Дневник медика 🩺

✉️ Komila, sen hali yosh va imkoniyatlaringni yo‘qotmading, lekin o‘z yo‘lingni topmasdan, hayotning “kutish zalida” qolib ketmaslikni o‘yla. Sen shunchaki yashash uchun emas, nimalargadir erishish uchun dunyoga kelgansan, shunday emasmi? Orqaga qarashdan to‘xtab, oldinga qadam qo‘y. Aks holda, seni eslab qoladigan yagona narsa—javobsiz qolgan rejalaring bo‘ladi.


Hurmat bilan ChatGPT

Balki siz uchun ham tanish holatdir…

«Bek aka,

meni yoshim 21 da, men zo’r xxx bo’lmoqchiman, yyy ga erishmoqchiman (xxx - mutaxassislik nomi, yyy - maqsad nomi). Maqsadim aniq, yo’ldan qaytgim yo’q, mehnatdan qochmayman, ammo nima qilishni bilmayman, ishni nimadan boshlashni bilmayman.

Shunga sizdan iltimos, menga aniq yo’l xaritasi chizib bering, aniq reja tuzib bering va men shuni bajaray»

Bizga aniq reja tuzib berishlarini xohlaymiz va shunga amal qilsagu maqsadimizga erishsak.

Aslidachi?
- maqsadga kimnidir tuzib bergan rejasi orqali erishilmaydi

- o’zingiz yoki boshqa biror odam bilan chuqur suhbat qilish orqali ich-ichingizdan anglab yetgan xulosalaringiz maqsad sari undaydi

- biror bir maqsadga erishishda hech qachon bitta yagona yo’l mavjud emas. Har doim bir nechta yo’llar mavjud

- Federer, Djokovic, Nadal - tennisdagi 3 buyuk. Tutgan yo’li, o’yin stili 3 xil, erishgani o’xshash. Hammasi tennis bo’yicha jahon chempioni. UFCda Habib kurash orqali chempion bo’ldi, Pereira esa kikbokschi

Katta Chimyon cho’qqisiga chiqishda bir nechta yo’llar bor. Cho’qqi esa bitta.

Yagona yo’l yo’q, bir nechta yo’l bor. O’z yo’limizni qidirib topishimiz kerak xolos.

Ba’zan yo’q joydan o’z yo’limizni qurishimiz kerak.

Boshqalar yura olishi uchun.


Bek Olimjon
14.06.24
Femundsmarka

#alhamdulillah 🩵

1. Fiziologik homiladorlik davrida homilador ayol nechchi marotaba UASH ko‘rigidan o‘tishi kerak?

- Homilador ayol homiladorlik davrida kamida 8-10 marta UASH (umumiy amaliyot shifokori) ko‘rigidan o‘tishi kerak. Birinchi ko‘rik homiladorlikning 8-12 xaftalarida amalga oshiriladi va keyingi ko‘riklar homiladorlik davrining davomida muntazam amalga oshiriladi.

---

2. Fiziologik homiladorlik davrida homilador ayol nechchi marotaba screening tekshiruvidan o‘tishi kerak? Screening mezonlariga nimalar kiradi?

- Homilador ayol homiladorlik davrida kamida 2-3 marta screening tekshiruvidan o‘tishi kerak.

Screening mezonlariga kiradi:
- Birlamchi screening (11-14 xaftalar):
- Qorinning UZT tekshiruvi.
- Qon tahlili (PAPP-A, hCG).
- Ikkinchi screening (18-22 xaftalar):
- UZT (anatomik anomaliyalar).
- Qon tahlili (AFP, estriol, hCG).
- Uchinchi screening (32-34 xaftalar):
- UZT (homila rivojlanishi, yo‘ldosh holati, bachadon tomirlari).

---

3. Homiladorlikning qaysi xaftalarida homilador ayoldan OITS va gepatit uchun qon analizi olinadi?

- OITS va gepatit uchun qon analizi homiladorlik davrida kamida 2 marta olinadi:
- Birinchi analiz: 8-12 xaftalarda.
- Ikkinchi analiz: 28-32 xaftalarda.

---

4. Almashinuv kartasi nima, nima maqsadda foydalaniladi?

- Almashinuv kartasi – homilador ayolning sog‘liq holati va homiladorlik jarayoni haqida batafsil ma'lumot beruvchi hujjat.
- Maqsadlari:
- Homiladorlik davrida barcha tibbiy tekshiruv va ko‘riklar natijalarini qayd etish.
- Shoshilinch holatlarda tibbiy yordam ko‘rsatuvchi mutaxassislarni xabardor qilish.
- Tug‘ruq jarayonida va undan keyin ayolning holatini monitoring qilish uchun ma'lumotlarni jamlash.

