Husniddin | blog

Feruz Allayevni Sigma podcastdagi chiqishini koʻrayotgandim, bir gapi qiziq tuyuldi. Feruz aka aytyaptiki, endi kitob oʻqishni boshlagan odam uchun Dostoyevskiygacha 10 yil bor hali. 10 yil aniq mezon emasku lekin umuman olganda qanchadir vaqt kerak deb tushunsa boʻladi.

Dostoyevskiyni birinchi marta birinchi kursligimda oʻqigandim. Davlat tilida ish yuritish degan fan doirasida majburan oʻqish kerak edi "Jinoyat va jazo", " Yoz yomgʻiri" va "Klod Gyo" ni. Tahminan 90% talaba oʻqimagan qolgan oʻn foiz oʻqib tushunmagandi chunki hechkim tayyormasdi Dostoyevskiyga. Men yarmigacha oʻqib toʻxtatgandim, zerikarli, tushunarsiz, maʼnosiz tuyulgandi chunki oʻsha paytlar endi kitob oʻqishni boshlagan, Omina Shenlikoʻgʻli, Mehmed Olaqoshlar bilan qadrdon edim.

Omina Shenlikoʻgʻlidan Dostoyevskiygacha 2-3 yil vaqt ketdi. Hozir tushunyapman, zavq olyapman, boshqa ishlarni yigʻishtirib boʻlsa ham oʻqiyapman, avval sessiya uchun kerak boʻlsa ham oʻqimagandim.

P.s Shunchaki Feruz aka toʻgʻri aytyapti demoqchidim. )

Мен фалакка ўт қўярман дилдаги оҳим билан,
Кўнгулдан ҳеч кетмаган дард — ўша моҳим билан.

Бас, мени йиғлатдилар, ўкситдилар, камситдилар,
Бошим қўйган ул макон — дил саждагоҳим билан.

Хеч кима айтмам сирим, ёрилмасман ёрилса тош,
Кетса бош, майлига, кетсин қон бўлган ҳар ёғим билан.

Сен киму, мен сенга ким? — билмагайдир ҳеч ким,
Бир сену бир мен билгум ёлғиз Оллоҳим билан.

Қисматинг кўнглим аниқ, қисматинг — гулхан ёниқ,
Бир куни мен ҳам ўчарман дилдаги оҳ-воҳим билан...

Bir narsa eʼtiborimni tortdi, yangi kvartiraga koʻchganimdan beri ikkita xonadoshim kitob oʻqishni boshladi, undan oldingi kvartirada ham bittasi boshlagandi, oʻtgan yil turgan joyimda ham ikkita edi adashmasam. Qoʻshni, qarindosh, sinfdoshlarni qoʻshganda 10 ga yaqin odam boʻlib qolarkan balki koʻproqdir, online tanishlar ham bor. Umuman olganda men hechkimga jiddiy kitob oʻqishni tavsiya qilmadim, qoʻliga kitob berib qoʻymadim, shunchaki oldilarida kitob oʻqishim mumkin. Kichik ishlar shundan boshlansa ajabmas, paytida oʻzim ham kimnidir kitob oʻqiyotganini koʻrib adabiyotga qiziqishni boshlaganman. Aytmoqchimanki, yoshlar, odamlar kitob oʻqimayapti degan gaplar erish tuyuladi menga, bunday taʼnali gaplar bilan kimnidir kitob oʻqishga qiziqtirib boʻlmaydi ham. Shunchaki oʻzingiz kitob oʻqing, sizni koʻrgan, eshitgan, oʻqigan bir kishi kitob oʻqishni boshlasa ham minimal vazifa bajarildi hisob. Kichik ishlar nazariyasi shunday ishlaydi.

Ayni meni tavsiyam, bergan maʼlumotim, yozgan xabarimdan keyin qaysidir kitobni oʻqigan yoki oʻqimoqchi boʻlganmisiz ? yozib ketsangiz xursand boʻlardim.

Beqarorlik, meni eng koʻp qiynaydigani manashu. Ertalabki kayfiyatim kechqurunga, bugungi rejalarim ertangiga toʻgʻri kelmay qolishi mumkin. Hattoki metroga oʻzimga yuksak ishonch, bu dunyoda koʻp narsani oʻzgartirish mumkin boʻlgan kayfiyat bilan kirib, bu dunyo oʻtkinchi degan existential crisis bilan chiqib ketishim mumkin. Ha, men bugun sevib, ertaga nafratlanishim ham mumkin. Bilmayman, qachon, qayerda muvozanatni yoʻqotib qoʻyganman, avvalo uni qachondir topganmidimki keyinroq yoʻqotib qoʻygan boʻlsam.

Bu ayniqsa odamlarga munosabatimda seziladi, hechkim mutlaq fikr yetakchisi emas, hechkimni gapini absolyut haqiqat deb qabul qilmay qoʻyganman, hammasi nisbiy. Baʼzida ijtimoiy tanlanishda intelekti, dunyoqarashi, hislariga emas jamiyatdagi oʻrniga, moddiy imkoniyatlariga qarab ustunlik berilishini insoniylikdan emas deb hisoblab, baʼzida hammasini tashlab koʻproq pul topish haqida oʻylab qolaman, turgʻunlik yoʻq.

Beqarorlikni zarari intizomni oʻldiradi, bugun yaxshi kayfiyatda rus tili oʻrganishni boshlab, keyingi hafta hammasini tashlab qoʻyishim mumkin. Notoʻgʻri poyezdga chiqganimni bilaman, nega shu paytgacha tushib qolmaganimga oʻzim han hayronman.

Аросат, ҳа, шу феълимга хос,
Суллоҳ юрак, ғам-ла озиқлан.
Қўёлмайди ҳеч бир чавандоз
Бир нуқтага мени қозиқлаб!

Ijtimoiy tanlanish, qiziq. Milena Kafkani sevgan lekin hechqachon u uchun oilasini tashlab ketmagan, birga yashamagan. Bu yerda Martin haqida gapirgandim, tizimga, tuzumga isyoni bor, umuman olganda adolatsiz muhitga tupurib qoʻyganlar boshqacha sevadi, borini tikib yuboradi deb. Shunday, ularni ham sevishadi, hatto bir umr sevishlari mumkin lekin birga yashashmaydi. Oila qurishga kelganda hislar emas, ijtimoiy tanlanish muhim boʻlib qoladi, buni ongli ravishda qilishadimi yoki beixtiyor sodir boʻladimi, bunisini bilmadim.

Менким,
Минбар шоири - Маяковский,
Қатл этаман ўзим ўзимни.
Жирканч одамият сен учун,
Қолдирмадим асил сўзимни.

Лек барибир исмим тилингда,
Ҳар қадамим сен учун қутлуғ.
Бир фоҳшанинг бағрида ёзган,
Шеърларимни санайсан улуғ.

Сен маймунсан ҳозирга қадар,
Чангалзорлар ичра урчиган.
Мен-чи, она сути ўрнига
Бўри қонин ичиб ўсганман.

Шу сабаб ҳам мағрурман, сармаст,
Бино қўйдим ортиқ ўзимга.
Подшоларнинг кетига эмас,
Ғарч ёпишдим жирканч бўғзига.

Мен уларга бўлмадим муте,
Товон ялаб эгмадим ҳеч бош.
Амалдорга қараб шунчаки,
Роҳат эди қаҳ-қаҳа отиш.

Илма-тешик танни қолдириб,
Кетарканман мангу йўқликка.
Фақат таъзим қилиб қоламан,
Малла ранг соч лўли йигитга.

Дафн куним ҳорғин тўпланиб,
Ёлғон йиғлаб чекманг азият.
Менга олтин рус далалари,
Йўлласа бас сокин марсия.

