Хотиралар ва фикрларнинг огирлигидан бошларини сарак-сарак этиб, эртани ўйлаб асабий равишда қўзғолиб қўйди.
— Кетдик бўлмасам, - Сайилхон барча ёқимсиз ўйлардан қутулиш учун қадаҳни кўтариб.
У ичиб юбориб, яна ҳузур этиб карсиллатиб бодринг еди. Жигарлари эса майпараст акасининг ҳаракатини ёқтирмай кузатиб ўтиришарди.
Даврага жимлик чўкади. Бекпошша хонтахта остидаги нон ушоқларини теради.
— Турдим бўлмаса, бир иккита ишларим бор эди. Эртагача улгуришим лозим. Кеча ҳам кун бўйи у ёқда юрдим – худди шуни кутиб тургандай Қодир папахини кийиб ўрнидан турди.
Унинг ҳаракатида акасининг ичиши ёки заволга учраган оиладан жирканиш ва қочиш бор эди. Бу ерда мавжуд бўлган умумий манфаат ва кайфиятга қўшилмаслик ҳолати бор эди.
— Саодат яхши эканми – деган савол Пошшаннинг огзидан чиқиб кетади.
Бу пайтда Қодир аллақачон эшикнинг олдига бориб қолган эди. «Ҳимм... кўрдим. Болалари юрган экан». Саодат буларнининг энг кичик синглиси бўлиб, ораларига совуқлик тушиб қолган эди. Уч тўрт йил олдин Саодат Қодирдан уч минг доллор қарз олиб вақтида беролмаган эди. Балки эри вафот этмаганида берган бўлармиди. Сўнг қарзи ўрнига икки учта гилам ва тилла тақинчоқларини олиб келган эди. Шунинг учун тўнғиллаб кетиши эди Қодирнинг. Сайилхон укасининг чиқиб кетаётганини кўриб «еее..е» дея олди. Унинг ҳайрлашмай намойишкорона кетиши ҳайрон қолдирди. Гарчанд ичкилик туфайли оиласи, иши ва уйидан ажралиб, товуқ катагидай бир хона уйда яшаётган бўлса-да, негадир ука-сингилларига илгаригидай интиларди. Укалари эса аллақачон бегоналардай буни одам ўрнида кўрмаётган экан. Унинг дабдурустдан чиқиб кетиши айнан шу хулосани исботлаётган эди. Хотини ва болаларининг юз ўгириб кетганига чидаган бўлса-да, негадир ука-сингилларининг қилиғи жонидан ўтаётган эди.
— Ўтирмайсанми, - деди.
Укасига мурожат қилар экан ичини алланарсалар кемирарди. Аслида укасининг ўзи ҳайрлашиб чиқиб кетиши лозим эди. Ҳар на бўлганда ҳам у меҳмон ва ака. «Кечқурун келаман» деди Қодир эшикни ёпиб. Сайилхон оғир ҳўрсиниб қўйди. Мансабдалигида укасини тиббиёт институтида ўқитган эди. Сўнг мамлакатнинг энг нуфузли клиникасига ишга жойлаб қўйган эди.
— Ака, кетса кетавермайдими?. Ўзи у одамгарчиликдан чиққан - шўрва ҳўплаб Бекпошша. - Олинг қараманг уларга. Хотинининг қариндошлари ва божалари соғ бўлсин. Шулар билан ейди, бир тешикка сияди. Ҳар ҳафтада уйига меҳмон чақириб бегоналарга сахийлиги ва бойлигини кўз-кўз қилади. Қари ота-онасини бир-икки ойда кўрай демайди. Онам дорига пул сўрайдиган бўлса, «киссамда эллик сўм пулим бор» дейди – куйиб-ёниб синглиси кўз ёшларини артиб бурнини тортади. – Йўқ дейдиган йўқ бўлади, ака. Бор нарсани йўқ деяверса худо кўтармайди. Йўқ қилади. Буларнинг баҳонаси Саодат билан уришиб қолишгани. Ахир онанг билан уришганинг йўқ-ку. Билмайсиз ака ҳайвонлашиб кетган булар. Саодатга ҳам пулни ўзим бердим. Ҳатто ўлимлик олишга ҳам имкони йўқ экан.
