O‘zbekistonga investitsiyalar hajmi (keskin!) qisqaryaptimi?
So’ngi kunlarda O‘zbekistonga investitsiyalar joriy yilda kamayganligi haqida xabarlar ko‘p tarqaldi. Xususan, BMTning hisobotidan olingan ma’lumotlar asosida Markaziy Osiyoning boshqa davlatlari bilan taqqoslaganda faqatgina O‘zbekistonda Investitsiyalar hajmi qisqarganligi qayt etilgan. Umuman olganda, xulosa qilishdan oldin hisobotdagi bir nechta muhim jihatlarga e’tibor qaratish kerak.
Birinchidan, Hisobotda ma’lumotlar 2024 yilning yanvar-sentyabr oylariga tegishli ekanligi ko‘rsatilgan. Ya’ni faqatgina 9 oylik ma’lumotlar bilan to’liq xulosa chiqarib bo‘lmaydi.
Ikkinchidan, hisobotda to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyaning faqatgina bitta shakli (Greenfield FDI) haqida gap borgan. Ya’ni hisobotda keltirilgan investitsiya jami investitsiyani ifodalamaydi. Hisobotda Faqatgina (Greenfield FDI) ishlab chiqarishni 0 dan tashkil qilish bilan bog‘liq investitsiya hisobga olingan.
Uchinchidan, Yuqori yoki pas baza effekti o‘sish ko‘rsatkichlariga jiddiy ta’sir qilgan. Xususan hisobotda, O‘zbekistonga investitsiyalar 49 foizga (4 mlrd dollar) kamayganligi, Qirg‘izistonga esa 310 foizga (2,1 mlrd dollarga yetgan) oshganligi keltirilgan. Agar shu hisobotning 2023 yildagi raqamlariga e’tibor qaratsak ko‘ramizki, O‘zbekistonga investitsiyalar hajmi (Greenfield FDI) 880! foizga o‘sib 7 mlrd dollarga yetganligi qayd etilgan. Qirg‘izistonga esa investitsiyalar hajmi 443 mln dollarni tashkil etganligi qayd etilgan (oldingi yilga nisbatan o‘sish ko‘rsatilmagan). Ya’ni, O‘zbekistonga investitsiyalar hajmi (Greenfield FDI) 2023 yilda yuqori o‘sishni qayd etgan (2024 yil uchun yuqori baza). Agar 2024 yildagi ko‘rsatkichni 2022 yildagi ko‘rsatkich (795 mln dollar) bilan taqqoslasak ko‘ramizki o‘sish 5 barobarni tashkil etadi. Ya’ni 2024 yildagi pasayish asosan oldingi yildagi yuqori baza effekti bilan izohlanadi. Qirg‘izistonda esa 2023 yildagi past baza effekti hisobiga o‘sish yuqori ko‘rsatkichlarni qayd etgan.
Umuman olganda, to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar hajmini hisoblashda To‘lov balansi ma’lumotlariga tayanish maqsadga muvofiq. Xususan, to‘lov balansidagi ma’lumotlarga ko‘ra, joriy yilning 9 oyida mamlakatimizga to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalarning sof oqimi (aktiv va majburiyatlar o‘zgarishi orasidagi farq) 1,8 mlrd dollarni tashkil etgan bo‘lib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 6,6 foizga o‘sgan.
To‘lov balansi metodologiyasi bo‘yicha qo‘shnilarimizda holat quyidagicha: Qozog‘istonda joriy yilning birinchi yarim yilligida to‘g‘ridan-to’g’ri investitsiyalarning sof oqimi 2,2 mlrd dollarni tashkil etib oldingi yilga nisbatan 50 foizga kamaygan (albatta III va IV chorakda vaziyat o‘zgarib ketgan bo‘lishi mumkin), Qirg‘izistonda esa to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar hajmi joriy yilning birinchi yarim yilligida 317 mln dollarni tashkil etib, oldingi yilga nisbatan 24 foizga o‘sgan.
Umuman olganda, mamlakatimizga investitsiyalar oqimining jiddiy pasayish tendensiyasi hozircha kuzatilayotgani yo‘q. O‘tgan yili to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar oqimining qisqarishi kuzatilgan edi (to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmi qariyb 16 foizga qisqargan edi), ammo joriy yilda bu tendensiya hozircha kuzatilayotgani yo‘q (albatta IV chorak ma’lumotlari e’lon qilinganda to’liqroq xulosa qilishimiz mumkin). Lekin yuqorida ta’kidlaganimdek, hisobotdagi (aniqrog‘i uning interpretatsiyadagi) kabi keskin kamayish alomatlari mavjud emas.
