Uzbekonomics

DeepSeek, uning Nvidia aksiyasi va fond bozorga ta'siri va umuman AI haqida Substackda maqolam:

https://botir.substack.com/p/deepseek-ai-nvidia-va-fond-bozori

@uzbekonomics

​​Xitoyda esa aholi soni qisqarmoqda. 2 yildan beri qisqarib kelayotgan edi, 2024 yilda ham shunday bo'libdi.

2035 yilgacha aholi soni 50 millionga qisqarishi kutilmoqda ekan.

@uzbekonomics

Qoil!

Dunyoning eng kuchli ligasida o'zbek o'g'loni.
🇺🇿

https://t.me/davletovuz/22164

​​Hozir bo'layotgan Tramp inauguratsiyasining 1-qatorida: Amerikadagi barcha ijtimoiy tarmoqlarga egalik qiluvchi, boshqaruvchi eng boy odamlar.
2-qatorda: kabinet vakillari.

Yangi oligarxiya davri.

@uzbekonomics

​​TikTok qaytibdi. Qandaydir g'alati vaqtda yashayapmiz o'zi. 2020 yilda Trampning o'zi TikTokni ta'qiqlamoqchi edi.
2025 yilda esa, kongress TikTokni AQSh xavfsizligi uchun tahdid deb qonun chiqarganda va Oliy sud TikTokni ta'qiqlovchi qonunni konstitutsiyaviy deb tan olib o'z kuchida qoldirayotgan bir paytda va ketayotgan demokrat administratsiya fonida xitoyliklar bilan kelishib TikTokni qayta tiklash ustida ishlayapti. TikTok esa shaxsan Trampga rahmat deyapti.

TikTokni ishlatadigan 150+ million amerikalik, GenZ uchun Tramp bu harakati bilan qandaydir ma'noda qahramon timsolida ko'rinadi, albatta. Mana, "parda ortidagi" kuchlar, eski hokimiyat, demokratlar va tizim sizlarning o'yinchog'ingizni olib qo'yayotgan paytda men kelib adolatni tikladim deya oladi. Zo'r PR yurish bo'ldi.

Trampga ham, va keyingi MAGAchilarga ham ijtimoiy tarmoqlar o'ta va o'ta muhim vosita. Oxirgi saylovning eng muhim faktorlaridan biri ijtimoiy tarmoqlar (Musk, Twitter, TruthSocial Rogan, vhzk) ekanligini esdan chiqarmaylik.
Bekorga Zukerberg ham oxirgi paytlarda Mar-o-Lago doimiy mehmon bo'lib qolmadi va Roganga chiqib "demokrat administratsiya paytida biz (META korxonasi) ezilgandik" demadi.

@uzbekonomics

Inaguratsiyasidan ikki kun oldin Donald Tramp nima qildi?
To’g’ri. Butun kripto sanoat vakillarini, milliarder do’stlarini yig’ib bazm qildi va eng muhimi $TRUMP degan meme-tanga chiqardi. Va, bir kechada o’z boyligini bir necha milliardga oshirib oldi (qog’ozda hozircha). MAGA harakatini monetizatsiya qildi-da endi.
Qizig’i shundaki, bu tanganing 80% investorlari insayderlar va ular tangani keyingi 3 yil ichida sota olishmaydi, bu degani prezidentlik davrida nima bo’lsa ham Tramp shu tanganing narxi oshishidan to’g’ridan to’g’ri manfaatdor.

Navbatdagi scam, navbatdagi ichki qiymati bo’lmagan kripto-tanga. Adliya vazirligi ham, qimmatli qog’ozlar regulyatori ham pro-Tramp, ya’ni pro-kripto ekanliklarini inobatga olsak, bunisi uzoqroq davom etadiganga o’xshaydi.

Xullas, inaguratsiyadan ikki kun oldin kripto-tanga chiqarib targ'ibot qilyapti. Ular esa do'konlardagi tuxum narxini tushirish, uy narxlarini tushirish, urushlarni to'xtatish bilan band bo'ladi deb o'ylashgan edi.

@uzbekonomics

AQSh Oliy sudi TikTok taqiqlanishi kuchda qoldirdi. Bu degani, TikTok AQShda faoliyat olib borishiga yuridik nuqtai nazardan yo'l qolmadi.

TikTok ByteDancedan ajralmaganligi sababli, yakshanba kundan boshlab Apple ham, Google ham TikTokni o'z marketpleyslaridan TikTokni olib tashlashga majbur bo'ladilar. Agarda, yakshanba kungacha TikTok ByteDancedan ajralib sotilmasa. TikTok ahamiyatsiz tarmoq emas, axir 170 millionta (!) amerakalik uni ishlatar ekan.