Сайилхон ширакайф кўзларини тунд осмоннинг бир парчаси кўринаётган деразага тикади. У ёқдан бировларнинг йўталгани ва аста гаплашгани эшитилади. Бир нарсаларни «тақ-тақ» қоқишади. Йўлда чўнтагида ғижимланиб қолган «Карвон» сигаретини олиб тутатади.
— Уф..фф.. зормандангиз бундай аччиқ, ака шуни нега чекасиз-а – синглиси аста арзон сигаретга кўз ташлайди. Бир вақтлар акаси инглизларнинг қимматбаҳо сигаретларни чекарди. - Юрак-бағрингизни ишдан чиқариб ташлагандир – дейди синглиси камзулинининг ёқаси билан бурнини беркитиб ва раҳми келиб.
— Ростдан жуда аччиқми дейман. Йўлда ёнимда ўтирган Хотин чекмасам ҳам кела-келгунча огзи-бурнини беркитиб ўтирди - Мавзунинг бошқа томонга ўзгарганига қувониб. Бўлмаса укасинининг ҳаётига нима деб муносабат билдиришни билмай боши қотиб ўтирган эди. Унинг қаҳри қаттиқлиги ва хасислигини биларди. Лекин ўзига ишончи йўқолганми айтишга журъати етмасди.
— Илгарилари бунча чекмасдингиз, ака. Юзингиз ҳам қорайиб кетибди. Эсингиздами талабалигимизда пахтага борганингизда ҳамма қизлар сизни кўриб ўлиб қолишган. Катта балиқ олиб боргандингиз – дейди синглиси яхна гўштларни пичоқ билан кесиб огзига солар экан. – Сизни кўрганда ректоримиз ҳам чест берарди.
— Кетдик бўлмасам, - Сайилхон барча ёқимсиз ўйлардан қутулиш учун қадаҳни кўтариб.
У ичиб юбориб, яна ҳузур этиб карсиллатиб бодринг еди. Жигарлари эса майпараст акасининг ҳаракатини ёқтирмай кузатиб ўтиришарди.
Даврага жимлик чўкади. Бекпошша хонтахта остидаги нон ушоқларини теради.
— Турдим бўлмаса, бир иккита ишларим бор эди. Эртагача улгуришим лозим. Кеча ҳам кун бўйи у ёқда юрдим – худди шуни кутиб тургандай Қодир папахини кийиб ўрнидан турди.
Унинг ҳаракатида акасининг ичиши ёки заволга учраган оиладан жирканиш ва қочиш бор эди. Бу ерда мавжуд бўлган умумий манфаат ва кайфиятга қўшилмаслик ҳолати бор эди.
— Саодат яхши эканми – деган савол Пошшаннинг огзидан чиқиб кетади.
Бу пайтда Қодир аллақачон эшикнинг олдига бориб қолган эди. «Ҳимм... кўрдим. Болалари юрган экан». Саодат буларнининг энг кичик синглиси бўлиб, ораларига совуқлик тушиб қолган эди. Уч тўрт йил олдин Саодат Қодирдан уч минг доллор қарз олиб вақтида беролмаган эди. Балки эри вафот этмаганида берган бўлармиди. Сўнг қарзи ўрнига икки учта гилам ва тилла тақинчоқларини олиб келган эди. Шунинг учун тўнғиллаб кетиши эди Қодирнинг. Сайилхон укасининг чиқиб кетаётганини кўриб «еее..е» дея олди. Унинг ҳайрлашмай намойишкорона кетиши ҳайрон қолдирди. Гарчанд ичкилик туфайли оиласи, иши ва уйидан ажралиб, товуқ катагидай бир хона уйда яшаётган бўлса-да, негадир ука-сингилларига илгаригидай интиларди. Укалари эса аллақачон бегоналардай буни одам ўрнида кўрмаётган экан. Унинг дабдурустдан чиқиб кетиши айнан шу хулосани исботлаётган эди. Хотини ва болаларининг юз ўгириб кетганига чидаган бўлса-да, негадир ука-сингилларининг қилиғи жонидан ўтаётган эди.