@Mirkonomika
So’ngi kunlarda O‘zbekistonga investitsiyalar joriy yilda kamayganligi haqida xabarlar ko‘p tarqaldi. Xususan, BMTning hisobotidan olingan ma’lumotlar asosida Markaziy Osiyoning boshqa davlatlari bilan taqqoslaganda faqatgina O‘zbekistonda Investitsiyalar hajmi qisqarganligi qayt etilgan. Umuman olganda, xulosa qilishdan oldin hisobotdagi bir nechta muhim jihatlarga e’tibor qaratish kerak.
Birinchidan, Hisobotda ma’lumotlar 2024 yilning yanvar-sentyabr oylariga tegishli ekanligi ko‘rsatilgan. Ya’ni faqatgina 9 oylik ma’lumotlar bilan to’liq xulosa chiqarib bo‘lmaydi.
Ikkinchidan, hisobotda to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyaning faqatgina bitta shakli (Greenfield FDI) haqida gap borgan. Ya’ni hisobotda keltirilgan investitsiya jami investitsiyani ifodalamaydi. Hisobotda Faqatgina (Greenfield FDI) ishlab chiqarishni 0 dan tashkil qilish bilan bog‘liq investitsiya hisobga olingan.
Uchinchidan, Yuqori yoki pas baza effekti o‘sish ko‘rsatkichlariga jiddiy ta’sir qilgan. Xususan hisobotda, O‘zbekistonga investitsiyalar 49 foizga (4 mlrd dollar) kamayganligi, Qirg‘izistonga esa 310 foizga (2,1 mlrd dollarga yetgan) oshganligi keltirilgan. Agar shu hisobotning 2023 yildagi raqamlariga e’tibor qaratsak ko‘ramizki, O‘zbekistonga investitsiyalar hajmi (Greenfield FDI) 880! foizga o‘sib 7 mlrd dollarga yetganligi qayd etilgan. Qirg‘izistonga esa investitsiyalar hajmi 443 mln dollarni tashkil etganligi qayd etilgan (oldingi yilga nisbatan o‘sish ko‘rsatilmagan). Ya’ni, O‘zbekistonga investitsiyalar hajmi (Greenfield FDI) 2023 yilda yuqori o‘sishni qayd etgan (2024 yil uchun yuqori baza). Agar 2024 yildagi ko‘rsatkichni 2022 yildagi ko‘rsatkich (795 mln dollar) bilan taqqoslasak ko‘ramizki o‘sish 5 barobarni tashkil etadi. Ya’ni 2024 yildagi pasayish asosan oldingi yildagi yuqori baza effekti bilan izohlanadi. Qirg‘izistonda esa 2023 yildagi past baza effekti hisobiga o‘sish yuqori ko‘rsatkichlarni qayd etgan.
Umuman olganda, to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar hajmini hisoblashda To‘lov balansi ma’lumotlariga tayanish maqsadga muvofiq. Xususan, to‘lov balansidagi ma’lumotlarga ko‘ra, joriy yilning 9 oyida mamlakatimizga to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalarning sof oqimi (aktiv va majburiyatlar o‘zgarishi orasidagi farq) 1,8 mlrd dollarni tashkil etgan bo‘lib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 6,6 foizga o‘sgan.
To‘lov balansi metodologiyasi bo‘yicha qo‘shnilarimizda holat quyidagicha: Qozog‘istonda joriy yilning birinchi yarim yilligida to‘g‘ridan-to’g’ri investitsiyalarning sof oqimi 2,2 mlrd dollarni tashkil etib oldingi yilga nisbatan 50 foizga kamaygan (albatta III va IV chorakda vaziyat o‘zgarib ketgan bo‘lishi mumkin), Qirg‘izistonda esa to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar hajmi joriy yilning birinchi yarim yilligida 317 mln dollarni tashkil etib, oldingi yilga nisbatan 24 foizga o‘sgan.
Umuman olganda, mamlakatimizga investitsiyalar oqimining jiddiy pasayish tendensiyasi hozircha kuzatilayotgani yo‘q. O‘tgan yili to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar oqimining qisqarishi kuzatilgan edi (to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmi qariyb 16 foizga qisqargan edi), ammo joriy yilda bu tendensiya hozircha kuzatilayotgani yo‘q (albatta IV chorak ma’lumotlari e’lon qilinganda to’liqroq xulosa qilishimiz mumkin). Lekin yuqorida ta’kidlaganimdek, hisobotdagi (aniqrog‘i uning interpretatsiyadagi) kabi keskin kamayish alomatlari mavjud emas.
@Mirkonomika