65-ҚИСМ
МУАЛЛИФ: НАРГИЗА УСАНБОЕВА
Опам...
Унинг дардли ва ожиз овози қулоқларим остида жаранглади: “Куйиб қолдим, мен. Куйдим. Янги қурган уйимизга кел, тезроқ кел!”
Сўнг эски касали хуруж қилган хаста каби қалтироқ тутди мени. Яна хаёлан опамнинг ёнига югурдим. Ўшанда ўн олти ёшда эдим. Опам, оиламиздаги ягона қиз, икки акаси ва бир укаси бўлган мушфиқ опам эса йигирмага кирган, эндигина иккига қараб кетаётган қизалоқнинг онаси, катта оиланинг тўнғич келини эди. Бахтли эди, у.
Бу воқеани сира сизга айтмаганман ойи. Ҳеч кимга айтмаганман. У кутилмаганда қўнғироқ қилди: “Куйиб қолдим, мен. Куйдим. Янги қурган уйимизга кел, тезроқ кел!”
Уйдан қандай унинг иморатига етиб борганимни билмайман. Шўрлик опам илк бор ўзлари учун қурилган уйда, янги ҳаммомда чўмилмоқчи бўлган. Ҳали тўлиқ битмаган ҳаммомнинг газ қувурига уланган бурагичнинг носозлигини билмаган. Қувурнинг тепадаги катта, умумий очгичини очган-у, “аввал сув тўлдирай, кейин ёқаман”, деб чиққан. Билмаганки, пастдаги печга уланган бурагич яхши ишламаслигини… Опам идишларга сув тўлдиргунча ҳаммом газга тўлган ва опам гугурт чаққанда…
Мен борганимда ҳовли кимсасиз эди. Ким ҳам бўлсин, ахир. Чунки у ерларда энди уйлар қурилаётган бўлса. Опам эса устига чойшаб ёпганча қалт-қалт титраб, портлаган ҳаммомдан сал нарида ўтирарди.
“Қўрқма, мен куйганман, қўрқиб кетма!” деди у юзини беркитиб. Жон ҳолатда ёнига югуриб бордим. Қўрқмасликнинг иложи йўқ эди, ойи. Эслашнинг ўзи даҳшатли. Ўшанда қандай тоқат қилган эканман-а?!
Опамнинг бутун вужуди қоп-қора бўлиб куйган, эти ҳилвираб қолган, сочи, қошу киприкларидан асар ҳам қолмаган… Уни даст кўтардим. Қўлларимга чойшаб тагидаги терининг шилиниб, жойидан силжигани яққол сезилди ва опам аянчли ингради. Чойшабнинг очилиб қолган жойидан опамнинг сунъий матодан тикилган куйлаги куйиб, эриб, кўксига ёпишиб қолганини кўрдим. Юрагим зирқиради, жоним зирқиради, бутун танам зирқиради.
Дарвозага етмасимдан акам машинада етиб келди. Яхшиям хабар берган эканман. Шифохонага боргунимизча опам бир гапни тинмай такрорлади: “Совқотяпман, жуда совқотяпман…”
Ваҳоланки, кун иссиқ ва опамнинг бутун вужуди куйганди…
Буни сизга билдирмадик, ойи. Сиз шифохонага кўргани борганингизда опамга яхшилаб чойшаб ёпдик, рўмол ўратдик. Сизни қўрқмасин, куймасин, дедик. Аммо, барибир опам куйдириб кетди. Куну тун йиғлардингиз: “Болам, мендан олдин қора гўрларни, совуқ тупроқларни кўрган болам…”
Дардингизга малҳам бўлолмасдик, овутолмасдик. Ахир, оиламизнинг эрка, ёлғиз қизи бағримизни доғлаб, куйдириб кетганди.
Бу куюк олти ой ўтиб, бизни сиздан ҳам айирди…
Кўксим куйиб кетяпти, ойи. Кеча дардим янгиланди. Ҳамма-ҳаммаси кўз олдимда жонланди. Чидолмаяпман! Назаримда, кечадан буён ҳеч ким гапирмади, туз ҳам тотмади. Катта қурбонлик эвазига келган овқатлар кимнинг ҳам томоғидан ўтарди? Ҳамманинг дили вайрон.
Қачон тугайди, бу уруш, ойи?..
МАН. 23.09.2000”
* * *
Энг узун, энг дардли мактуб эди бу. Уни ҳар доим кўзларимда ёш билан ўқиганман. Мана шу иродаси, тоқати, сабри билан мени мафтун этгандир, бу йигит? Аммо ўн йил ҳамроҳим, дардкашим бўлган номалари энди мендан олислаб бораётгандек.