Lekin, bir masala muhim. Tramp administratsiya endi bu qonun kuchini amalda ishlash-ishlamasligini belgilaydi. Chunki qonunchilikka ko‘ra, prezident Adliya vazirligiga qonunni ma’lum muddatga qo‘llamaslik haqida buyruq bera oladi. Trampga qolsa (Baydenga ham), TikTok ishlashda davom etgani ma'qul. Lekin, Apple va Google uchun Trampning Adliya vazirligiga qonun ijrosini to'xtatib turish buyrug'i yetarli emas. Chunki, masalan Apple korxonasi Applestore orqali TikTokni AQShda ishlatish imkoniyatini qoldirsa, har bir foydalanuvchi uchun $5,000 jarima to'lashi kerak, foydalanuvchilar soni yuz millionta ekanligini inobatga olsak, Apple uchun bu juda katta risk - o'chirib qo'ygani afzal.

Qizig'i shundaki, 15-30 sekund davom etadigan va raqsga tushayotgan odamlarning videolaridan boshlangan ijtimoiy tarmoq ikki eng katta mamlakat orasidagi geosiyosiy munosabatlar kun tartibining birinchi o'rinida turibdi.

Kuzatamiz.

@uzbekonomics

Menimcha jiddiyroq narsalar bilan shug’ullanish kerak. O’zbekistonlikning cho’ntagidagi telefoni qog’ozi bormi yo’qmi, uning narxi, yoki soni qanchaligan ko’ra muhimroq va kattaroq masalalar bo’lsa kerak. Buning ma’murchilik xarajatlari, unga ketgan vaqt, iste’molchilarga tug’dirilgan noqulayliklarning ko’zlangan maqsadini va mohiyatini tushuna olmadim.

Men UzIMEI tizimi yanada takomillashtirilyapti deyilganda undan butunlay voz kechilyapti deb o'ylabman. Teskarisi ekan.

Haligacha tushunmayman, shu UzIMEIni. Birorta iste'molchi bo'lmasa kerakki bundan nolimagan. 2025 yil axir. Jiddiyroq narsalar bilan shug'ullanaylik, hech bo'lmasa iste'molchilarni bo'g'maydigan.

@uzbekonomics

Bu masalada Achemoglu haq emas deb o’ylayman. Qisqasi, Daron AQShga malakali ishchi immigrantlar sonini qisqartirish tarafdori ekan. Unga ko’ra, AQShdagi korxonalar hozirgidan ko’ra kamroq xorijdan kelgan yuqori malakali immigrant ishchilarni olishi kerak. Ya’ni, kamroq H1B vizalar berilishiga argumentlarni beribdi. Yuqori malakali deganda STEM yo’nalishida tahsil olganlar nazarda tutilmoqda. O’zining nazariy va empirik tadqiqotlariga tayangan holda quyidagi argumentlarni beribdi:

1. AQShdagi korxonalar yuqori malakali H1B viza ishchilarini olishlari natijasida innovatsiya darajasi oshishi inkor qilinmayabdi. Lekin, innovatsiyaning yo’nalishi yaxshi emas demoqchi. H1B vizali ishchilarni qabul qilgan korxonalar o’sha ishchilar ishlata oladigan va yarata oladigan texnologiyalarga ko’proq sarmoya qiladilar va natijada kamroq malakali ishchilar va keng aholi foydalanadigan texnologiyalar qolib ketadi. Bu esa o’z o’rnida tengsizlikka olib keladi (buni eksplitsit aytmasa ham, shunday xulosaga kelinmoqda)
2. AQShdagi korporatsiyalarning chet eldan kelgan yuqori malakali (STEMda o’qigan) va H1B viza olgan ishchilarga tayanib qolishi natijasida o’sha korporatsiyalar mahalliy aholining STEM yo’nalishida o’qishiga va umuman AQShdagi ta’lim tizimini yaxshilashga yetarlicha urg’u bermaydilar deyapti.

