsadlari
Turkiya prezidenti ochiqchasiga Suriyada Bashar Asad rejimiga qarshi “marsh”ning asosiy maqsadi Damashq ekanini ma’lum qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Anqara Asadga Suriyaning kelajagini birgalikda belgilash bo‘yicha muzokaralar taklif qilgan, ammo rad javobini olgan. Bu Turkiya va Suriya rahbariyati o‘rtasidagi strategik uzilishni ko‘rsatadi. Erdog‘an mintaqadagi jarayonlar Anqara istagandek rivojlanmayotganini, biroq inqiroz Turkiyaga o‘z ta’sirini kuchaytirish imkoniyatini berayotganini ko’rsatmoqda.
Erdog‘an, shuningdek, Livandagi murakkab vaziyatga e’tibor qaratib, ushbu mamlakat bosh vaziri uni uchrashuvga taklif qilganini aytdi. Bu Turkiyaning Yaqin Sharqdagi mojarolarni hal qilishda o‘z rolini kengaytirishga urinayotganini va bu urinishning Suriya bo‘yicha harakatlari bilan bevosita bog‘liqligini ko‘rsatishi mumkin.
Turkiyaning katta o‘yini
Turkiya mintaqada o‘z pozitsiyasini mustahkamlashga qaratilgan strategiyani ancha oldin, jumladan, Qorabog‘ urushidagi faol ishtirokidan boshlab shakllantirib kelmoqda. Suriyadagi vaziyat esa ushbu siyosatning mantiqiy davomidir, bu yerda Anqara quyidagilarga intilmoqda:
1. Eronning pozitsiyasini zaiflashtirish: Turkiya Bashar Asad rejimining muhim ittifoqchisi va mintaqadagi asosiy o‘yinchi bo‘lgan Tehronning ta’sirini kamaytirishga harakat qilmoqda.
2. Mintaqaviy yetakchilikni mustahkamlash: Anqara Suriyadagi muxolifatni faol qo‘llab-quvvatlaydi va Damashqda yangi hokimiyat shakllanishida asosiy rolni o‘ynashni maqsad qilgan.
3. Kurd masalasini hal qilish: Asadning qulashidan kurdlar uchun qo‘shimcha xatarlar paydo bo‘ladi, bu esa Kurdiston ishchilar partiyasiga qarshi kurashayotgan Turkiya uchun foydali bo‘lishi mumkin.
Isroil uchun xavf va ehtimoliy eskalatsiya
Asad hokimyatining qulashi nafaqat mintaqadagi kuchlar muvozanatini o‘zgartirishi, balki kelajakda Isroil bilan katta urushga olib kelishi mumkin. Buning bir nechta sabablari bor:
Birinchidan, Eron va uning ittifoqchilari, jumladan, Hizbullohning zaiflashishi ularni yanada radikal harakatlarga undashi mumkin.
Ikkinchidan, Turkiyaning Suriyada kuchayishi Anqara va Tel-Aviv o‘rtasida yangi taranglik vektorini yaratadi.
Uchinchidan, Suriyadagi mojaroning kuchayishi Isroilni kengroq mintaqaviy inqirozga tortib ketishi xavfini tug‘diradi.
Shunday qilib Turkiya Yaqin Sharqda o‘z o‘yinini kuchaytirdi va Suriyadagi inqirozni o‘zining strategik ambitsiyalarini amalga oshirish maydoniga aylantirdi. Biroq, ushbu o‘yin katta xatarlarga ega, jumladan, Isroil bilan munosabatlarning yomonlashuvi va Eronga qarshi mojaroning chuqurlashuvi. Anqara o‘z hukmronligini o‘rnatishga intilmoqda, ammo uning strategiyasining muvaffaqiyati ambitsiyalar va mintaqaviy haqiqatlar o‘rtasida muvozanatni saqlash qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi.
Strategic Focus: Central Asia