Forward from: Strategic Focus: Central Asia
Hamas va Isroil o‘rtasidagi kelishuv: vaqtinchalik sulh yoki tinchlikka yo‘lmi?
Hamas va Isroil o‘rtasida o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha tuzilgan kelishuv 2023-yilning 7-oktabrida boshlangan mojaroning hal qilinishi yo‘lida muhim, ammo o‘ta nozik bir qadamdir. Uch bosqichdan iborat kelishuvning birinchi bosqichi asosan garovga olingan shaxslar va mahbuslarning almashinuvi, harbiy harakatlarning vaqtincha to‘xtatilishi va G‘azo sektori aholisi uchun gumanitar yordam ko‘rsatishga qaratilgan.
Quyida birinchi bosqichning asosiy bandlari bilan yaqindan tanishsak bo‘ladi:
a) o‘t ochishni to‘xtatish: Isroil o‘z qo‘shinlarini G‘azo shaharlaridan olib chiqib, Misr chegarasi bo‘ylab va Isroil chegarasi yaqinida bufer zonasida nazoratni saqlab qoladi. Bu esa gumanitar yordamni yetkazish va Falastin aholisi uylariga qaytishiga imkon yaratadi.
b) garovga olinganlar va mahbuslarni almashish: Hamas 33 nafar garovdagilarni, jumladan ayollarni, bolalarni va kasallarni, Isroil esa 1000 nafar falastinlik mahbuslarni ozod qiladi. Qolgan 94 nafar garovdagilarning taqdiri hali ham ochiq masala bo‘lib qolmoqda.
c) gumanitar yordam: Tibbiyotga, kasalxonalarni ta’mirlashga va boshqa ijtimoiy xizmatlarga kirishni ta’minlash G‘azodagi gumanitar zo‘riqishni kamaytirishi mumkin.
d) noaniqliklar va muammolar: Kelishuv tafsilotlariga qaramay, u hanuz zaifdir. Birinchidan, keyingi bosqichlar birinchi bosqichning 16-kunidan boshlab kelishilishi kerak. Ushbu bosqichning muvaffaqiyati mintaqaning to‘liq barqarorlik istiqbolini belgilaydi. Ikkinchidan, AQSh, Qatar va Misr boshchiligidagi sulhni kuzatish mexanizmlari tomonlarning majburiyatlarni bajarishga tayyorligini sinovdan o‘tkazadi.
Umuman olganda, o‘t ochishni to‘xtatish “hal qiluvchi burilish nuqtasi” sifatida olqishlansa-da, tarixiy tajriba shuni ko‘rsatadiki, bunday kelishuvlar tomonlarning o‘zaro ishonchsizligi tufayli buzilishi mumkin. Barcha bosqichlarning to‘liq amalga oshirilishi nafaqat vositachilarning diplomatik mahoratini, balki Isroil va Hamasning tinchlikka erishishdagi siyosiy iroda darajasini ham talab qiladi. G‘azoni qayta tiklash va mojaroning mutlaq yechimi masalasi tomonlarning uzoq muddatli strategik manfaatlari nuqtai nazaridan ochiq qolmoqda.
Strategic Focus: Central Asia
Hamas va Isroil o‘rtasida o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha tuzilgan kelishuv 2023-yilning 7-oktabrida boshlangan mojaroning hal qilinishi yo‘lida muhim, ammo o‘ta nozik bir qadamdir. Uch bosqichdan iborat kelishuvning birinchi bosqichi asosan garovga olingan shaxslar va mahbuslarning almashinuvi, harbiy harakatlarning vaqtincha to‘xtatilishi va G‘azo sektori aholisi uchun gumanitar yordam ko‘rsatishga qaratilgan.
Quyida birinchi bosqichning asosiy bandlari bilan yaqindan tanishsak bo‘ladi:
a) o‘t ochishni to‘xtatish: Isroil o‘z qo‘shinlarini G‘azo shaharlaridan olib chiqib, Misr chegarasi bo‘ylab va Isroil chegarasi yaqinida bufer zonasida nazoratni saqlab qoladi. Bu esa gumanitar yordamni yetkazish va Falastin aholisi uylariga qaytishiga imkon yaratadi.
b) garovga olinganlar va mahbuslarni almashish: Hamas 33 nafar garovdagilarni, jumladan ayollarni, bolalarni va kasallarni, Isroil esa 1000 nafar falastinlik mahbuslarni ozod qiladi. Qolgan 94 nafar garovdagilarning taqdiri hali ham ochiq masala bo‘lib qolmoqda.
c) gumanitar yordam: Tibbiyotga, kasalxonalarni ta’mirlashga va boshqa ijtimoiy xizmatlarga kirishni ta’minlash G‘azodagi gumanitar zo‘riqishni kamaytirishi mumkin.
d) noaniqliklar va muammolar: Kelishuv tafsilotlariga qaramay, u hanuz zaifdir. Birinchidan, keyingi bosqichlar birinchi bosqichning 16-kunidan boshlab kelishilishi kerak. Ushbu bosqichning muvaffaqiyati mintaqaning to‘liq barqarorlik istiqbolini belgilaydi. Ikkinchidan, AQSh, Qatar va Misr boshchiligidagi sulhni kuzatish mexanizmlari tomonlarning majburiyatlarni bajarishga tayyorligini sinovdan o‘tkazadi.
Umuman olganda, o‘t ochishni to‘xtatish “hal qiluvchi burilish nuqtasi” sifatida olqishlansa-da, tarixiy tajriba shuni ko‘rsatadiki, bunday kelishuvlar tomonlarning o‘zaro ishonchsizligi tufayli buzilishi mumkin. Barcha bosqichlarning to‘liq amalga oshirilishi nafaqat vositachilarning diplomatik mahoratini, balki Isroil va Hamasning tinchlikka erishishdagi siyosiy iroda darajasini ham talab qiladi. G‘azoni qayta tiklash va mojaroning mutlaq yechimi masalasi tomonlarning uzoq muddatli strategik manfaatlari nuqtai nazaridan ochiq qolmoqda.
Strategic Focus: Central Asia