---

5. Tug‘ruqdan keyingi davrda UASH taktikasi?

- Tug‘ruqdan keyingi davr (pospartum) shifokor tomonidan muntazam kuzatiladi:
- Dastlabki 2 hafta: Ayolning umumiy sog‘liq holati, qon bosimi, bachadonning qisqarishi, qon ketish miqdori va yara holati kuzatiladi.
- 3-6 xafta davomida: Sut bezlari, laktatsiya jarayoni, jinsiy yo‘l orqali o‘tuvchi kasalliklardan himoya qilish va psixologik holat monitoringi.
- Profilaktik ko‘rsatmalar: Tug‘ruqdan keyingi depressiya, mastit, infektsiyalarni oldini olish bo‘yicha tavsiyalar beriladi.
- Kontraseptsiya bo‘yicha maslahat: Tug‘ruqdan keyin ayolga to‘g‘ri kontraseptsiya tanlash bo‘yicha maslahat beriladi.

1. Hayz siklining buzilishi:

- Klinikasi:
- Hayz siklining uzoq yoki qisqa bo‘lishi.
- Hayz ko‘rish davomiyligi va miqdorining o‘zgarishi (polimenoreya, oligomenoreya, amenoreya).
- Qo‘shimcha simptomlar: qorin pastida og‘riq, tana haroratining o‘zgarishi.

- Diagnostikasi:
- Gormonal testlar (FSH, LH, estradiol, progesteron darajasi).
- UZT (bachadon va tuxumdonlarning tuzilishini tekshirish).
- Endokrin tizimi kasalliklarini istisno qilish (qalqonsimon bez gormonlari).

- UASH taktikasi:
- Davolash: Gormonal terapiya (oral kontraseptivlar), progesteron bilan davolash.
- Lifestyle: Sog‘lom turmush tarzini saqlash, stressni kamaytirish, ovqatlanishni tartibga solish.
- Monitoring: Hayz siklining barqarorlashishini kuzatish uchun muntazam tibbiy ko‘rik.

---

2. Qizlardagi jinsiy yetilishni baholash mezonlari:

- Tanner shkalasi bo‘yicha baholash:
- Sut bezlarining rivojlanishi (Thelarx).
- Jinsiy sohada soch o‘sishi (Pubarx).
- Odatda 8-13 yosh oralig‘ida boshlanadi.

---

3. Normal hayz:

- Sikl davomiyligi: 21-35 kun.
- Hayz ko‘rish davomiyligi: 2-7 kun.
- Qon ketishi miqdori: 30-80 ml.

---

4. Ginekologiyada asosiy va qo‘shimcha tekshirish usullari:

- Asosiy usullar:
- Ginekologik ko‘rik (spetsulum bilan).
- Ultrasonografiya (UZT).
- Kolposkopiya.

- Qo‘shimcha usullar:
- Qon va siydik tahlillari.
- Gormonlar tahlili.
- Biopsiya va gistologik tekshiruv.
- Histeroskopiya.

---

5. Uch nuqtadan surtma olish texnikasi:

1. Qin bo‘shlig‘idan surtma olish.
2. Bachadon bo‘ynidan surtma olish.
3. Uretra (siydik yo‘li) dan surtma olish.

Jarayon:
- Steril spatula yordamida tarvaytirilgan qin orqali namuna olinadi.
- Namuna maxsus shisha oynaga surtilib, laboratoriyaga tekshiruvga yuboriladi.

---

6. Hayz oldi sindromi (PMS):

- Klinik shakllari:
- Nevropsixik shakl: Asabiylik, depressiya, kayfiyatning o‘zgarishi.
- Edematoz shakl: Shish, vazn ortishi, sut bezlarida og‘riq.
- Tsefalgiya shakli: Bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, migren.

- Davolash va UASH taktikasi:
- Davolash: Analgetiklar, diuretiklar, antidepressantlar.
- Lifestyle: Stressni boshqarish, dietani yaxshilash (shakar va tuzni cheklash).

---

7. Klimakterik sindrom:

- Klinik shakllari:
- Issiqlik hissi (to‘lg‘onishlar).
- Yurak urishi tezlashishi, asabiylashish.
- Quruq teri va jinsiy a’zolarda quruqlik.

- Davolash va UASH taktikasi:
- Gormonal almashtiruvchi terapiya (GAT): Estrogen va progesteron preparatlari.
- Qo‘shimcha: Sedativlar, vitamin terapiya, suyuqlik iste’molini oshirish.

---

8. Shixan sindromi:

- Etiologiya: Tug‘ruqdagi og‘ir qon yo‘qotish natijasida gipofiz nekrozi yuzaga keladi.

- Patogenezi: Gipofiz gormonlarining yetishmovchiligi (gonadotropin, TSH va ACTH yetishmovchiligi).

- Klinikasi:
- Sut ishlab chiqarilmasligi (agalaktiya).
- Amenoreya (hayz ko‘rmaslik).
- Vazn ortishi, ko‘ngil aynishi.

- Diagnostika: Qon tahlili (gormonlar darajasi), MRI orqali gipofiz bezini tekshirish.

- UASH taktikasi:
- Gormonlarni o‘rnini bosuvchi terapiya (estrogen, progesteron, tiroksin).

