O'zbekistonda pasport, ID-karta va haydovchilik guvohnomalarining “chiroyli” seriya raqamlarini auksion orqali sotish rejalashtirilayotgani haqidagi xabar jamiyatda jiddiy munozaralarga sabab bo'lmoqda. Bir qarashda, bu qaror oddiygina davlat byudjetini to'ldirish usuli yoki jamiyatda raqamlarning nufuz belgisi sifatida ko'rilayotganiga moslashishdek tuyulishi mumkin. Ammo aslida, bu tizim nafaqat davlat hujjatlarining qadrsizlanishiga, balki shaxsiy identifikatsiya vositalarining tijorat obyekti sifatida talqin qilinishiga yo'l ochib bermaydimi?

Avtomobil davlat raqamlarini pullash amaliyoti anchadan beri mavjud. "Chiroyli" avtoraqamlar ancha yildan buyon auksion orqali sotib kelinmoqda va ko'pchilik bunga allaqachon ko'nikkan. Ammo haydovchilik guvohnomasi, pasport yoki ID-karta seriya raqamining ham savdo obyektiga aylanishi mutlaqo boshqa masala.

Pasport va ID-karta - bu shaxsni tasdiqlovchi hujjatlar, ular o'z egasining davlat oldidagi maqomi va huquqiy shaxsiyatini belgilaydi. Bunday hujjatlarning seriya raqamlarini auksionga qo'yish nafaqat ularning rasmiy maqomini pasaytiradi, balki korrupsiya va firibgarlik xavfini ham oshiradi. Qimmatbaho seriya raqamlarga ega bo'lish imkoniyati maxsus guruhlar tomonidan noqonuniy yo'llar bilan suiste'mol qilinishi ehtimoli yuqori.

Bu yondashuv davlatning o'z fuqarolariga bo'lgan munosabatini ham aks ettiradi. Agar pasport yoki ID-karta shunchaki hujjat emas, balki ijtimoiy mavqe ko'rsatkichi sifatida qabul qilina boshlasa, ertaga yana qanday "eksklyuziv" xizmatlar paydo bo'lishi mumkin?

Bu jarayon jamiyatdagi tabaqalanishni yanada kuchaytirishi aniq. Bugun mashina raqamlariga millionlar sarflanayotgan bo‘lsa, ertaga shaxsiy hujjatlarning “elita” seriyasi ham badavlat kishilar uchun qimmatbaho imtiyozga aylanmaydimi?

Davlatning asosiy vazifalaridan biri fuqarolarga hujjat berish va ularga xizmat ko'rsatishdir. Agar davlatning o'zi ushbu hujjatlarni biznesga aylantirishni boshlab yuborsa, adolatli tizim qayerda qoladi? Pasport yoki ID-kartaning ahamiyati uning seriya raqamida emas, balki fuqaroning davlat oldidagi haq-huquqlarida emasmi? Davlat tizimi tijoratga aylanmasligi kerak, aks holda bu jamiyatning o'ziga ham zarar keltirishi mumkin.