#hamshiralik #ikkinchi
79-Savol: Gipertoniya kasaligiga olib keladigan sabablarni sanab bering.
Gipertoniya kasalligi (yuqori qon bosimi) – bu yurak-qon tomir tizimi kasalligi bo‘lib, arterial qon bosimining me’yoridan yuqori bo‘lishi bilan tavsiflanadi. Gipertoniya birlamchi (asosiy) yoki ikkilamchi (boshqa kasalliklarning oqibati) bo‘lishi mumkin. Quyida gipertoniya kasalligiga olib keluvchi asosiy sabablar keltirilgan:
1. Hayot tarzi bilan bog‘liq sabablar:
1. Noto‘g‘ri ovqatlanish:
o Tuzni me’yordan ortiq iste’mol qilish.
o Yog‘li, yuqori kaloriya va nosog‘lom oziq-ovqat mahsulotlarini iste’mol qilish.
o Meva va sabzavotlarni kam iste’mol qilish.
2. Kam harakatlilik (gipodinamiya):
o Jismoniy faollikning yetishmasligi yurak-qon tomir tizimining zaiflashishiga olib keladi.
3. Ortib ketgan tana vazni (semizlik):
o Ortiqcha vazn yurak va qon tomirlariga qo‘shimcha yuk tushishiga olib keladi.
4. Spirtli ichimliklar iste’moli:
o Me’yordan ortiq spirtli ichimlik iste’moli qon bosimining oshishiga sabab bo‘ladi.
5. Chekish:
o Nikotin qon tomirlarini toraytirib, qon bosimini oshiradi.
6. Surunkali stress:
o Stress holatida gormonlar (masalan, kortizol va adrenalin) qon tomirlarini siqadi va bosimni oshiradi.
2. Genetik omillar:
1. Oilaviy moyillik:
o Agar ota-onalarda gipertoniya bo‘lsa, bolalarda bu kasallik rivojlanish xavfi yuqori bo‘ladi.
2. Irqiy omillar:
o Ayrim irqiy guruhlar (masalan, afroamerikaliklar) orasida gipertoniya tarqalishi yuqoriroq.
3. Yurak-qon tomir tizimi bilan bog‘liq sabablar:
1. Qon tomirlarining elastikligini yo‘qotishi:
o Qon tomirlari devorining qalinlashishi yoki torayishi qon bosimini oshiradi.
2. Ateroskleroz:
o Qon tomirlarining yog‘li blyashkalar bilan tiqilib qolishi.
4. Endokrin tizim bilan bog‘liq sabablar:
1. Gormonlar darajasining buzilishi:
o Qandli diabet, kuşing sindromi, qalqonsimon bez kasalliklari (gipotireoz yoki gipertireoz).
2. Adrenalin va kortizolning yuqori darajasi:
o Bu gormonlar qon tomirlarini siqib, bosimni oshiradi.
5. Buyrak kasalliklari:
1. Buyrak arteriyalarining torayishi (renal stenoz):
o Qon oqimining buzilishi natijasida qon bosimi oshadi.
2. Surunkali buyrak yetishmovchiligi:
o Buyraklar natriy va suyuqlikni chiqarishda qiyinchilikka uchraydi, bu esa bosimni oshiradi.
6. Ijtimoiy va ekologik omillar:
1. Shovqin va ifloslangan muhit:
o Shovqin darajasining yuqori bo‘lishi yoki ekologik muammolar stressni oshiradi.
2. Notinch uyqu:
o Uyqu buzilishi, ayniqsa, uyqu apnesi gipertoniyaning rivojlanish xavfini oshiradi.
7. Ikkilamchi sabablar (ikkinchi darajali gipertoniya):
1. Qon tomirlarning torayishi (koarktatsiya):
o Tug‘ma yoki orttirilgan tomir torayishlari.
2. Qalqonsimon bez kasalliklari:
o Gormonlarning ortiqcha yoki yetarli bo‘lmagan ishlab chiqarilishi.
3. Feoxromotsitoma:
o Buyrak usti bezining gormon ishlab chiqaruvchi shishi.
4. Dori vositalari:
o Ba’zi dorilar (masalan, steroidlar, kontratseptivlar, nosteroid yallig‘lanishga qarshi vositalar) qon bosimini oshiradi.
8. Yosh va jins bilan bog‘liq omillar:
1. Yoshning oshishi:
o Qon tomirlarning elastikligini yo‘qotishi va yurak-qon tomir tizimi funktsiyalarining pasayishi.
2. Jinsiy farq:
o Erkaklarda gipertoniya yoshligida, ayollarda esa menopauzadan keyin ko‘proq uchraydi.
Gipertoniyaning oldini olish:
1. Sog‘lom turmush tarzi:
o Tuz va yog‘li mahsulotlarni cheklash, meva-sabzavotlarni ko‘proq iste’mol qilish.
2. Jismoniy faollik:
o Har kuni kamida 30 daqiqa jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish.
3. Spirtli ichimlik va chekishni cheklash:
o Salomatlikka zararli odatlardan voz kechish.
4. Stressni boshqarish:
o Meditatsiya, massaj yoki dam olish texnikalari orqali stressni kamaytirish.
5. Regulyar tibbiy ko‘riklar:
o Bosimni o‘z vaqtida tekshirish va kerakli choralarni ko‘rish.
Xulosa: Gipertoniya ko‘pincha turli omillarning birikmasidan kelib chiqadi. Uning asosiy sabablari turmush tarzi, irsiy moyillik va surunkali kasalliklarga bog‘liq.
Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida
79-Savol: Gipertoniya kasaligiga olib keladigan sabablarni sanab bering.
Gipertoniya kasalligi (yuqori qon bosimi) – bu yurak-qon tomir tizimi kasalligi bo‘lib, arterial qon bosimining me’yoridan yuqori bo‘lishi bilan tavsiflanadi. Gipertoniya birlamchi (asosiy) yoki ikkilamchi (boshqa kasalliklarning oqibati) bo‘lishi mumkin. Quyida gipertoniya kasalligiga olib keluvchi asosiy sabablar keltirilgan:
1. Hayot tarzi bilan bog‘liq sabablar:
1. Noto‘g‘ri ovqatlanish:
o Tuzni me’yordan ortiq iste’mol qilish.
o Yog‘li, yuqori kaloriya va nosog‘lom oziq-ovqat mahsulotlarini iste’mol qilish.
o Meva va sabzavotlarni kam iste’mol qilish.
2. Kam harakatlilik (gipodinamiya):
o Jismoniy faollikning yetishmasligi yurak-qon tomir tizimining zaiflashishiga olib keladi.
3. Ortib ketgan tana vazni (semizlik):
o Ortiqcha vazn yurak va qon tomirlariga qo‘shimcha yuk tushishiga olib keladi.
4. Spirtli ichimliklar iste’moli:
o Me’yordan ortiq spirtli ichimlik iste’moli qon bosimining oshishiga sabab bo‘ladi.
5. Chekish:
o Nikotin qon tomirlarini toraytirib, qon bosimini oshiradi.
6. Surunkali stress:
o Stress holatida gormonlar (masalan, kortizol va adrenalin) qon tomirlarini siqadi va bosimni oshiradi.
2. Genetik omillar:
1. Oilaviy moyillik:
o Agar ota-onalarda gipertoniya bo‘lsa, bolalarda bu kasallik rivojlanish xavfi yuqori bo‘ladi.
2. Irqiy omillar:
o Ayrim irqiy guruhlar (masalan, afroamerikaliklar) orasida gipertoniya tarqalishi yuqoriroq.
3. Yurak-qon tomir tizimi bilan bog‘liq sabablar:
1. Qon tomirlarining elastikligini yo‘qotishi:
o Qon tomirlari devorining qalinlashishi yoki torayishi qon bosimini oshiradi.
2. Ateroskleroz:
o Qon tomirlarining yog‘li blyashkalar bilan tiqilib qolishi.
4. Endokrin tizim bilan bog‘liq sabablar:
1. Gormonlar darajasining buzilishi:
o Qandli diabet, kuşing sindromi, qalqonsimon bez kasalliklari (gipotireoz yoki gipertireoz).
2. Adrenalin va kortizolning yuqori darajasi:
o Bu gormonlar qon tomirlarini siqib, bosimni oshiradi.
5. Buyrak kasalliklari:
1. Buyrak arteriyalarining torayishi (renal stenoz):
o Qon oqimining buzilishi natijasida qon bosimi oshadi.
2. Surunkali buyrak yetishmovchiligi:
o Buyraklar natriy va suyuqlikni chiqarishda qiyinchilikka uchraydi, bu esa bosimni oshiradi.
6. Ijtimoiy va ekologik omillar:
1. Shovqin va ifloslangan muhit:
o Shovqin darajasining yuqori bo‘lishi yoki ekologik muammolar stressni oshiradi.
2. Notinch uyqu:
o Uyqu buzilishi, ayniqsa, uyqu apnesi gipertoniyaning rivojlanish xavfini oshiradi.
7. Ikkilamchi sabablar (ikkinchi darajali gipertoniya):
1. Qon tomirlarning torayishi (koarktatsiya):
o Tug‘ma yoki orttirilgan tomir torayishlari.
2. Qalqonsimon bez kasalliklari:
o Gormonlarning ortiqcha yoki yetarli bo‘lmagan ishlab chiqarilishi.
3. Feoxromotsitoma:
o Buyrak usti bezining gormon ishlab chiqaruvchi shishi.
4. Dori vositalari:
o Ba’zi dorilar (masalan, steroidlar, kontratseptivlar, nosteroid yallig‘lanishga qarshi vositalar) qon bosimini oshiradi.
8. Yosh va jins bilan bog‘liq omillar:
1. Yoshning oshishi:
o Qon tomirlarning elastikligini yo‘qotishi va yurak-qon tomir tizimi funktsiyalarining pasayishi.
2. Jinsiy farq:
o Erkaklarda gipertoniya yoshligida, ayollarda esa menopauzadan keyin ko‘proq uchraydi.
Gipertoniyaning oldini olish:
1. Sog‘lom turmush tarzi:
o Tuz va yog‘li mahsulotlarni cheklash, meva-sabzavotlarni ko‘proq iste’mol qilish.
2. Jismoniy faollik:
o Har kuni kamida 30 daqiqa jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish.
3. Spirtli ichimlik va chekishni cheklash:
o Salomatlikka zararli odatlardan voz kechish.
4. Stressni boshqarish:
o Meditatsiya, massaj yoki dam olish texnikalari orqali stressni kamaytirish.
5. Regulyar tibbiy ko‘riklar:
o Bosimni o‘z vaqtida tekshirish va kerakli choralarni ko‘rish.
Xulosa: Gipertoniya ko‘pincha turli omillarning birikmasidan kelib chiqadi. Uning asosiy sabablari turmush tarzi, irsiy moyillik va surunkali kasalliklarga bog‘liq.
Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida