Tibbiyot haqida

#hamshiralik #ikkinchi
50-savol: Zararsizlantiruvchi moddallar bilan zaharlanganda birinchi yordam ko`rsatish.

Zararsizlantiruvchi moddalar bilan zaharlanish o‘ta xavfli holat bo‘lib, tez va to‘g‘ri birinchi yordam ko‘rsatish bemorning hayotini saqlab qolishda muhim rol o‘ynaydi. Quyida zaharlanishning turiga qarab birinchi yordam ko‘rsatish qoidalari keltirilgan:

1. Umumiy qoidalar:
1. Zararlanish manbasini to‘xtatish:
• Zararsizlantiruvchi moddalar bilan aloqa darhol to‘xtatiladi (moddaning teri, ko‘z, nafas yo‘llari yoki oshqozonga tushishiga qarab).
• Zudlik bilan ochiq joyga yoki yaxshi shamollatilgan joyga chiqish.
2. Himoya choralari:
• O‘zingizni himoya qilish uchun qo‘lqop, niqob va himoya kiyimlaridan foydalaning.
• Zaharlanish manbasiga bevosita tegmaslik.
3. Tez tibbiy yordam chaqirish (shifokor):
• Holatning jiddiyligini aniqlang va iloji boricha shifokorga murojaat qiling.

2. Turi bo‘yicha birinchi yordam:
a. Nafas yo‘llari orqali zaharlanish:
• Alomatlar: Nafas qisishi, bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi, qusish, ongning buzilishi.
• Yordam:
• Zudlik bilan ochiq havoga olib chiqish.
• Agar bemor hushida bo‘lsa, uni yotqizib, boshini yon tomonga burish.
• Naqshinkor nafas berish yoki sun’iy nafas kerak bo‘lishi mumkin.
• Yaxshi shamollatish ta’minlash.

b. Teriga tushish orqali zaharlanish:
• Alomatlar: Kuyish, qizarish, shish, og‘riq yoki qichishish.
• Yordam:
• Teri yuzasidagi modda darhol oqayotgan suv ostida 15–20 daqiqa davomida yuvib tashlanadi.
• Agar kimyoviy moddalar quruq bo‘lsa (masalan, ohak), uni suv bilan yuvishdan oldin quruq mato bilan tozalash kerak.
• Kuygan joyni steril bandaj bilan yopish.

c. Ko‘zga tushish orqali zaharlanish:
• Alomatlar: Ko‘zda og‘riq, qichishish, shish, qizarish, ko‘rishning buzilishi.
• Yordam:
• Ko‘zni darhol ochiq suv bilan 10–15 daqiqa davomida yuving (ko‘zni ochiq ushlab turish).
• Moddaning ko‘zning barcha qismlaridan chiqib ketishiga ishonch hosil qilish.
• Ko‘z bilan qo‘lni ishqalamaslik.
• Shoshilinch ravishda oftalmologga murojaat qiling.

d. Oshqozonga tushish orqali zaharlanish:
• Alomatlar: Ko‘ngil aynishi, qusish, qorin og‘rig‘i, bosh aylanishi, ongning buzilishi.
• Yordam:
• Zaharli modda qadoqlari ko‘rsatmalarini o‘qing (agar mavjud bo‘lsa).
• Ko‘pchilik hollarda qusish chaqirish tavsiya etilmaydi (ayniqsa, kislota yoki ishqor ichilgan bo‘lsa, chunki bu o‘zga zarar yetkazishi mumkin).
• Hushdor bemorga iliq suv ichirish mumkin (150–300 ml).
• Ko‘mir tabletkalari berilishi mumkin (1 kg vazn uchun 1 g).

e. Ichki zaharlanish (inhalyatsiya va yutish):
Yordam:
• Bemorni qulay holatda yotqizish.
• Shifokorni yordamga chaqirish
• Shifokor yetib kelgunga qadar havo yo‘llarining ochiqligini saqlash.

