Бир кеча, тахминан соат учларда менинг олдимга қўриқчи келди. Менда соат йўқ эди, шунинг учун ундан сўрадим:

– Соат неччи бўлди?

У жавоб берди:

– Юр мен билан, фақат шовқин қилма.

Биз сукунатда эҳтиёткорлик билан юрдик ва тахминан қирқ метр босиб ўтдик. Қўриқчи бир камеранинг эшигини очиб шундай деди:

– Шу болага қандайдир ҳикоя айтиб бер. Сен саводлисан, шундайми? Бор ва унга қизиқарли бир нарса ҳикоя қил.


Мен камера ичкарисига диққат билан қарадим. У ерда тахминан йигирма олти ёки йигирма етти ёшлар чамасидаги бир аёл ўтирган эди. У чўккайган, бир матога ўралган, кўзларида қўрқув акс этган эди. Унинг қўрқуви тушунарли эди – у кўп оғриқ ва қийинчиликларни бошдан кечиргани аён эди. Кейин маълум бўлдики, у шу камерада ҳомиладор бўлган ва шу ерда ўғлини туғган.

Аёл ёнида тўрт-беш ёшлар чамасидаги бир бола бор эди. У қорачадан келган, чиройли ва кичик эди, аммо унинг юзи шишиб кетган эди, эҳтимол, у ҳеч қачон қуёш кўрмаганидан бўлса керак.

Мен аёлга салом бердим, лекин у жавоб бермади – қўрқув уни бутунлай саросимага солган эди.

Мен паст овозда дедим:
– Қизим...

Унинг ёши менинг қизим Шазони эслатди. Мен қўшиб қўйдим:

– Мендан сенинг ўғлингга ҳикоя айтиб беришимни сўрашди. Нима ҳикоя айтиб берай?

У хижолат бўлиб, кўзларини пастга туширди ва жавоб бермади.

Мен болага қараб ҳикоя қилишни бошладим:

– Бир замонлар бир қуш бор эди...

Бироқ у дарҳол мени тўхтатди:
– Қуш нима?

Бу савол мени ҳайратда қолдирди. Мен уни оддий бола деб ўйлаб, содда ҳикоя айтиб бермоқчи эдим. Қуш, мушук, қуёш, дарё, сув, капалак каби сўзларни ишлатиш қасдим бор эди. Лекин у яна савол берди:

– Қуш нима?

Мен тушунтиришга ҳаракат қилдим:

– Қуш – бу дарахт устида учадиган нарса.

У яна сўради:

– Дарахт нима?

Мен ўткир аччиқ бир қийинчиликда қолдим.

Фақат ўша пайтда қўриқчининг нега менга «Сен саводлисан, шундайми?» деган савол берганини тушундим. Бу бола тўлиқ изоляцияда яшаган, ҳатто энг оддий нарсаларни ҳам билмас эди.

Мен ўша қўриқчининг исмини айтишни истамайман – эҳтимол, у ҳануз хавфсизлик кучларида ишлайди. Аммо ўша пайтда у болага атрофдаги олам ҳақида қандайдир тушунча беришимни истаган эди.

Мен энди нима қилишимни билмай бош қашиб қолдим. Ниҳоят, қўшиқ айтишга қарор қилдим. Мен унга болалар қўшиғини ҳиргойи қила бошладим. Қўшиқ тугагач, камера эшигини тақиллатдим, кўзларим ёшга тўлган эди.
Боланинг онаси ҳали ҳам бурчакда ўтирган эди, қўрқувдан кўзини кўтаролмасди.
Бироз вақт ўтиб, қўриқчи қайтиб келди. Мен унга дедим:

– Аллоҳ учун мени бу ердан чиқар, мен нафас олишим қийинлашди.

У жавоб берди:

– Сен ҳикоя айтиб бермадинг-ку.

– Мен нима ҳикоя қилардим? – дедим мен. – Бу бола умрида бирор марта камерадан чиққанми?

– Ҳеч қачон, – жавоб берди қўриқчи.

– На қушни, на тўпни, на дарахтни, на ҳавони. У ҳеч нарса билмайди, – дедим мен шок ҳолатида.

Кейин боланинг онаси нега қамоқда эканини сўрадим.

Қўриқчи жавоб берди:

– Унинг эри Уммонга қочган. Шунинг учун аёлни унинг ўрнига қамашди. Кўряпсанки, у шу ерда ҳомиладор бўлиб туғган.

Бу ҳодиса менинг ҳаётимдаги энг оғир хотиралардан бири бўлиб қолди.