Давоми бор...
МУАЛЛИФ: НАРГИЗА УСАНБОЕВА
Опам...
Унинг дардли ва ожиз овози қулоқларим остида жаранглади: “Куйиб қолдим, мен. Куйдим. Янги қурган уйимизга кел, тезроқ кел!”
Сўнг эски касали хуруж қилган хаста каби қалтироқ тутди мени. Яна хаёлан опамнинг ёнига югурдим. Ўшанда ўн олти ёшда эдим. Опам, оиламиздаги ягона қиз, икки акаси ва бир укаси бўлган мушфиқ опам эса йигирмага кирган, эндигина иккига қараб кетаётган қизалоқнинг онаси, катта оиланинг тўнғич келини эди. Бахтли эди, у.
Бу воқеани сира сизга айтмаганман ойи. Ҳеч кимга айтмаганман. У кутилмаганда қўнғироқ қилди: “Куйиб қолдим, мен. Куйдим. Янги қурган уйимизга кел, тезроқ кел!”
Уйдан қандай унинг иморатига етиб борганимни билмайман. Шўрлик опам илк бор ўзлари учун қурилган уйда, янги ҳаммомда чўмилмоқчи бўлган. Ҳали тўлиқ битмаган ҳаммомнинг газ қувурига уланган бурагичнинг носозлигини билмаган. Қувурнинг тепадаги катта, умумий очгичини очган-у, “аввал сув тўлдирай, кейин ёқаман”, деб чиққан. Билмаганки, пастдаги печга уланган бурагич яхши ишламаслигини… Опам идишларга сув тўлдиргунча ҳаммом газга тўлган ва опам гугурт чаққанда…
Мен борганимда ҳовли кимсасиз эди. Ким ҳам бўлсин, ахир. Чунки у ерларда энди уйлар қурилаётган бўлса. Опам эса устига чойшаб ёпганча қалт-қалт титраб, портлаган ҳаммомдан сал нарида ўтирарди.
“Қўрқма, мен куйганман, қўрқиб кетма!” деди у юзини беркитиб. Жон ҳолатда ёнига югуриб бордим. Қўрқмасликнинг иложи йўқ эди, ойи. Эслашнинг ўзи даҳшатли. Ўшанда қандай тоқат қилган эканман-а?!
Опамнинг бутун вужуди қоп-қора бўлиб куйган, эти ҳилвираб қолган, сочи, қошу киприкларидан асар ҳам қолмаган… Уни даст кўтардим. Қўлларимга чойшаб тагидаги терининг шилиниб, жойидан силжигани яққол сезилди ва опам аянчли ингради. Чойшабнинг очилиб қолган жойидан опамнинг сунъий матодан тикилган куйлаги куйиб, эриб, кўксига ёпишиб қолганини кўрдим. Юрагим зирқиради, жоним зирқиради, бутун танам зирқиради.
Дарвозага етмасимдан акам машинада етиб келди. Яхшиям хабар берган эканман. Шифохонага боргунимизча опам бир гапни тинмай такрорлади: “Совқотяпман, жуда совқотяпман…”
Ваҳоланки, кун иссиқ ва опамнинг бутун вужуди куйганди…
Буни сизга билдирмадик, ойи. Сиз шифохонага кўргани борганингизда опамга яхшилаб чойшаб ёпдик, рўмол ўратдик. Сизни қўрқмасин, куймасин, дедик. Аммо, барибир опам куйдириб кетди. Куну тун йиғлардингиз: “Болам, мендан олдин қора гўрларни, совуқ тупроқларни кўрган болам…”
Дардингизга малҳам бўлолмасдик, овутолмасдик. Ахир, оиламизнинг эрка, ёлғиз қизи бағримизни доғлаб, куйдириб кетганди.
Бу куюк олти ой ўтиб, бизни сиздан ҳам айирди…
Кўксим куйиб кетяпти, ойи. Кеча дардим янгиланди. Ҳамма-ҳаммаси кўз олдимда жонланди. Чидолмаяпман! Назаримда, кечадан буён ҳеч ким гапирмади, туз ҳам тотмади. Катта қурбонлик эвазига келган овқатлар кимнинг ҳам томоғидан ўтарди? Ҳамманинг дили вайрон.
Қачон тугайди, бу уруш, ойи?..
МАН. 23.09.2000”
* * *
Энг узун, энг дардли мактуб эди бу. Уни ҳар доим кўзларимда ёш билан ўқиганман. Мана шу иродаси, тоқати, сабри билан мени мафтун этгандир, бу йигит? Аммо ўн йил ҳамроҳим, дардкашим бўлган номалари энди мендан олислаб бораётгандек.
Давоми бор...