3. Qo‘shimcha choralar:
Bemorning holatini kuzatish:
• Nafas olish, yurak urishi va qon bosimini muntazam tekshirish.
• Agar bemor hushini yo‘qotgan bo‘lsa, yonbosh holatga yotqizish va sun’iy nafas kerak bo‘lishi mumkin.
Tibbiy yordam ko‘rsatish:
• Bemorni imkon qadar tezroq shifokorga yetkazish.
• Zaharlanish manbasi (modda nomi, konsentratsiyasi, qadoqlari) haqida tibbiy xodimlarga ma'lumot berish.

4. Noto‘g‘ri choralardan saqlanish:
• Qusish chaqirishni faqat tibbiy ko‘rsatma asosida amalga oshirish.
• Soda yoki boshqa uy sharoitida ishlatiladigan moddalardan foydalanmaslik.
• Zaharlangan joyga yoki teriga yog‘li kremlar surishdan saqlanish (bu moddaning so‘rilishini oshirishi mumkin).

Eslatma:
Zararsizlantiruvchi moddalar bilan zaharlanish xavfli holat hisoblanadi. Har qanday yordam faqat xavfsiz sharoitda va shifokor ko‘rsatmalariga muvofiq amalga oshirilishi kerak. Agar zaharlanishning turi yoki darajasi haqida shubha bo‘lsa, tez tibbiy yordamga murojaat qilish zarur.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
49-savol: Zararsizlantiruvchi eritmalarni tayyorlash qoidalari aytib bering.

Zararsizlantiruvchi eritmalar (dezinfeksion eritmalar) mikroorganizmlarni yo‘q qilish yoki ularning o‘sishini to‘xtatish uchun ishlatiladi. Ularni tayyorlashda gigiena qoidalariga va kontsentratsiyani aniq saqlash talablariga rioya qilish muhimdir. Quyida zararsizlantiruvchi eritmalarni tayyorlash bo‘yicha asosiy qoidalar keltirilgan:
1. Umumiy qoidalar:
• Gigiena: Eritmalarni tayyorlashdan oldin qo‘llarni yuvish va antiseptik bilan ishlov berish kerak.
• Sterillik: Ishlatiladigan idishlar, o‘lchov vositalari va aralashtirish asboblari toza va steril bo‘lishi lozim.
• Ventilyatsiya: Eritmalarni tayyorlash xonasi yaxshi shamollatilgan bo‘lishi kerak.
• Qo‘lqop va himoya vositalari: Dezinfeksion vositalar bilan ishlashda qo‘lqop, himoya ko‘zoynak va niqobdan foydalanish.
2. Eritmalarni tayyorlash tartibi:
a. Dezinfeksion vositani tanlash:
• Eritma turi zararsizlantiriladigan ob'ekt (masalan, asbob-uskunalar, yuzalar yoki teri) va mikroblarning sezgirligiga qarab tanlanadi.
b. Konsentratsiyani aniqlash:
• Dezinfeksion vosita qadoqlarida ko‘rsatilgan ishlab chiqaruvchining ko‘rsatmalariga qat’iy rioya qilish.
• Konsentratsiyani aniqlashda o‘lchov vositalaridan foydalanish.
c. Eritmani tayyorlash:
1. Sovuq yoki iliq suv ishlatish:
• Dezinfeksion moddalar suvda yaxshi erishi uchun kerakli haroratda suv ishlatiladi (odatda 20–40°C).
2. Aralashtirish tartibi:
• Avval idishga suv solinadi, so‘ngra dezinfeksion vosita qo‘shiladi. Eritmaning tarqalishini ta'minlash uchun aralashtiriladi.
• Kimyoviy reaksiyalar yoki ko‘pikka yo‘l qo‘ymaslik uchun dezinfeksion vosita asta-sekin qo‘shiladi.
d. Tayyorlangan eritma hajmi:
• Zarur hajmni oldindan aniqlash (masalan, yuzalarni tozalash uchun 1–3 litr yoki asboblarni tozalash uchun zarur miqdor).
e. Ishlash vaqti:
• Eritmaning samaradorligini ta’minlash uchun uni ishlab chiqaruvchi tavsiya etgan muddat davomida ishlatish.

