Kontrasepsiyaning turlari:
1. Bariyer usullari: prezervativlar (erkak va ayol), diafragma.
2. Gormonal usullar: tug‘ilishni oldini oluvchi tabletka, gormonli in’yektsiyalar, gormonal plastirlar va implantatlar.
3. Intrauterin vositalar (BIV): misli yoki gormonli spirallar.
4. Sterilizatsiya: erkaklarda vazektomiya, ayollarda tubal ligatsiya.
5. Tabiiy usullar: ovulyatsiya davrini kuzatish va jinsiy aloqani rejalashtirish.
6. Favqulodda kontrasepsiya: “morning-after” tabletkalari.
BIVni kiritish texnikasi:
1. Tibbiyot xodimi BIVni kiritishdan oldin steril sharoitni ta’minlaydi.
2. Bemorning qulay holatda yotishi ta’minlanadi.
3. Vagina va serviks tozalanadi, serviks maxsus asbob bilan ochiladi.
4. BIV uterusga maxsus kiritish moslamasi orqali joylashtiriladi.
5. Kiritishdan so‘ng BIV joylashishi tekshiriladi va ortiqcha iplari kesib tashlanadi.
BIVning nojo’ya ta’sirlari:
1. Oylik hayzda og‘riq kuchayishi (dismenoreya).
2. Qon ketishlar yoki ko‘proq hayz ko‘rish.
3. Pelvik infeksiyalar xavfi.
4. Spirallarning tushib qolishi yoki siljishi.
Gormonal kontrasepsiyaga ko‘rsatmalar:
1. Homiladorlikni oldini olish.
2. Oylik hayz siklini tartibga solish.
3. Og‘ir hayz qon ketishini kamaytirish.
4. Endometrioz va polikistik tuxumdon sindromida yordamchi sifatida.
Gormonal kontrasepsiyaga qarshi ko‘rsatmalar:
1. Tromboz va qon ivishi bilan bog‘liq kasalliklar.
2. Yurak-tomir tizimi kasalliklari.
3. Jigar kasalliklari.
4. Ko‘krak bezi saratoni tarixi.
5. Chekish (ayniqsa, 35 yoshdan katta ayollarda).
Gormonal kontrasepsiyaning nojo’ya ta’sirlari va asoratlari:
1. Bosh og‘rig‘i va migren.
2. Og‘irlik ortishi.
3. Hayz ko‘rishning buzilishi.
4. Tromboemboliya xavfi oshishi.
5. Emotsional o‘zgarishlar, kayfiyatning buzilishi.
“Xavfsiz onalik” xalqaro prinsiplarini sanab o‘ting:
1. Homiladorlikni rejalashtirish va homiladorlik davrida sifatli parvarish.
2. Sog‘lom va xavfsiz tug‘ruq jarayonini ta’minlash.
3. Onalik va bolalikni himoya qilish.
4. Tug‘ruqdan keyingi sifatli tibbiy parvarish.
Sog‘liqni Saqlash Vazirligining 137-sonli buyrug‘i mohiyati:
137-sonli buyruq — onalar va bolalarni himoya qilish, ularning reproduktiv salomatligini ta’minlash, antenatal parvarishni rivojlantirish bo‘yicha ko‘rsatmalarni belgilaydi.
Antenatal parvarish (ANP) nima va uning maqsadi:
ANP — homiladorlik davrida beriladigan tibbiy yordam. Maqsadi homiladorlik jarayonini kuzatish, ona va bolani kasalliklardan himoya qilish, sog‘lom homiladorlikni ta’minlashdir.