Сўнги сўзим тингла оломон,
Ҳавас эмас менга ўлмоқлик:
Шунчаки ор, сизлар билан тенг
Бир ҳаводан нафас олмоқлик!

Мен, Владимир Маяковский,
Қатл этдим ўзим ўзимни...

Sevgi judayam, judayam kam odamga nasib qiladi. Odatda oʻzaro kelishuv yoki bir taraf sevgisi va ikkinchi tarafni bunga roziligi bilan boshlanadi munosabatlar. Sevgi bilan boshlandimi, tabriklayman jekpot, aksinchami, fojea emas.

Sevgi boʻlmasligini birdan bir plusi, parameterlar bilan bemalol hisoblashish mumkin. Prioritetlarni ilgari sursa boʻladi, boʻyi baland, boy, oliy maʼlumotli, chiroyli, kitob oʻqiydigan, jismonan baquvvat va hokazo. Sevgida bular kafolatlanmaydi, nazoratdan tashqari hammasi.

P.s agar sevib qolmasangiz, shunchaki yaxshi odamni tanlang.

Bu gaplar Aka-uka Karamazovlar uchun epigraf qilib olingan, shu epigrafni Dostoyevskiy bugʻdoy donalaridek sochib yuborgan asarga.

Bir-biridan mutlaq mustaqil obrazlar, yozuvchiga ham boʻysunmaydi hatto, yechimi yoʻq masalalar.

The Brothers Karamazov is just another level, even I don't know how deep it is. What a masterpiece.

Rost, rost aytaman sizga:
magarkim bugʻdoy donasi yerga tushib, oʻlmasa, bir oʻzi qolajak;
agar oʻlsa, unda koʻp hosil berajak.

(Yuhanno Injili, XII bob, 24-satr)

Askar bolani olib kelib naq toʻpning ogʻziga toʻgʻrilab qoʻying jang paytlarida, uning basharasiga qarab oting, u boʻlsa hechnarsa boʻlmaganday hali yashashga umid qiladi, lekin huddi shu askar bolani muqarrar hukmga giriftor qilib koʻring-chi, u yo jinni boʻlib qoladi va yo yigʻlab yuboradi.

Bu "Telba" dan Dostoyevskiyning gaplari (knyaz Mishkin tilidan). Eng katta jinoyat umidni oʻldirish, buni Kamyu zoʻr tariflagandi. Oʻlim jazosiga hukm qilingan odam, pistoletga 10 ta oʻq tushadi lekin 9 ta oʻq solingan, demak bitta imkoniyat bor. Manashu bitta imkoniyat soʻngi soniyalargacha umidni oʻlmay turishini taʼminlaydi (adashmasam shunga yaqin mazmunda edi). Bu yerda ham shu mazmunda gap ketyapti, tasavvur qiling jang maydonidasiz, istalgan payt bitta daydi oʻq sabab oʻlib ketish mumkin lekin shu bilan birgalikda tirik qolish imkoniyati ham mavjud yaʼni hali umid bor. Shakl turlicha boʻlsada, ayni oʻrinda mazmun bir xil ikkala yozuvchida ham. Agar kimdir Kamyu gʻoyalarini Dostoyevskiydan olgan yoki undan ilhomlangan desa, ajablanmayman endi.

Oyog‘ingda seni zanjir, diling nolon, ketolmassan,
Yuragingni yoqar hijron. Visol-bu tush- yetolmassan.

Ko‘zing ichra cho‘kar tunlar, otar tonglar quyoshi-la,
O‘tar umring, ketar umring, uni boqiy etolmassan.

Nechun kelding? Muroding ne?
Bu dunyo ne, jigarbandim?
O‘zing olam eng mukammal, lek mukammal bo‘lolmassan.

Qo‘ling bog‘liq, yurak dog‘lig‘, g‘am-alam - nayzali otliq,
Sen piyoda bu dunyoda, hargiz otdan o‘tolmassan.

Sen ey Oybek, parvonadek, o‘zingni o‘tga urgaysan.
Na kuyib kul bo‘lolmassan, na yonib she'r bitolmassan...

© Oybek Hamdam

Dindor odam kim ?

Albatta bunga kimsada turlicha mezonlar boʻlish mumkin, men aniq oʻlchov belgilashdan yiroqman, shunchaki ushbu oʻrindagi oʻzimni pozitsiyamni ochiqlab ketmoqchiman.

Dinning funksiyasi nima, nima uchun paygʻambar yuborildi ? albatta har qanday ishdan murod bor, yangi dindan foyda nima agar u qaysidir muammoni yechmasa. Huquqda bir narsa bor, qonunlar mavjud muammolarni tartibga soladi, qandaydir ijtimoiy muammo paydo boʻlsa u qonun bilan tartibga solinadi yaʼni masalan koʻp xotinlik taʼqiqlangan lekin koʻp erli boʻlishga taʼqiq yoʻq, nega ? chunki koʻp erli boʻlish mavjud ijtimoiy muammo emas, qachondir boʻlsa tartibga solish uchun yangi qonun qabul qilinadi (shu joyini eslab qoling).

Juda aylantirdim a, endi asosiy mavzuga qaytsak, dinning funksiyasi yaʼni maqsadi nima, qaysi ijtimoiy muammoni hal qilish uchun yuborilgan ? bu muammo axloqsizlik. Demak, dinning funksiyasi axloqiy normalarni tartibga solish. Rasulullohni bir gapi bor "Men go‘zal xulqlarni kamolga yetkazish uchun yuborildim". Demak, oʻsha paytda axloqsizlik mavjud boʻlgan(Lut qavsi misol) va uni tartibga solish uchun yuborilgan paygʻambar.

Dinning vazifasi xulqlarni kamolotga yetkazish boʻlsa, dindor odam dinning kelishidan maqsad boʻlgan vazifani bajarayotgan yaʼni xulqi goʻzal shaxs. Mening subyektiv mezonim shunday, dindor odam deganda xulqi goʻzal odamni tasavvur qilaman. Farqi yoʻq u oʻn ikkita qiroatdan ijozati bormi, tahajjudda yigʻlaydimi, agar xulqi goʻzal boʻlmasa dindor emas.

Jinoyat va jazoga qisqa qilib "natija vositani oqlamaydi" degan boʻlardim. Dunyodagi eng ezgu amalni niyat qilmaysizmi, millionlab odamlarga quvonch, farovon hayot ulashmaysizmi, muhimi bular hech qachon birovning hisobidan boʻlmasligi kerak.

Baʼzi insofli oʻgʻrilar haqida eshitgandim, boyni tunab kambagʻalga ehson qiladi. Bu ehson (natija) orqali qilayotgan qingʻir ishi(vosita)ni oqlamoqchi, koʻngliga taskin bermoqchi boʻladi. Lekin vijdon buni hech qachon tan olmaydi (agar boʻlsa), Dostoyevskiy shuni tahlil qiladi.

Kambagʻallik ayb emas, lekin - yoʻqchilik illat, deydi Dostoyevskiy. Hop, nega aynan yoʻqchilik illat va kambagʻallikdan farqi nimada. Kambagʻal kim, shartli ravishda oʻz ehtiyojlarini oʻzi qoplay olmaydigan yoki qoplashga qiynaladigan odam deylik, demak unda kam boʻlsa ham qanchadir miqdorda sarmoya yaʼni yoʻqotadigan narsasi bor. Ayni shu joyi muhim, kambagʻal qoʻlidagi oz miqdordagi moddiyatni yoʻqotishdan qoʻrqib ham oʻzini koʻp narsadan tiyadi. Umumlashtirib aytganda, kambagʻalning yoʻqotadigan narsasi bor.

