Саудия ва бошқа бир қатор араб давлатлари масжидларда Ҳафс қироатидан бошқа ҳар қандай қироатда ўқишни тақиқлади. Бу ҳолат айниқса Ҳарамда — мусулмон инсон турли қироатларни эшитишни орзу қиладиган муқаддас жойда — рўй бериши ачинарлидир.
Шунингдек, баъзиларнинг салафия оқими билан Ҳафс қироатини боғлашга урингани ҳам кулишга ва йиғлашга арзийдиган ҳолдир. Жазоирда қори ёшлар салафияга садоқатини исботлаш учун Варш қироати ўрнига Ҳафс қироатида ўқишда ўзаро мусобақалашадилар. Ҳолбуки, салаф (саҳобалар ва аввалги мусулмонлар) турли қироатларда ўқишган ва одамларни муайян бир қироатга мажбурламаганлар.
Мутавотир қироатларни тақиқлаш — Қуръоннинг бир қисмини ман қилишдир. Аллоҳ таоло Қуръонда шундай дейди:
{Албатта, Биз нозил қилган очиқ далиллар ва ҳидоятни одамларга китобда баён қилиб берганимиздан кейин уни яширадиганлар бор-да, уларни Аллоҳ лаънатлайди ва лаънатловчилар ҳам лаънатлайди.} (Бақара, 159).
Жаҳолат шунчалик авж олдики, ўзларини салафиячи деб ҳисобланган баъзи одамлар Жазоир масжидларидан Варш қироатидаги мусҳафларни ўғирлаб, ўрнига Ҳафс қироатидаги, бепул тарқатиладиган мусҳафларни қўйишган!
Пайғамбаримиз (с.а.в.) айтганлар: "Аллоҳ ўғрини лаънат қилсин. У тухум ўғирлаб қўли кесилди, арқон ўғирлаб қўли кесилади."
Қандай асос билан мусҳаф ўғирлаш ва йўқ қилиш мумкин? Улар эса Варш қироатидаги мусҳафни маҳаллий бидъат деб ҳисоблайдилар ва унга қарши курашиш керак деб биладилар.
Ажабланарлиси шундаки, улардан баъзилари Варш қироатини оммий (омма тили) деб ҳисоблашади. Сабаби — бу қироатда ҳамза товуши кўп ҳолларда айтилмайди ва мактаб дарсликларидаги имло қоидаларига мос келмайди. Шу билан улар Варш қироатининг тўғрилигига шубҳа келтирадилар.
Жаҳолат яна шундаки, улардан кўпчилиги Ҳафс қироатини энг афзал деб билишади ва унинг далили сифатида имло қоидаларига (ҳарф ва ҳамза ёзилишига) мувофиқлигини келтирадилар. Ҳолбуки, замонавий имло қоидалари айнан Ҳафс қироатига мувофиқлаштирилган. Аслида эса кўпчилик араб қабилалари ҳамза ҳарфини ишлатмаган.
Қироатлар ўртасида "фасоҳат" (ёзилиш ва гўзал нутқ) жиҳатидан фарқ қилиш масаласи эҳтиёткорлик билан қараладиган масаладир. Чунки барча мутавотир қироатлар Аллоҳдан ва аниқ равишда араб тилида нозил қилинган: "Биз Қуръонни араб тилида нозил қилдик."
Араб қабилаларининг лаҳжалари турлича бўлган. Агар "энг фасоҳатли"ни қидирсак, машҳурлик ёки Қурайш лаҳжасига яқинлик мезонини оладиган бўлсак, унда Ҳафснинг (Куфалик) қироати Қурайшга унчалик яқин эмас.
Арабларнинг кўпчилиги ҳамза чиқармас эди; фақат Бани Тамим ва унга яқин қабилалар (масалан, Ҳузайл) ҳамза чиқарар эди.
Халф ибн Ҳишом айтади (Ийзоҳул-вақфи вал-ибтидо, 1/164): "Қурайш қабиласи ҳамза чиқармас эди. Бу уларнинг лаҳжасидан эмас. Ҳамза бошқа араб қабилаларида пайдо бўлган."
Абу Закарийё Яҳё ибн Зиёд ал-Фарро эса шундай дейди (1/166): "Араблар сокин ҳамзани чиқармас эдилар. Фақат Бани Тамим ҳамза чиқаради ва 'зиъб', 'каъс', 'раъс' деб айтадилар."
Шайх Ад-Заббоъ "Ўн қироатларда ҳамза"нинг ёзилиши: "Ҳамза нутқда энг оғир ҳарфлардан бўлиб, уни енгиллаштириш учун турли усуллар яратилган — осонлаштириш, алмаштириш, ташлаб юбориш ва кўчириш. Қурайш ва Ҳижоз араблари ҳамзани енгиллаштиришда энг олдинда бўлган. Ҳатто айрим олимлар уларни энг фасоҳатли араблар деб айтганлар."
Ҳазрати Умар ибн Хаттоб Ибн Масъудга шундай дейди: "Одамларга Қурайш тилида Қуръон ўқит, Ҳузайл тилида эмас; зеро Қуръон Қурайш тилида нозил қилинган."
Ҳақиқатан ҳам, саҳиҳ ҳадисда Ҳазрати Усмон шундай деган: "Қуръон Қурайш тилида нозил
қилинган." Аллоҳ таоло айтади: {Биз ҳар бир пайғамбарни фақат ўз қавмининг тилида юбордик.} (Иброҳим, 4) Бошқа оятда эса: {Қавминг уни инкор қилди, холбуки у ҳақиқатдир.} (Анъом, 66)
Энди яна битта савол қолди:
Шарқ мамлакатларида — Туркистон, Ҳиндистон, Индонезия каби жойларда — Ҳафс қироати қачон ва қандай тарқалган?
Ҳатто шиялар ва ибодийлар ҳам бугунги кунда Ҳафс қироатида ўқийдилар, гарчи уларнинг Қуръон бўйича тўғридан-тўғри исноди (равийлар занжири) мавжуд бўлмасада. Улар аҳли сунна уламоларига суянадилар. Афсуски, бу мавзуда батафсил ёзилган манба тополмадим. Аллоҳу аълам.
https://t.me/tuhur