---

9. Bachadondan disfunksional qon ketish:

- Klassifikatsiya:
- Ovulyatsion qon ketish.
- Anovulyatsion qon ketish.

- Klinikasi:
- Sikl oralig‘ida qon ketish.
- Hayzning uzoq davom etishi yoki ortiqcha qon yo‘qotilishi.

- Diagnostikasi:
- UZT orqali bachadon va tuxumdonlarning tuzilishini tekshirish.
- Qon zardobida gormonlar darajasini aniqlash.

- Davolash va UASH taktikasi:
- Gormonal terapiya: Kombinatsiyalangan oral kontraseptivlar yoki progesteron.
- Qon ketishni to‘xtatish: Traneksamik kislota yoki gormonlar bilan to‘xtatish.
- Uchrashuvga yo‘naltirish: Tibbiy asoratlar bo‘lsa, shoshilinch ixtisoslashgan yordamga murojaat qilish.

2. Monitoring: Virus yukini va CD4 hujayra darajasini muntazam kuzatish.
3. UASh taktikasi:
- Shifokorga yo‘naltirish: Ayolni OIV bo‘yicha mutaxassisga ko‘rsatish va tug‘ruq paytida xavfsizlik choralarini ko‘rish.
- Kesarcha tug‘ruq: Virus yukini kamaytirish uchun kesarcha tug‘ruq tavsiya qilinishi mumkin.
- Emizishni oldini olish: Tug‘ruqdan keyin bolani sun’iy ovqatlantirish tavsiya qilinadi.

---

Tug‘ruqdan keyingi depressiyani davolashda UASh taktikasi:

1. Klinikasi: Holsizlik, xafalik, bolaga g‘amxo‘rlik qilish istagining yo‘qligi, uyqu buzilishi.
2. Davolash: Antidepressantlar (serotonin qabulini inhibe qiluvchilar), psixoterapiya.
3. UASh taktikasi:
- Qo‘llab-quvvatlash: Ruhiy yordam ko‘rsatish va bemorni ixtisoslashgan psixolog yoki psixiatrga yo‘naltirish.
- Dori-darmonlar buyurish: Zarurat bo‘lsa, xavfsiz antidepressantlar.

---

Mastit klinikasi, diagnostikasi va UASh taktikasi:

1. Klinikasi:
- Sut bezlari og‘rishi va shishishi.
- Bezlarda issiqlik va qizarish.
- Tana harorati ko‘tarilishi (38°C dan yuqori).

2. Diagnostikasi:
- Klinik ko‘rinish asosida mastit tashxisi qo‘yiladi.
- Zarurat bo‘lsa, ultratovush tekshiruvi.

3. UASh taktikasi:
- Antibiotiklar: Mastitning infeksion shaklini davolash uchun antibiotiklar buyuriladi (penitsillinlar, tsefalosporinlar).
- Sutni bo‘shatish: Sut bezlarini qo‘lda yoki nasos yordamida bo‘shatish tavsiya qilinadi.
- Og‘riq qoldiruvchi va antipiretiklar: Og‘riqni kamaytirish va tana haroratini pasaytirish uchun paratsetamol yoki ibuprofen.

Homiladorlik davrida kamqonlik:

1. Klinikasi:
- Holsizlik, bosh aylanishi, tez charchash.
- Terining oqarganligi, nafas qisishi.
- Yurak urishi tezlashishi (taxikardiya).
- Qo‘llar va oyoqlarda sovuq sezilish, teri quruqligi.

2. Diagnostikasi:
- Qon umumiy tahlili: gemoglobin miqdori < 110 g/l.
- Qon zardobida temir miqdorini aniqlash.
- Qonning MCV va MCH ko‘rsatkichlari (normotsitar yoki mikrositar kamqonlik).

3. Asoratlari:
- Bachadon gipotoniyasi va tug‘ruqdagi qon ketish xavfi.
- Homilaning gipoksiyasi va kechikkan rivojlanishi.
- Erta tug‘ruq xavfi.
- Onaning immuniteti pasayishi va infeksiyalarga moyilligi.

4. UASh taktikasi va davolash usullari:
- Temir moddasi yetishmovchiligini bartaraf etish: Temir preparatlari (temir sulfat, temir fumarat).
- Ovqatlanishni yaxshilash: Temirga boy mahsulotlar (qizil go‘sht, jigar, ko‘katlar) tavsiya qilish.
- Vitamin qo‘llash: B12 va foliy kislotasi yetishmovchiligini bartaraf etish uchun kompleks vitaminlar qo‘shish.
- Monitoring: Homilador ayollarning gemoglobin darajasini muntazam kuzatish.

---

Rezus konflikt bilan homiladorlikni olib borish:

1. Rezus konflikt nima?
- Ona rezus-manfiy, homila rezus-musbat bo‘lganda immun tizimi homila qon hujayralariga qarshi antikorlar ishlab chiqaradi.

2. UASh taktikasi:
- Monitoring: Onada anti-D antikorlar darajasini kuzatish uchun qon tahlili o‘tkazish.
- Anti-D immunoglobulin kiritish: Homiladorlikning 28-haftasida va tug‘ruqdan keyin 72 soat ichida anti-D immunoglobulin yuboriladi.
- Ultratovush tekshiruvi: Homilaning rivojlanishini kuzatish va qon aylanishini baholash.
- Shifokorga yo‘naltirish: Rezus konfliktning asoratlari aniqlanganda, homilador ayolni ixtisoslashgan markazga yuborish.

---

Qandli diabet bilan og‘rigan ayollarda homiladorlikni olib borish:

1. Monitoring: Qon shakar darajasini muntazam nazorat qilish.
2. Insulin terapiyasi: Agar glyukoza darajasi yuqori bo‘lsa, insulin dozalari moslashtiriladi (metformin homiladorlikda tavsiya qilinmaydi).
3. Homilaning kuzatuvi: UZT yordamida homilaning rivojlanishi va suyuqlik miqdori nazorat qilinadi.
4. UASh taktikasi:
- Sog‘lom ovqatlanish: Shakar va uglevodlarni cheklash, to‘g‘ri dietaga rioya qilish.
- Mashqlar: Homilador ayollarga mos jismoniy mashqlar tavsiya qilish.
- Shifokorga yo‘naltirish: Qandli diabet bo‘lgan homilador ayollarni muntazam endokrinologga ko‘rsatish.

---

O‘RVI bilan og‘rigan ayollarda homiladorlikni olib borish:

1. Davolash:
- Xavfsiz antipiretiklar (paratsetamol), ko‘p suyuqlik ichish.
- Antibiotiklar faqat zarurat bo‘lganda shifokor tomonidan buyuriladi.
- Homiladorlikda dorilarni ehtiyotkorlik bilan qo‘llash (o‘z-o‘zidan davolanishdan saqlanish).

2. UASh taktikasi:
- Homilani kuzatish: UZT orqali homilaning rivojlanishini kuzatish va xavfli holatlarni erta aniqlash.
- Shifokorga yo‘naltirish: Agar infeksion jarayon kuchli yoki yuqori xavf bo‘lsa, mutaxassislar bilan maslahatlashish.

---

Siydik yo‘llari infeksiyasi kasalliklarida homiladorlikni olib borish:

1. Klinikasi: Siydik chiqarishda og‘riq, siydikda qon paydo bo‘lishi, qorin pastki qismida og‘riq.
2. Davolash: Homiladorlikda xavfsiz antibiotiklar buyuriladi (masalan, amoksitsillin, nitrofurantoin).
3. UASh taktikasi:
- Siydik tahlili: Infeksiyani aniqlash uchun muntazam siydik tahlili o‘tkazish.
- Kuzatish: Infeksiyaning qaytalanishini oldini olish uchun profilaktik choralar ko‘rish (suyuqlik ko‘p ichish, gigienaga rioya qilish).

---

OIV/OITS tashxisi qo‘yilgan ayollarda homiladorlikni olib borish:

1. Antiretrovirus terapiya: Virus yukini kamaytirish uchun maxsus dorilar (ART) buyuriladi.

NJYMOK (Normadan Jo‘shib ketgan muddatli oldingi ketish) da UASh (Umumiy Amaliyot Shifokori) taktikasi:

1. Tashxis qo‘yish: NJYMOKga sabab bo‘lgan omillarni aniqlash (masalan, yo‘ldoshning muddatidan oldin ajralishi, infektsiyalar, bachadon tonusining oshishi).
2. Homilaning ahvolini kuzatish: Bachadon qisqarishlari va homilaning yurak urishi kuzatiladi. Zarur bo‘lsa, UZT o‘tkaziladi.
3. Davolash va yo‘naltirish: Homilaning holati va ona salomatligiga qarab, akusher-ginekologga yoki ixtisoslashgan tug‘ruqxonaga yuboriladi. Agar favqulodda holat bo‘lsa, tug‘ruqni tezlashtirish uchun zarur choralar ko‘riladi.
4. Og‘riqni kamaytirish: Uterotonik dori vositalarini qo‘llash va bachadon tonusini nazorat qilish.
5. Infuzion terapiya: Homilador ayolning qon bosimi va suyuqlik balansini tiklash uchun infuzion terapiya.

---

Homiladorlik va tug‘ruq davrida gipertenziv buzilishlar klassifikatsiyasi:

1. Homiladorlikdan oldingi gipertenziya (kronik gipertenziya): Homiladorlik boshlanishidan oldin mavjud bo‘lgan yoki homiladorlikning 20-haftasidan oldin paydo bo‘lgan gipertenziya.

2. Gestatsion gipertenziya: Homiladorlikning 20-haftasidan keyin qon bosimining oshishi, lekin oqsillar siydikda topilmagan bo‘lsa.

3. Preeklampsiya: Homiladorlikning 20-haftasidan keyin gipertenziya va proteinuriya (oqsil siydikda).

4. Eklampsiya: Preeklampsiya fonida qaltis tutqanoqlar bilan tavsiflanadi.

5. HELLP sindromi: Preeklampsiyaning og‘ir shakli bo‘lib, gemoliz (qon hujayralarining yemirilishi), jigar fermentlarining ko‘tarilishi va trombotsitopeniya bilan namoyon bo‘ladi.

---

Preeklampsiya klinikasi, diagnostikasi va davolash, UASh taktikasi:

1. Klinikasi:
- Qon bosimi 140/90 mmHg dan yuqori.
- Proteinuriya (siydikda 0,3 g dan ortiq oqsil topilishi).
- Bosh og‘rig‘i, ko‘z oldida chiroqchalar ko‘rish, ko‘ngil aynishi, qusish.
- Qo‘l-oyoq shishlari (o‘ta og‘ir holatlarda).
- Jigar og‘rig‘i (epigastriyadagi og‘riq).

2. Diagnostikasi:
- Arterial bosimni o‘lchash.
- Siydik tahlili (oqsil miqdorini aniqlash).
- Qon tahlillari (trombotsitlar soni, jigar fermentlari).

3. Davolash:
- Antigipertenziv terapiya (labetalol, metildopa).
- Magnizium sulfat bilan konvulsiyaga qarshi davolash.
- Tibbiy nazorat ostida homiladorlik davom etadi yoki tug‘ruq chaqiriladi.

4. UASh taktikasi:
- Homilador ayolning qon bosimi va proteinuriyasini muntazam kuzatish.
- Ayolni akusher-ginekolog yoki kasalxonaga yuborish (agar belgilar jiddiy bo‘lsa).
- Suyuqlik balansini va qon bosimini tiklash uchun infuzion terapiya.
- Homila va ona xavfsizligini ta’minlash uchun tezkor yordam ko‘rsatish.

---

Eklampsiya asoratlari va UASh taktikasi:

1. Asoratlari:
- Bachadon ajralishi va qon ketish.
- Nafas olish va yurak-qon tomir tizimi buzilishi.
- Miya qon aylanishining buzilishi va qon quyilish.
- Buyrak yetishmovchiligi.

2. UASh taktikasi:
- Tezkor ravishda tibbiy yordam ko‘rsatish va ayolni shoshilinch kasalxonaga yuborish.
- Magnizium sulfat bilan qaltirashni nazorat qilish.
- Qon bosimini tushirish uchun dori-darmonlar buyurish.
- Tezkor tug‘ruqni chaqirish (zarurat bo‘lsa, kesarcha tug‘ruq).

---

HELLP sindromi:

1. Klinikasi:
- Qon hujayralarining gemolizi (qonning parchalanishi).
- Jigar fermentlarining oshishi (AST, ALT).
- Trombotsitlar sonining kamayishi (trombotsitopeniya).
- Epigastral og‘riq, ko‘ngil aynishi, qusish.

2. Birinchi yordam:
- Tezda shifokorga murojaat qilish va kasalxonaga yotqizish.
- Trombotsitlar darajasini tiklash va qon ivishini nazorat qilish uchun infuzion terapiya.
- Jigar faoliyatini tiklashga yordam beruvchi dori-darmonlar.
- Tug‘ruqni tezlashtirish (zarurat bo‘lsa, kesarcha tug‘ruq).

Bachadon tubi balandligini o‘lchash texnikasi:

1. Tug‘ruqchi ayolni yotqizish kerak, u to‘liq tinch holatda bo‘lishi lozim.
2. O‘lchov tasmasini olib, kindikdan pastga qarab qorin bo‘ylab bachadon tubi joylashgan joygacha o‘lchanadi.
3. Bachadon tubi balandligi (sinfizdan bachadon tubigacha) haftalarga mos ravishda oshadi: masalan, 20-haftada balandlik taxminan 20 sm, 36-haftada 36 sm bo‘ladi.
4. O‘lchovlar odatda santimetrda amalga oshiriladi va natijalar homilaning o‘sish va rivojlanishiga mos ravishda baholanadi.

Tug‘ruq muddatini aniqlash usullari:

1. Oxirgi hayzning birinchi kuni asosida: Oxirgi hayz ko‘rgan kunning birinchi kuniga 280 kun (40 hafta) qo‘shiladi. Bu Negale qoidasi deb ataladi. Formula: OHB + 7 kun – 3 oy + 1 yil.

2. Ultratovush tekshiruvi (UZT): UZT orqali homilaning hajmi va rivojlanishiga qarab muddat aniqlanadi, ayniqsa birinchi trimestrda aniqroq bo‘ladi.

3. Homilaning harakatlarini sezish asosida: Bemorning birinchi marta homila harakatini sezishi (primipara uchun taxminan 20-haftada, multipara uchun taxminan 18-haftada) asosida muddat hisoblanadi.

Homilaning taxminiy vaznini aniqlash usullari:

1. Bachadon tubi balandligi va qorinning aylanasi asosida:
- Taxminiy vazn = (bachadon tubi balandligi sm × qorinning aylanasi sm) ÷ 4.
- Masalan, bachadon tubi balandligi 35 sm va qorinning aylanasi 90 sm bo‘lsa, taxminiy vazn = (35 × 90) ÷ 4 = 787,5 gram yoki 7,875 kg.

2. Ultratovush tekshiruvi orqali: UZT homilaning bosh, qorin va oyoq uzunligiga qarab taxminiy vaznni aniqlashda ishlatiladi.

Akusherlik qon ketishlar klassifikatsiyasi:

1. Tug‘ruqdan oldingi qon ketishlar:
- Yo‘ldoshning oldinda joylashishi (placenta previa).
- Yo‘ldoshning muddatidan oldin ajralishi (placenta abruption).

2. Tug‘ruq paytidagi qon ketishlar:
- Tug‘ruq yo‘llarining yirtilishi.
- Yo‘ldoshning to‘liq ajralmasligi.

3. Tug‘ruqdan keyingi qon ketishlar:
- Atonik bachadon (bachadon tonusining yo‘qolishi).
- Bachadonning yirtilishi.
- Retensiya (yo‘ldosh qoldiqlari).

Akusherlik qon ketishida UASh (umumiy amaliyot shifokori) taktikasi:

1. Tezkor yordam ko‘rsatish: Qon ketish darajasini baholash va shoshilinch tibbiy yordam ko‘rsatish.
2. Ushbu holatni akusher-ginekologga yo‘naltirish: Qon ketish xavfi bo‘lganda tezda ixtisoslashgan muassasaga yuborish.
3. Qonni to‘xtatish choralarini ko‘rish: Qon ketishni kamaytirish uchun uterotonik dori vositalarini qo‘llash.
4. Infuzion terapiya: Qon ketish oqibatida bo‘lgan suyuqlik va qon hajmini tiklash uchun infuzion terapiyani boshlash.
5. Vaziyatni kuzatish va xavfli asoratlarni erta aniqlash.

Yo‘ldoshning oldinda joylashish turlari va klinikasi:

1. Turlari:
- To‘liq oldinda joylashgan yo‘ldosh: Yo‘ldosh bachadon bo‘yinini to‘liq yopadi.
- Qisman oldinda joylashgan yo‘ldosh: Yo‘ldosh bachadon bo‘yinini qisman yopadi.
- Periferik yoki chekka oldinda joylashgan yo‘ldosh: Yo‘ldosh bachadon bo‘yiniga juda yaqin, lekin to‘liq yopmaydi.

2. Klinikasi:
- Homiladorlikning oxirgi trimestrida yoki tug‘ruq yaqinida qon ketish.
- Qon ketish odatda og‘riqsiz bo‘ladi.
- Qon ketishning qayta-qayta yuzaga kelishi.
- Qon ketishning intensivligi tug‘ruq paytida kuchayishi mumkin.
- Qorin og‘rig‘i va homilaning pozitsiyasidagi anomaliyalar.

ANP bo‘yicha UASh (Umumiy amaliyot shifokori) ning asosiy vazifalari:

1. Homilador ayolning umumiy sog‘lig‘ini kuzatish va muntazam tibbiy ko‘riklarni o‘tkazish.
2. Homiladorlik davomida mavjud xavf omillarini aniqlash va ularni nazorat qilish.
3. Homilador ayolga sog‘lom turmush tarzini olib borish, to‘g‘ri ovqatlanish va xavfsiz dori-darmonlar haqida maslahat berish.
4. Tug‘ruqqa tayyorgarlik bo‘yicha ma’lumotlar berish va zarur tavsiyalarni taqdim etish.
5. Homiladorlikda tibbiy asoratlarni erta aniqlash va to‘g‘ri yo‘naltirish.
6. Immunizatsiya va zarur testlarni o‘tkazish (masalan, gemoglobin darajasi, siydik tahlillari).
7. Ayolni akusher-ginekologga yoki yuqori darajadagi ixtisoslashgan mutaxassislarga yo‘naltirish kerak bo‘lgan holatlarni aniqlash.

ANP bo‘yicha akusher-ginekologning asosiy vazifalari:

1. Homiladorlikni tasdiqlash va uning davomini tahlil qilish.
2. Homiladorlikda asoratlarni erta aniqlash va bartaraf etish choralarini ko‘rish.
3. Homiladorlik jarayonini kuzatib borish, homila rivojlanishini baholash va kerakli testlarni o‘tkazish (ultratovush tekshiruvi, qon testlari).
4. Xavfli homiladorlik holatlarida zarur choralar ko‘rish va tug‘ruqqa tayyorgarlik ko‘rishda yordam berish.
5. Tug‘ruq va tug‘ruqdan keyingi parvarish haqida batafsil maslahat berish.