A yoʻqchilikdachi, unda odamda yoʻqotadigan hechnarsa yoʻq. Yoʻqotadigan hechnarsa yoʻq, demak hamma narsa mumkin. Yoʻqchilikdagi odam istalgan ishni qilishi mumkin, farqi yoʻq u jinoyatmi, insoniylikga zid ishmi chunki u allaqachon eng tubda, nima ish qilsa ham hozirgi holatidanda tubga tushmaydi. Yoʻqchilik shunisi bilan ham illat va kambagʻallikdan farq qiladi, yoʻqchilikda hamma narsa mumkin.

Energiya hech qachon yoʻqolmaydi, balki bir shakldan boshqa shaklga oʻtadi.

Energiyaning saqlanish va aylanish qonuniga koʻra u yoʻqdan bor boʻlmaydi va yoʻqolib ham ketmaydi balki boshqa shaklga oʻtishi mumkin. Shu asosga koʻra oʻlimdan keyin hayot bor desa boʻladi. Menga bu qonuniyat juda yoqdi, oʻzi ruhning shunchaki yoʻq boʻlib ketishiga ishonolmasdim, toʻgʻrirogʻi ishonishni istamasdim.

QASAM

Faromush bog’larda sollanib mahzun,
Zarrin sarpolarda, davlati fuzun,
Qalbimga ataydi non hamda tuzin,
YO jonim muhabbat,

Sim-sim-ey, sim-sim,
Mabodo aldasam, qo’llarim sinsin.

O’kinch tilaklarda bolalik badbaxt,
Sevgining nomidan yozadi tilxat.
Agarda yashasam qaldirg’ochsifat,
Qizg’aldoq enamdir,
Sim-sim-yey, sim-sim,
Mabodo aldasam, qo’llarim sinsin.

Ortimda cho’l dedim, ko’rsam, Badaxshon,
Qadimiy tangaday behamyon, beshon.
O’zimni izlasam-mendan yo’q nishon,
Al-amon, men qayda,
Sim-sim-ey, sim-sim.
Mabodo aldasam qo’llarim sinsin.

So’nggi dam o’zim-la o’chakishsam, hay,
Sohir ko’zlaringdan talab etsam may,
E, voh, kekirdagim kesib etsam nay,
Puflasam-kuy yonsa,
Sim-sim-ey, sim-sim.
Mabodo aldasam yuragim tinsin.

©️ Abduvali Qutbiddin (🔝)

Oʻzi kuzatsangiz jamiyatga, tizimga, tuzumga isyoni bor odamlar boshqacha sevadi, borini tikib yuboradi chunki u bu muhitga begona, unga yaqin faqat va faqat shu sevgisi bor xolos. Martin shunaqa odam edi.

"Martin-Iden" ni oʻqiganlarni koʻpchiligi suitsidga jiddiy eʼtiroz bildiradi, buni irodasizlik deb ataydi. Oʻzim ham Martin endi muvaffaqiyatga erishgan paytda bunaqa irodasizlik qilmasligi kerak, oyning yorugʻ oʻn beshi hali oldinda degandim.

Lekin, Martin maqsadni shunchalik ideallashtirib yuborganki, unga umrini tikkan, buyogʻi oddiy qoida, maqsad yoʻq demak umr ham yoʻq. Yana ham soddalashtirsak, Martin koʻprikni oʻrtasiga kelib qolgandi, oldinga yoʻl ( maqsad yaʼni Ruf) yoʻq va shu bilan birga orqadagi hayotga ham u begona, unda bitta yoʻl qoldi, pastga yaʼni suitsid.

Suitsid yechim emas va shu bilan birga maqsadni ham voz kechib boʻlmaydigan darajada ideallashtirmaslik kerak.

Abror Muxtor Aliyʼs fan detectod, opinion rejected.