NAFS TARBIYaSI
ππππ
Alloh bir oyatda shunday ogohlantiradi:
β Ey mo'minlar, Allohdan qo'rqinglar va har bir jon erta β Qiyomat kuni uchun nimani (ya'ni qanday ezgu amalni) taqdim etganiga qarasin! Allohdan qo'rqinglar!
Albatta Alloh qilayotgan amallaringizdan xabardordir (Hashr surasi, 18-oyat) .
Ey inson, bilib qo'yki, doim yomonlikni xohlab turadigan NAFS syenga shaytondan ham dushmanroqdir. Shayton nafsingning hoyu-havasi bilan bo'yningga minib olib, syeni Aldohning yo'lidan chiqarishi mumkin. Nafsing esa syeni byehuda amallar va quruq xayollar bilan aldab qo'yur! Chunki NAFS tabiatan tinchlik-osudalikni, loqaydlik, g'aflat va byeparvolikni yoqtiradi va umrni tanballik bilan o'tkazishni istaydi. U doimo byehuda va botil (buzuq) narsalarga o'ralashadi. Byehuda kibrga byeriladi. Agar nafsingdan mamnun bo'lib, uning xohishlariga yursang, manziling falokatdir, o'limdir. Yanglish hisoblar va xom xayollaringdan xabardor bo'lmasang, oxiri cho'kishing muqarrardir. Agar , NAFSga Β«to'xta!Β» dyeyishga ojizlik qilsang,u syeni yong'inga olib boradi. U holda aslo yaxshilikka qaytish umidi yo'qdir. NAFS balolarning boshi, razolatlarning manbaidir. Shayton uchun gunoh xazinasi bo'lgan NAFSni yaxshi ko'rgan odam YaRATGANni taniy olmaydi.
Inson Alloh yo'lida nimalar kilgani to'g'risida, umrining o'tgan qismi ustida ana shunday mulohaza yuritsa, bu mulohaza bir navi o'z qalbini yuvish bo'ladi. Shuning uchun ham Payg'ambarimiz (s.a.v.) buyuradilar:
β Yaxshi mavzuda bir soat mulohaza qilmoq, o'ylamoq bir yillik ibodatdan yaxshiroqdir.
Imom Abullaysning tafsirida ham shundaydir.
Aqlli musulmon bo'laman dyegan odam o'tmishda qilgan yo hozir qilayotgan xatolaridan va gunohlaridan voz kyechsin, o'zini Allohga yaqinlashtiradigan go'zal fye'l-atvorlar to'g'risida o'ylasin va ularga sohib bo'lib, oxiratini qutqarsin, quruq va oxiri noma'lum amallar qilmasin, yomon fye'l va tuyg'ularni tark etishga shoshilsin, doimo Allohni xotirada tutsin, harom va taqiqlangan narsalarga yaqinlashmasin, nafsining g'ayri axloqiy va g'ayri mashru' istaklaridan qochib, sabru sabot ko'rsatsin, nafsining axloqiy bo'lmagan shahvoniy istaklariga tobye bo'lmasin!
Nafs tarbiyasi borasida buyuklarimizning so'zlari:
Hz.Sulayman (Hz. Sulaymon β Sulaymon alayhissalom ismlari Qur'onda kyeltirilgan payg'ambarlardan bo'lib, Hz. Dovud alayhissalomning o'g'lidirlar. Ota vasiyati bilan Bayt-ulMaqdisni yetti yilda insho qildirdilar. Quddusda mahobatli bir hukumat saroyi qurdirdilar. 40 yil ham shohlik, ham payg'ambarlik qildilar) alayhissalom:
β Myenimcha, nafsini sindirib, tarbiyalay olgan kimsa, yolg'iz o'zi bir shaharni bosib olgan jangchidan ham kuchliroqdir.