3. Dezinfeksion eritmalar turlari va ularga xos qoidalar:
- Xlorli eritmalar (masalan, natriy gipoxlorit):
- Ko‘pincha 0,1% - 0,5% eritmalar ishlatiladi.
- Tayyorlangan eritma yorug‘likda tez parchalanadi, shuning uchun uni qorong‘i joyda saqlash kerak.
- Spirtli eritmalar (masalan, etanol yoki izopropanol):
• 70–90% konsentratsiyadagi spirt eritmalari ishlatiladi.
• Ochiq alangadan uzoqda saqlanadi.
- Katta guvvosikli antiseptiklar (masalan, xlorheksidin, povidon-yod):
• Odatda 0,05% - 0,2% eritma tayyorlanadi.
• Asboblarni sterilizatsiya qilish yoki teriga ishlov berish uchun qo‘llanadi.
- Alkali yoki kislotali eritmalar (masalan, natriy gidroksid yoki sirka kislotasi):
• Idishlarni va texnik vositalarni zararsizlantirish uchun qo‘llanadi.
• Eritmani tayyorlashda ehtiyotkorlik bilan aralashtirish zarur (kislota suvga emas, suv kislotaga qo‘shiladi).

4. Tayyor eritmalarni saqlash:
• Tayyorlangan eritmani ishlab chiqaruvchining tavsiyalariga muvofiq saqlash (odatda qorong‘i va salqin joyda).
• Eritma saqlash muddati o‘tganidan keyin foydalanilmasligi kerak.

5. Asoratlarning oldini olish:
• Xavfsizlik choralariga rioya qilish: Dezinfeksion moddalar teri, ko‘z yoki shilliq qavat bilan kontakt qilmasligi uchun ehtiyot bo‘lish.
• Reaksiya monitoringi: Eritmani ishlatishdan oldin maqsadli yuzalar yoki materiallarga mosligini tekshirish.

6. Nazorat:
• Eritmaning tayyorligi va samaradorligini ta'minlash uchun, laborator tadqiqotlar orqali uning dezinfeksion xususiyatlari va kontsentratsiyasi nazorat qilinishi mumkin.

Zararsizlantiruvchi eritmalarni tayyorlash va qo‘llashda gigiena qoidalariga rioya qilish infeksiya tarqalishining oldini olish va samaradorlikni ta'minlashning asosiy shartidir.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
48-savol: Bemorlarni rektal oziqlantirish texnikasi haqida ma’lumot bering.

Rektal oziqlantirish – bu bemorning oziq moddalarini rektum (to‘g‘ri ichak) orqali qabul qilish usuli. Ushbu usul kamdan-kam qo‘llaniladi va odatda faqat oshqozon-ichak tizimi orqali enteral oziqlantirish mumkin bo‘lmagan sharoitlarda yoki qisqa muddatli zaruratlar uchun ishlatiladi.
Rektumda oziq moddalar cheklangan darajada so‘riladi, shuning uchun bu usul bilan faqat suyuq va oson so‘riluvchi moddalar yuborilishi mumkin.

Rektal oziqlantirish texnikasi:
1. Ko‘rsatmalar:
• Og‘iz orqali yoki zond orqali oziqlantirish imkoni bo‘lmaganda.
• Parenteral oziqlantirishni amalga oshirish sharoiti yo‘q bo‘lganda.
• Qisqa muddatli qo‘llash uchun.

2. Asosiy moddalar:
• Elektrolitlar (natriy, kaliy).
• Glyukoza (energiya manbai sifatida).
• Ba’zi suvda eruvchan vitaminlar.
• Suyuqlik (gidratatsiya ta’minlash uchun).

3. Jihozlar:
• Rektal klyizma uchun mos naycha yoki kateter.
• Suyuqlikni yuborish uchun rezina konteyner yoki maxsus infuzion tizim.
• Steril eritmalar (tibbiy ko‘rsatmalar asosida tayyorlangan).

4. Tayyorlash:
• Bemor yonboshiga yotqiziladi (odatda chap yon tomoniga) va oyoqlari biroz bukiladi.
• Rektumning gigiyenasini ta’minlash uchun soha antiseptik bilan tozalanadi.
• Eritma 37–38°C darajada isitiladi (sovuqqina eritmalar bezovtalikka olib kelishi mumkin).