Homiladorlikning shubhali, ehtimoliy va aniq belgilarini ayting:

- Shubhali belgilar:
- Ko‘ngil aynishi va qusish (aksariyat hollarda ertalab).
- Charchoq va uyquchanlik.
- Taomlarga nisbatan qarashlarning o‘zgarishi (ishtahaning ortishi yoki kamayishi).
- Yaqin atrofdagi hidlarga sezgirlik.

- Ehtimoliy belgilar:
- Hayzning kechikishi.
- Ko‘krak bezlarining kattalashishi va sezuvchan bo‘lishi.
- Serviksning yumshashi (Goodell belgisi).
- Qorin kattalashishi.

- Aniq belgilar:
- Homilaning yurak urishini eshitish.
- Homilaning ultratovush orqali ko‘rinishi.
- Homilaning harakatini sezish.

“Onalar maktabi”da o‘tilishi lozim bo‘lgan asosiy mavzular:

1. Homiladorlik davrida to‘g‘ri ovqatlanish va parhez.
2. Homiladorlikda gigiyena qoidalari.
3. Homila rivojlanishi va uning ahamiyati.
4. Tug‘ruq oldi tayyorgarlik va xavfsiz tug‘ruq.
5. Ko‘krak suti bilan boqish va yangi tug‘ilgan chaqaloq parvarishi.
6. Homiladorlikda emotsional va ruhiy salomatlikni qo‘llab-quvvatlash.
7. Favqulodda holatlar va ular bo‘yicha ko‘rsatmalar.

Leopold – Levskiy bo‘yicha tashqi akusherlik tekshiruvi usullari:

1. Birinchi usul (fundal usuli): Tug‘ruqchi ayolning qornini yuqorisidan ushlab, homilaning qaysi qismi fundusda (bachadonning yuqori qismida) joylashganligini aniqlash.
2. Ikkinchi usul (bo‘laklar usuli): Ikki qo‘lingizni qorin yoniga qo‘yib, homilaning orqa qismi va kichik qismlarini (qo‘llari va oyoqlari) aniqlash.
3. Uchinchi usul (Pelvis kirishidagi boshni aniqlash): Qo‘llaringizni homilaning pastki qismiga qo‘yib, homila boshining pelvis kirishiga joylashishini aniqlash.
4. To‘rtinchi usul (Serviksga tushish va joylashish): Qo‘lingizni homila boshining pastki qismiga qo‘yib, boshning qanchalik past tushganligini aniqlash.

Normada homila yurak urushi soni va eshitish nuqtalari:

- Homila yurak urishi normada 110-160 urinish/minutni tashkil qiladi.
- Yurak urishi eshitish nuqtalari homilaning pozitsiyasiga bog‘liq:
- I pozitsiya (homila orqasi chap tomonda): Chap qorin sohasida kindikning pastki qismida eshitiladi.
- II pozitsiya (homila orqasi o‘ng tomonda): O‘ng qorin sohasida kindikning pastki qismida eshitiladi.
- Transversal pozitsiya: Kindik sohasida, o‘rtada eshitiladi.
- Pelviska tushgan holat: Bachadonning pastki qismida yaqin joyda.

Kontrasepsiyaning turlari:

1. Bariyer usullari: prezervativlar (erkak va ayol), diafragma.
2. Gormonal usullar: tug‘ilishni oldini oluvchi tabletka, gormonli in’yektsiyalar, gormonal plastirlar va implantatlar.
3. Intrauterin vositalar (BIV): misli yoki gormonli spirallar.
4. Sterilizatsiya: erkaklarda vazektomiya, ayollarda tubal ligatsiya.
5. Tabiiy usullar: ovulyatsiya davrini kuzatish va jinsiy aloqani rejalashtirish.
6. Favqulodda kontrasepsiya: “morning-after” tabletkalari.

BIVni kiritish texnikasi:
1. Tibbiyot xodimi BIVni kiritishdan oldin steril sharoitni ta’minlaydi.
2. Bemorning qulay holatda yotishi ta’minlanadi.
3. Vagina va serviks tozalanadi, serviks maxsus asbob bilan ochiladi.
4. BIV uterusga maxsus kiritish moslamasi orqali joylashtiriladi.
5. Kiritishdan so‘ng BIV joylashishi tekshiriladi va ortiqcha iplari kesib tashlanadi.

BIVning nojo’ya ta’sirlari:
1. Oylik hayzda og‘riq kuchayishi (dismenoreya).
2. Qon ketishlar yoki ko‘proq hayz ko‘rish.
3. Pelvik infeksiyalar xavfi.
4. Spirallarning tushib qolishi yoki siljishi.

Gormonal kontrasepsiyaga ko‘rsatmalar:
1. Homiladorlikni oldini olish.
2. Oylik hayz siklini tartibga solish.
3. Og‘ir hayz qon ketishini kamaytirish.
4. Endometrioz va polikistik tuxumdon sindromida yordamchi sifatida.