— Ўтирмайсанми, - деди.
Укасига мурожат қилар экан ичини алланарсалар кемирарди. Аслида укасининг ўзи ҳайрлашиб чиқиб кетиши лозим эди. Ҳар на бўлганда ҳам у меҳмон ва ака. «Кечқурун келаман» деди Қодир эшикни ёпиб. Сайилхон оғир ҳўрсиниб қўйди. Мансабдалигида укасини тиббиёт институтида ўқитган эди. Сўнг мамлакатнинг энг нуфузли клиникасига ишга жойлаб қўйган эди.
— Ака, кетса кетавермайдими?. Ўзи у одамгарчиликдан чиққан - шўрва ҳўплаб Бекпошша. - Олинг қараманг уларга. Хотинининг қариндошлари ва божалари соғ бўлсин. Шулар билан ейди, бир тешикка сияди. Ҳар ҳафтада уйига меҳмон чақириб бегоналарга сахийлиги ва бойлигини кўз-кўз қилади. Қари ота-онасини бир-икки ойда кўрай демайди. Онам дорига пул сўрайдиган бўлса, «киссамда эллик сўм пулим бор» дейди – куйиб-ёниб синглиси кўз ёшларини артиб бурнини тортади. – Йўқ дейдиган йўқ бўлади, ака. Бор нарсани йўқ деяверса худо кўтармайди. Йўқ қилади. Буларнинг баҳонаси Саодат билан уришиб қолишгани. Ахир онанг билан уришганинг йўқ-ку. Билмайсиз ака ҳайвонлашиб кетган булар. Саодатга ҳам пулни ўзим бердим. Ҳатто ўлимлик олишга ҳам имкони йўқ экан.
Сайилхон ширакайф кўзларини тунд осмоннинг бир парчаси кўринаётган деразага тикади. У ёқдан бировларнинг йўталгани ва аста гаплашгани эшитилади. Бир нарсаларни «тақ-тақ» қоқишади. Йўлда чўнтагида ғижимланиб қолган «Карвон» сигаретини олиб тутатади.
— Уф..фф.. зормандангиз бундай аччиқ, ака шуни нега чекасиз-а – синглиси аста арзон сигаретга кўз ташлайди. Бир вақтлар акаси инглизларнинг қимматбаҳо сигаретларни чекарди. - Юрак-бағрингизни ишдан чиқариб ташлагандир – дейди синглиси камзулинининг ёқаси билан бурнини беркитиб ва раҳми келиб.
— Ростдан жуда аччиқми дейман. Йўлда ёнимда ўтирган Хотин чекмасам ҳам кела-келгунча огзи-бурнини беркитиб ўтирди - Мавзунинг бошқа томонга ўзгарганига қувониб. Бўлмаса укасинининг ҳаётига нима деб муносабат билдиришни билмай боши қотиб ўтирган эди. Унинг қаҳри қаттиқлиги ва хасислигини биларди. Лекин ўзига ишончи йўқолганми айтишга журъати етмасди.
— Илгарилари бунча чекмасдингиз, ака. Юзингиз ҳам қорайиб кетибди. Эсингиздами талабалигимизда пахтага борганингизда ҳамма қизлар сизни кўриб ўлиб қолишган. Катта балиқ олиб боргандингиз – дейди синглиси яхна гўштларни пичоқ билан кесиб огзига солар экан. – Сизни кўрганда ректоримиз ҳам чест берарди.