Ikkala argument ham biroz g’alati, Noah Smith ham yozibdi. Birinchidan, AQShda yiliga atiga 85 mingta H1B viza beriladi, lekin bu STEM yo’nalishida diplom oladiganlarning 11% tashkil etadi. Ya’ni juda kichik raqamlar haqida gap ketmoqda. Bundan tashqari, innovatsiyalar kamroq malaka talab qilinadigan ishlarni ham samaraliroq qilishi, bir-birini to'ldirishi bir necha bor tadqiqotlarda tasdiqlangan. Ikkinchidan, AQShda ta’lim tizimini isloh qilish, yoki ta’lim tizimini isloh qilishga chaqirishlar korxonalar tomonidan bo’lmaydi. Chet eldan kelgan STEMdagi ishchida bor malakani AQShda maktabdan boshlab mahalliy aholiga o’rgatish, uni moliyalashtirish, uni tashkiliy nuqtai nazardan yaxshilash korporatsiyalarning vazifasi ham emas, vakolati ham emas. Ta’lim mahalliy boshqaruv, shtat va federal hukumatning bo’ynida va qaramog’ida. Bu korxonolarning to’g’ridan-to’g’ri ishi emas, kamida o’sha H1B viza bilan ishchi yollayotganlarida.

Daronning yakuniy xulosasi shundan iboratki, agarda AQShda xorijiy malakali ishchilar ko'payishi natijasida ilg'orlashgan innovatsiya o'sha ishchilar kelgan mamlakatlarga ham yetib boradi va natijada AQShning qiyosiy ustunligi pasayadi. Xitoyni misol qilmoqda. Shuning uchun, ko'p yuqori malakali ishchilar o'z mamlakatlarida qolishsa barcha uchun win-win ssenariy bo'lar edi deyapti.

Menimcha, Daron bu masalani chuqur tushunmayapti va shunchaki AQShda yangi administratsiyasi qilishi kutilayotgan immigratsion siyosatdagi o'zgarishlarni ratsionalizatsiya qilishga urinmoqda. Yana bilmadim.

AQShga kamroq emas, yana ko'proq immigrantlar, ayniqsa yuqori malakali immigrantlar kerak. Faqat AQShga emas, istalgan qiyosiy ustunlikka ega bo'lmoqchi bo'lgan mamlakatga.

@uzbekonomics

AQShga kelgan immigrantlar AQShda tug'ilgan fuqarolardan ko'ra ko'proq jinoyat qilishadi degan narrativ bor. Bu shunchaki narrativ emas. Shu narrativni Tramp ham oldinga surib saylovlarda ikki marta g'olib bo'ldi, MAGA jamoatchiligi ham shu narrativga ishonadi va targ'ibot qiladi. Bunday narrativ immigratsion siyosatni o'zgartirishga, tashkil etishga ta'sir etadi, albatta.

Bu xulosa noto'g'ri ekanligi bir necha bor faktlar bilan tasdiqlangan. Yaqinda yangi tadqiqot chop etilibdi. Amerikada ikki asrlik ma'lumotlarni o'rgangan holda tadqiqotchilar immigrantlar orasida jinoyatchilik darajasi, qamalish holatlari aksincha kamroq ekanligini ko'rsatganlar. Masalan, immigrantlar amerikada tug'ilgan amerikalik fuqarolardan ikki baravar kamroq darajada qamalishar ekan (2019 yil holatiga).

@uzbekonomics

Los Anjeles shahrida yarim milliondan ortiq musulmonlar istiqomat qiladi.

Yuqoridagi Substackda yozgan dayjestimda ko'rgan bo'lsangiz, oxirida bir video ulashdim. Amerikada sayohat qilib turli shaharlarda yashaydigan musulmonlar hamjamiyatlari hayoti haqida blog qiladigan inson menimcha tasodif bilan shu kunlarda Los Anjelesdan bo'lgan. Va u yerdagi musulmonlar hayoti haqida video qilibdi. Video oxirida shu yong’inga to’g’ri kelib qolibdi. Yong’in Los Anjelesdagi musulmonlarni ularni ham cheklab o’tmagan.

Umuman, shu ”Bukharee” deb nomlangan Youtube kanal egasi AQShning turli turli shaharlarida motosiklda sayohat qilib asli amerikadagi musulmonlar hayoti bilan tanishtiradi. Tavsiya etaman.

@uzbekonomics

Bu haftaniki.

- Los Anjelesda yong'in.
- Tramp tahdid qilayotgan Meksika va Kanadadan kelgan o't o'chiruvchilar yordam bermoqdalar
- Mark Zuckerberg biznesni Tramp va MAGAdan himoya qilmoqda
- Bosim ostidagi sug'urta bozori
- Baydendan qolayotgan yaxshi iqtisodiyot
- Abduqodir Husanov.
- va boshqalar.

Batafsil havola orqali Substackda.

@uzbekonomics