Gormonal kontrasepsiyaga qarshi ko‘rsatmalar:
1. Tromboz va qon ivishi bilan bog‘liq kasalliklar.
2. Yurak-tomir tizimi kasalliklari.
3. Jigar kasalliklari.
4. Ko‘krak bezi saratoni tarixi.
5. Chekish (ayniqsa, 35 yoshdan katta ayollarda).

Gormonal kontrasepsiyaning nojo’ya ta’sirlari va asoratlari:
1. Bosh og‘rig‘i va migren.
2. Og‘irlik ortishi.
3. Hayz ko‘rishning buzilishi.
4. Tromboemboliya xavfi oshishi.
5. Emotsional o‘zgarishlar, kayfiyatning buzilishi.

“Xavfsiz onalik” xalqaro prinsiplarini sanab o‘ting:
1. Homiladorlikni rejalashtirish va homiladorlik davrida sifatli parvarish.
2. Sog‘lom va xavfsiz tug‘ruq jarayonini ta’minlash.
3. Onalik va bolalikni himoya qilish.
4. Tug‘ruqdan keyingi sifatli tibbiy parvarish.

Sog‘liqni Saqlash Vazirligining 137-sonli buyrug‘i mohiyati:
137-sonli buyruq — onalar va bolalarni himoya qilish, ularning reproduktiv salomatligini ta’minlash, antenatal parvarishni rivojlantirish bo‘yicha ko‘rsatmalarni belgilaydi.

Antenatal parvarish (ANP) nima va uning maqsadi:
ANP — homiladorlik davrida beriladigan tibbiy yordam. Maqsadi homiladorlik jarayonini kuzatish, ona va bolani kasalliklardan himoya qilish, sog‘lom homiladorlikni ta’minlashdir.

ANP bo‘yicha UAShning asosiy vazifalari:
1. Homilador ayollarning holatini muntazam kuzatish.
2. Homiladorlik davrida to‘g‘ri ovqatlanish va hayot tarzini ta’minlash.
3. Tug‘ruq jarayonini xavfsiz o‘tkazish uchun tayyorgarlik ko‘rish.
4. Homiladorlik bilan bog‘liq xavf omillarini erta aniqlash va profilaktika qilish.

Reproduktiv salomatlik — bu shaxsning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy holati bo‘lib, u reproduktiv tizimning to‘liq va sog‘lom faoliyat ko‘rsatishini, farzand ko‘rish qobiliyatini, hamda jinsiy hayotdan qoniqish olish va xavfsizlikni ta’minlashni anglatadi.

Reproduktiv salomatlikka ta’sir ko‘rsatuvchi omillar:
1. Genetik omillar
2. Atrof-muhit va ekologik ta’sirlar
3. Oziqlanish va turmush tarzi
4. Stress va ruhiy holat
5. Jinsiy yo‘ldan yuqadigan infektsiyalar (JYUI)
6. Gormonal muvozanat
7. Tibbiy xizmatlarning sifati va ulardan foydalanish imkoniyati

Sog‘lom oilani shakllantirish asosiy tamoyillari:
1. Oila a’zolarining sog‘lig‘ini ta’minlash
2. To‘g‘ri rejalashtirilgan homiladorlik
3. Jinsiy va reproduktiv huquqlarning hurmat qilinishi
4. Onalik va bolalikni himoya qilish
5. Er-xotinlar o‘rtasidagi sog‘lom munosabatlar va o‘zaro hurmat

Reproduktiv salomatlikni muhofaza qilish kontseptsiyasi quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
1. Reproduktiv tizimning kasalliklaridan himoya qilish
2. Reproduktiv huquqlarni himoya qilish
3. Jinsiy tarbiya va savodxonlikni oshirish
4. Oilani rejalashtirish xizmatlariga kirish imkoniyati
5. Infektsiyalardan himoyalanish

Reproduktiv davr — bu erkak va ayolning farzand ko‘rish qobiliyatiga ega bo‘lgan hayot davri bo‘lib, odatda o‘smirlik davridan klimakterik davrgacha bo‘lgan vaqtni qamrab oladi.

Reproduktiv salomatlik quyidagilarga bog‘liq:
1. Jismoniy salomatlik va genetika
2. Gormonal muvozanat
3. To‘g‘ri jinsiy tarbiya
4. Jinsiy yo‘ldan yuqadigan kasalliklardan himoyalanish
5. Sog‘lom turmush tarzi va ovqatlanish

#пост Укиб чикишга арзирли пост. Линкдан киринг
Якуний хулоса ўрнида айта оламанки, Форобий, Ибн Сино, Беруний, Мотуридий, Насафий, Бухорий, Термизий, Хоразмий, Шоший, Хўжандий, Марвазий ва бошқа ўн минглаб (!!!) олимларимизнинг араб, форс ва турк тилида бемалол илмий ижод қилгани ушбу тилларнинг, айниқса, араб тилининг ўрта асрлар Марказий Осиё халқларининг ҳаётидаги ўрнининг яққол ифодасидир.

Шубҳа қилганлар, Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти қўлёзмалари фондидаги ўттиз мингдан ортиқ асарлар билан танишиб чиқсин.