1. Hayz siklining buzilishi:
- Klinikasi:
- Hayz siklining uzoq yoki qisqa bo‘lishi.
- Hayz ko‘rish davomiyligi va miqdorining o‘zgarishi (polimenoreya, oligomenoreya, amenoreya).
- Qo‘shimcha simptomlar: qorin pastida og‘riq, tana haroratining o‘zgarishi.
- Diagnostikasi:
- Gormonal testlar (FSH, LH, estradiol, progesteron darajasi).
- UZT (bachadon va tuxumdonlarning tuzilishini tekshirish).
- Endokrin tizimi kasalliklarini istisno qilish (qalqonsimon bez gormonlari).
- UASH taktikasi:
- Davolash: Gormonal terapiya (oral kontraseptivlar), progesteron bilan davolash.
- Lifestyle: Sog‘lom turmush tarzini saqlash, stressni kamaytirish, ovqatlanishni tartibga solish.
- Monitoring: Hayz siklining barqarorlashishini kuzatish uchun muntazam tibbiy ko‘rik.
---
2. Qizlardagi jinsiy yetilishni baholash mezonlari:
- Tanner shkalasi bo‘yicha baholash:
- Sut bezlarining rivojlanishi (Thelarx).
- Jinsiy sohada soch o‘sishi (Pubarx).
- Odatda 8-13 yosh oralig‘ida boshlanadi.
---
3. Normal hayz:
- Sikl davomiyligi: 21-35 kun.
- Hayz ko‘rish davomiyligi: 2-7 kun.
- Qon ketishi miqdori: 30-80 ml.
---
4. Ginekologiyada asosiy va qo‘shimcha tekshirish usullari:
- Asosiy usullar:
- Ginekologik ko‘rik (spetsulum bilan).
- Ultrasonografiya (UZT).
- Kolposkopiya.
- Qo‘shimcha usullar:
- Qon va siydik tahlillari.
- Gormonlar tahlili.
- Biopsiya va gistologik tekshiruv.
- Histeroskopiya.
---
5. Uch nuqtadan surtma olish texnikasi:
1. Qin bo‘shlig‘idan surtma olish.
2. Bachadon bo‘ynidan surtma olish.
3. Uretra (siydik yo‘li) dan surtma olish.
Jarayon:
- Steril spatula yordamida tarvaytirilgan qin orqali namuna olinadi.
- Namuna maxsus shisha oynaga surtilib, laboratoriyaga tekshiruvga yuboriladi.
---
6. Hayz oldi sindromi (PMS):
- Klinik shakllari:
- Nevropsixik shakl: Asabiylik, depressiya, kayfiyatning o‘zgarishi.
- Edematoz shakl: Shish, vazn ortishi, sut bezlarida og‘riq.
- Tsefalgiya shakli: Bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, migren.
- Davolash va UASH taktikasi:
- Davolash: Analgetiklar, diuretiklar, antidepressantlar.
- Lifestyle: Stressni boshqarish, dietani yaxshilash (shakar va tuzni cheklash).
---
7. Klimakterik sindrom:
- Klinik shakllari:
- Issiqlik hissi (to‘lg‘onishlar).
- Yurak urishi tezlashishi, asabiylashish.
- Quruq teri va jinsiy a’zolarda quruqlik.
- Davolash va UASH taktikasi:
- Gormonal almashtiruvchi terapiya (GAT): Estrogen va progesteron preparatlari.
- Qo‘shimcha: Sedativlar, vitamin terapiya, suyuqlik iste’molini oshirish.
---
8. Shixan sindromi:
- Etiologiya: Tug‘ruqdagi og‘ir qon yo‘qotish natijasida gipofiz nekrozi yuzaga keladi.
- Patogenezi: Gipofiz gormonlarining yetishmovchiligi (gonadotropin, TSH va ACTH yetishmovchiligi).
- Klinikasi:
- Sut ishlab chiqarilmasligi (agalaktiya).
- Amenoreya (hayz ko‘rmaslik).
- Vazn ortishi, ko‘ngil aynishi.
- Diagnostika: Qon tahlili (gormonlar darajasi), MRI orqali gipofiz bezini tekshirish.
- UASH taktikasi:
- Gormonlarni o‘rnini bosuvchi terapiya (estrogen, progesteron, tiroksin).
---
9. Bachadondan disfunksional qon ketish:
- Klassifikatsiya:
- Ovulyatsion qon ketish.
- Anovulyatsion qon ketish.
- Klinikasi:
- Sikl oralig‘ida qon ketish.
- Hayzning uzoq davom etishi yoki ortiqcha qon yo‘qotilishi.
- Diagnostikasi:
- UZT orqali bachadon va tuxumdonlarning tuzilishini tekshirish.
- Qon zardobida gormonlar darajasini aniqlash.
- Davolash va UASH taktikasi:
- Gormonal terapiya: Kombinatsiyalangan oral kontraseptivlar yoki progesteron.
- Qon ketishni to‘xtatish: Traneksamik kislota yoki gormonlar bilan to‘xtatish.
- Uchrashuvga yo‘naltirish: Tibbiy asoratlar bo‘lsa, shoshilinch ixtisoslashgan yordamga murojaat qilish.
- Klinikasi:
- Hayz siklining uzoq yoki qisqa bo‘lishi.
- Hayz ko‘rish davomiyligi va miqdorining o‘zgarishi (polimenoreya, oligomenoreya, amenoreya).
- Qo‘shimcha simptomlar: qorin pastida og‘riq, tana haroratining o‘zgarishi.
- Diagnostikasi:
- Gormonal testlar (FSH, LH, estradiol, progesteron darajasi).
- UZT (bachadon va tuxumdonlarning tuzilishini tekshirish).
- Endokrin tizimi kasalliklarini istisno qilish (qalqonsimon bez gormonlari).
- UASH taktikasi:
- Davolash: Gormonal terapiya (oral kontraseptivlar), progesteron bilan davolash.
- Lifestyle: Sog‘lom turmush tarzini saqlash, stressni kamaytirish, ovqatlanishni tartibga solish.
- Monitoring: Hayz siklining barqarorlashishini kuzatish uchun muntazam tibbiy ko‘rik.
---
2. Qizlardagi jinsiy yetilishni baholash mezonlari:
- Tanner shkalasi bo‘yicha baholash:
- Sut bezlarining rivojlanishi (Thelarx).
- Jinsiy sohada soch o‘sishi (Pubarx).
- Odatda 8-13 yosh oralig‘ida boshlanadi.
---
3. Normal hayz:
- Sikl davomiyligi: 21-35 kun.
- Hayz ko‘rish davomiyligi: 2-7 kun.
- Qon ketishi miqdori: 30-80 ml.
---
4. Ginekologiyada asosiy va qo‘shimcha tekshirish usullari:
- Asosiy usullar:
- Ginekologik ko‘rik (spetsulum bilan).
- Ultrasonografiya (UZT).
- Kolposkopiya.
- Qo‘shimcha usullar:
- Qon va siydik tahlillari.
- Gormonlar tahlili.
- Biopsiya va gistologik tekshiruv.
- Histeroskopiya.
---
5. Uch nuqtadan surtma olish texnikasi:
1. Qin bo‘shlig‘idan surtma olish.
2. Bachadon bo‘ynidan surtma olish.
3. Uretra (siydik yo‘li) dan surtma olish.
Jarayon:
- Steril spatula yordamida tarvaytirilgan qin orqali namuna olinadi.
- Namuna maxsus shisha oynaga surtilib, laboratoriyaga tekshiruvga yuboriladi.
---
6. Hayz oldi sindromi (PMS):
- Klinik shakllari:
- Nevropsixik shakl: Asabiylik, depressiya, kayfiyatning o‘zgarishi.
- Edematoz shakl: Shish, vazn ortishi, sut bezlarida og‘riq.
- Tsefalgiya shakli: Bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, migren.
- Davolash va UASH taktikasi:
- Davolash: Analgetiklar, diuretiklar, antidepressantlar.
- Lifestyle: Stressni boshqarish, dietani yaxshilash (shakar va tuzni cheklash).
---
7. Klimakterik sindrom:
- Klinik shakllari:
- Issiqlik hissi (to‘lg‘onishlar).
- Yurak urishi tezlashishi, asabiylashish.
- Quruq teri va jinsiy a’zolarda quruqlik.
- Davolash va UASH taktikasi:
- Gormonal almashtiruvchi terapiya (GAT): Estrogen va progesteron preparatlari.
- Qo‘shimcha: Sedativlar, vitamin terapiya, suyuqlik iste’molini oshirish.
---
8. Shixan sindromi:
- Etiologiya: Tug‘ruqdagi og‘ir qon yo‘qotish natijasida gipofiz nekrozi yuzaga keladi.
- Patogenezi: Gipofiz gormonlarining yetishmovchiligi (gonadotropin, TSH va ACTH yetishmovchiligi).
- Klinikasi:
- Sut ishlab chiqarilmasligi (agalaktiya).
- Amenoreya (hayz ko‘rmaslik).
- Vazn ortishi, ko‘ngil aynishi.
- Diagnostika: Qon tahlili (gormonlar darajasi), MRI orqali gipofiz bezini tekshirish.
- UASH taktikasi:
- Gormonlarni o‘rnini bosuvchi terapiya (estrogen, progesteron, tiroksin).
---
9. Bachadondan disfunksional qon ketish:
- Klassifikatsiya:
- Ovulyatsion qon ketish.
- Anovulyatsion qon ketish.
- Klinikasi:
- Sikl oralig‘ida qon ketish.
- Hayzning uzoq davom etishi yoki ortiqcha qon yo‘qotilishi.
- Diagnostikasi:
- UZT orqali bachadon va tuxumdonlarning tuzilishini tekshirish.
- Qon zardobida gormonlar darajasini aniqlash.
- Davolash va UASH taktikasi:
- Gormonal terapiya: Kombinatsiyalangan oral kontraseptivlar yoki progesteron.
- Qon ketishni to‘xtatish: Traneksamik kislota yoki gormonlar bilan to‘xtatish.
- Uchrashuvga yo‘naltirish: Tibbiy asoratlar bo‘lsa, shoshilinch ixtisoslashgan yordamga murojaat qilish.