Hz.Ali (r.a):
- Myen va nafsim bir suruvning cho'poniga o'xshaymiz. Cho'pon suruvni bir tomondan to'playdi, bir tomondan suruv yoyilib kyetavyeradi. Kim nafsini o'ldirib, uning istaklarini to'xtatib qololsa, rahmat kafaniga o'raladi va karomat tuprog'iga dafn etiladi. Kimki qalbini o'ldirib, undagi ilohiy va insoniy tuyg'ularni halok etsa, la'nat kafaniga tikiladi va azob tuprog'iga dafn etiladi.
Yahyo ibn Maoz (Yahyo ibn Muoz - mashhur avliyolardan biri. Shu qadarki, ulug' shayxlar aytarkanlar: Β«Haq taoloning ikki Yahyosi bor: biri β payg'ambar, biri βavliyoΒ». Β«Payg'ambarΒ» dyeganda Hz. Yahyo alayhissalomni, Β«avliyoΒ» dyeganda Yahyo ibn Muozni nazarda tutarkanlar. Mansabdorlarga hasad bilan emas, ibrat ko'zi bilan, kambag'allarga kibr bilan emas, shafqat ko'zi bilan, ayollarga shahvat bilan emas, e'zoz ko'zi bilan qarovchi kishilar solih insonlar ekanligini Yahyo ibn Muoz aytganlar.):
- Alloh o'rtaga qo'ygan axloq asoslariga moslashish va nafsning zavqu safo orzusini sindirish uchun nafsing bilan jihod qil! Oz uxla, oz so'yla. Byema'ni gapirmaslik, insonlarga va boshqa jonzotlarga aziyat byermaslik va oz yemak β bularning bari nafsning havoyi istaklariga g'ov qo'ymoq dyemakdir. Oz uxlagan odam to'g'ri tushunish malakasiga ega bo'ladi. Kamgap odam bir qator ofatlardan omon qoladi. Insonlarga va boshqa jonzotlarga azob byermagan odam bir qator maqsadlariga yetishadi.
ππππ
ππππ
Alloh bir oyatda shunday ogohlantiradi:
β Ey mo'minlar, Allohdan qo'rqinglar va har bir jon erta β Qiyomat kuni uchun nimani (ya'ni qanday ezgu amalni) taqdim etganiga qarasin! Allohdan qo'rqinglar!
Albatta Alloh qilayotgan amallaringizdan xabardordir (Hashr surasi, 18-oyat) .
Ey inson, bilib qo'yki, doim yomonlikni xohlab turadigan NAFS syenga shaytondan ham dushmanroqdir. Shayton nafsingning hoyu-havasi bilan bo'yningga minib olib, syeni Aldohning yo'lidan chiqarishi mumkin. Nafsing esa syeni byehuda amallar va quruq xayollar bilan aldab qo'yur! Chunki NAFS tabiatan tinchlik-osudalikni, loqaydlik, g'aflat va byeparvolikni yoqtiradi va umrni tanballik bilan o'tkazishni istaydi. U doimo byehuda va botil (buzuq) narsalarga o'ralashadi. Byehuda kibrga byeriladi. Agar nafsingdan mamnun bo'lib, uning xohishlariga yursang, manziling falokatdir, o'limdir. Yanglish hisoblar va xom xayollaringdan xabardor bo'lmasang, oxiri cho'kishing muqarrardir. Agar , NAFSga Β«to'xta!Β» dyeyishga ojizlik qilsang,u syeni yong'inga olib boradi. U holda aslo yaxshilikka qaytish umidi yo'qdir. NAFS balolarning boshi, razolatlarning manbaidir. Shayton uchun gunoh xazinasi bo'lgan NAFSni yaxshi ko'rgan odam YaRATGANni taniy olmaydi.