ANP bo‘yicha UAShning asosiy vazifalari:
1. Homilador ayollarning holatini muntazam kuzatish.
2. Homiladorlik davrida to‘g‘ri ovqatlanish va hayot tarzini ta’minlash.
3. Tug‘ruq jarayonini xavfsiz o‘tkazish uchun tayyorgarlik ko‘rish.
4. Homiladorlik bilan bog‘liq xavf omillarini erta aniqlash va profilaktika qilish.
1. Bariyer usullari: prezervativlar (erkak va ayol), diafragma.
2. Gormonal usullar: tug‘ilishni oldini oluvchi tabletka, gormonli in’yektsiyalar, gormonal plastirlar va implantatlar.
3. Intrauterin vositalar (BIV): misli yoki gormonli spirallar.
4. Sterilizatsiya: erkaklarda vazektomiya, ayollarda tubal ligatsiya.
5. Tabiiy usullar: ovulyatsiya davrini kuzatish va jinsiy aloqani rejalashtirish.
6. Favqulodda kontrasepsiya: “morning-after” tabletkalari.
BIVni kiritish texnikasi:
1. Tibbiyot xodimi BIVni kiritishdan oldin steril sharoitni ta’minlaydi.
2. Bemorning qulay holatda yotishi ta’minlanadi.
3. Vagina va serviks tozalanadi, serviks maxsus asbob bilan ochiladi.
4. BIV uterusga maxsus kiritish moslamasi orqali joylashtiriladi.
5. Kiritishdan so‘ng BIV joylashishi tekshiriladi va ortiqcha iplari kesib tashlanadi.
BIVning nojo’ya ta’sirlari:
1. Oylik hayzda og‘riq kuchayishi (dismenoreya).
2. Qon ketishlar yoki ko‘proq hayz ko‘rish.
3. Pelvik infeksiyalar xavfi.
4. Spirallarning tushib qolishi yoki siljishi.
Gormonal kontrasepsiyaga ko‘rsatmalar:
1. Homiladorlikni oldini olish.
2. Oylik hayz siklini tartibga solish.
3. Og‘ir hayz qon ketishini kamaytirish.
4. Endometrioz va polikistik tuxumdon sindromida yordamchi sifatida.
Gormonal kontrasepsiyaga qarshi ko‘rsatmalar:
1. Tromboz va qon ivishi bilan bog‘liq kasalliklar.
2. Yurak-tomir tizimi kasalliklari.
3. Jigar kasalliklari.
4. Ko‘krak bezi saratoni tarixi.
5. Chekish (ayniqsa, 35 yoshdan katta ayollarda).
Gormonal kontrasepsiyaning nojo’ya ta’sirlari va asoratlari:
1. Bosh og‘rig‘i va migren.
2. Og‘irlik ortishi.
3. Hayz ko‘rishning buzilishi.
4. Tromboemboliya xavfi oshishi.
5. Emotsional o‘zgarishlar, kayfiyatning buzilishi.
“Xavfsiz onalik” xalqaro prinsiplarini sanab o‘ting:
1. Homiladorlikni rejalashtirish va homiladorlik davrida sifatli parvarish.
2. Sog‘lom va xavfsiz tug‘ruq jarayonini ta’minlash.
3. Onalik va bolalikni himoya qilish.
4. Tug‘ruqdan keyingi sifatli tibbiy parvarish.
Sog‘liqni Saqlash Vazirligining 137-sonli buyrug‘i mohiyati:
137-sonli buyruq — onalar va bolalarni himoya qilish, ularning reproduktiv salomatligini ta’minlash, antenatal parvarishni rivojlantirish bo‘yicha ko‘rsatmalarni belgilaydi.
Antenatal parvarish (ANP) nima va uning maqsadi:
ANP — homiladorlik davrida beriladigan tibbiy yordam. Maqsadi homiladorlik jarayonini kuzatish, ona va bolani kasalliklardan himoya qilish, sog‘lom homiladorlikni ta’minlashdir.
ANP bo‘yicha UAShning asosiy vazifalari:
1. Homilador ayollarning holatini muntazam kuzatish.
2. Homiladorlik davrida to‘g‘ri ovqatlanish va hayot tarzini ta’minlash.
3. Tug‘ruq jarayonini xavfsiz o‘tkazish uchun tayyorgarlik ko‘rish.
4. Homiladorlik bilan bog‘liq xavf omillarini erta aniqlash va profilaktika qilish.