Inson Alloh yo'lida nimalar kilgani to'g'risida, umrining o'tgan qismi ustida ana shunday mulohaza yuritsa, bu mulohaza bir navi o'z qalbini yuvish bo'ladi. Shuning uchun ham Payg'ambarimiz (s.a.v.) buyuradilar:
β Yaxshi mavzuda bir soat mulohaza qilmoq, o'ylamoq bir yillik ibodatdan yaxshiroqdir.
Imom Abullaysning tafsirida ham shundaydir.
Aqlli musulmon bo'laman dyegan odam o'tmishda qilgan yo hozir qilayotgan xatolaridan va gunohlaridan voz kyechsin, o'zini Allohga yaqinlashtiradigan go'zal fye'l-atvorlar to'g'risida o'ylasin va ularga sohib bo'lib, oxiratini qutqarsin, quruq va oxiri noma'lum amallar qilmasin, yomon fye'l va tuyg'ularni tark etishga shoshilsin, doimo Allohni xotirada tutsin, harom va taqiqlangan narsalarga yaqinlashmasin, nafsining g'ayri axloqiy va g'ayri mashru' istaklaridan qochib, sabru sabot ko'rsatsin, nafsining axloqiy bo'lmagan shahvoniy istaklariga tobye bo'lmasin!
Nafs tarbiyasi borasida buyuklarimizning so'zlari:
Hz.Sulayman (Hz. Sulaymon β Sulaymon alayhissalom ismlari Qur'onda kyeltirilgan payg'ambarlardan bo'lib, Hz. Dovud alayhissalomning o'g'lidirlar. Ota vasiyati bilan Bayt-ulMaqdisni yetti yilda insho qildirdilar. Quddusda mahobatli bir hukumat saroyi qurdirdilar. 40 yil ham shohlik, ham payg'ambarlik qildilar) alayhissalom:
β Myenimcha, nafsini sindirib, tarbiyalay olgan kimsa, yolg'iz o'zi bir shaharni bosib olgan jangchidan ham kuchliroqdir.
Hz.Ali (r.a):
- Myen va nafsim bir suruvning cho'poniga o'xshaymiz. Cho'pon suruvni bir tomondan to'playdi, bir tomondan suruv yoyilib kyetavyeradi. Kim nafsini o'ldirib, uning istaklarini to'xtatib qololsa, rahmat kafaniga o'raladi va karomat tuprog'iga dafn etiladi. Kimki qalbini o'ldirib, undagi ilohiy va insoniy tuyg'ularni halok etsa, la'nat kafaniga tikiladi va azob tuprog'iga dafn etiladi.
Yahyo ibn Maoz (Yahyo ibn Muoz - mashhur avliyolardan biri. Shu qadarki, ulug' shayxlar aytarkanlar: Β«Haq taoloning ikki Yahyosi bor: biri β payg'ambar, biri βavliyoΒ». Β«Payg'ambarΒ» dyeganda Hz. Yahyo alayhissalomni, Β«avliyoΒ» dyeganda Yahyo ibn Muozni nazarda tutarkanlar. Mansabdorlarga hasad bilan emas, ibrat ko'zi bilan, kambag'allarga kibr bilan emas, shafqat ko'zi bilan, ayollarga shahvat bilan emas, e'zoz ko'zi bilan qarovchi kishilar solih insonlar ekanligini Yahyo ibn Muoz aytganlar.):
- Alloh o'rtaga qo'ygan axloq asoslariga moslashish va nafsning zavqu safo orzusini sindirish uchun nafsing bilan jihod qil! Oz uxla, oz so'yla. Byema'ni gapirmaslik, insonlarga va boshqa jonzotlarga aziyat byermaslik va oz yemak β bularning bari nafsning havoyi istaklariga g'ov qo'ymoq dyemakdir. Oz uxlagan odam to'g'ri tushunish malakasiga ega bo'ladi. Kamgap odam bir qator ofatlardan omon qoladi. Insonlarga va boshqa jonzotlarga azob byermagan odam bir qator maqsadlariga yetishadi.
ππππ