5. Eritmani kiritish:
• Naycha yoki kateterning uchini steril yog‘li surkovchi bilan qoplash.
• Naycha sekinlik bilan rektumga taxminan 5–7 sm chuqurlikka kiritiladi.
• Eritma asta-sekin yuboriladi, kiritish hajmi 100–200 ml dan oshmasligi kerak (bir martada).

6. Kiritishdan keyingi chora-tadbirlar:
• Eritma yuborilgandan so‘ng, bemor bir necha daqiqa yotgan holatda qolishi kerak.
• Eritmaning to‘g‘ri so‘rilishini ta’minlash uchun qorin bo‘shlig‘iga bosimni kamaytirish kerak.

Rektal oziqlantirishning afzalliklari:
1. Oshqozon-ichak tizimining yuqori qismini aylanib o‘tib, oziq moddalarni yuborish imkoni.
2. Minimal texnik talablar.
3. Kamdan-kam asoratlar (parenteral oziqlantirishga qaraganda xavfsizroq).

Rektal oziqlantirishning cheklovlari:
1. To‘g‘ri ichak orqali oziq moddalarining cheklangan so‘rilishi.
2. Faqat qisqa muddatli qo‘llash uchun mos.
3. Eritmalar hajmi va konsentratsiyasi cheklangan.
4. Bemorda noqulaylik yoki irritatsiya yuzaga kelishi mumkin.

Asoratlari:
1. To‘g‘ri ichak shilliq qavatining tirnash xususiyati.
2. Ichakning reflektor faoliyati buzilishi (uzoq muddatli foydalanishda).
3. Infeksion xavf (sterillikka rioya qilinmasa).

Eslatma:
Rektal oziqlantirish zamonaviy tibbiyotda kam qo‘llaniladi, chunki enteral va parenteral oziqlantirish yanada samarali va qulay hisoblanadi. Ushbu usulni faqat shifokor ko‘rsatmasi bo‘yicha, bemorning holatiga qarab, qisqa muddatli choralar sifatida amalga oshirish mumkin.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
47-savol: Bemorlarni sun'iy ovqatlantirish usullarini sanab bering.

Bemorlarni sun'iy ovqatlantirish, ya'ni enteral yoki parenteral oziqlantirish, ularning oziq moddalar, vitaminlar va energiya ehtiyojlarini qondirish uchun qo‘llaniladi. Quyida sun'iy ovqatlantirishning asosiy usullari sanab o‘tilgan:

1. Enteral ovqatlantirish (hazm tizimi orqali)
Enteral oziqlantirish oshqozon-ichak tizimi orqali oziq moddalar yetkazish usulidir. Bu usul oshqozon-ichak tizimi funksional bo‘lganda qo‘llaniladi.
a. Og‘iz orqali oziqlantirish:
• Maxsus tayyorlangan suyuq ovqat yoki ovqat qo‘shimchalari bemorning og‘zi orqali beriladi.
• Og‘iz orqali ovqatlana olmaydigan, lekin yutish refleksi saqlangan bemorlarda qo‘llaniladi.
b. Zond orqali oziqlantirish:
• Nazogastral zond: Oziq moddalar burun orqali oshqozonga o‘tkaziladigan zond orqali beriladi.
• Nazoduodenal yoki nazojejunial zond: Zond duoden yoki jejunumga o‘tkaziladi (oshqozon yaroqsiz bo‘lsa).
• Ushbu usul qisqa muddatli oziqlantirish uchun mos (1–4 hafta).
c. Gastrostomiya yoki jejunostomiya:
• Oshqozonga (gastrostomiya) yoki ingichka ichakka (jejunostomiya) jarrohlik yo‘li bilan o‘rnatilgan naycha orqali oziqlantirish.
• Bu usul uzoq muddatli enteral oziqlantirish uchun qo‘llaniladi.
d. Oziqlantirish pompasi yordamida:
• Oziq moddalarni sekin va nazoratli tarzda yuborish uchun maxsus apparatlar ishlatiladi.

2. Parenteral ovqatlantirish (tomir orqali)
Parenteral oziqlantirish oshqozon-ichak tizimidan chetlab o‘tib, oziq moddalarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri qonga yuborish usulidir. Bu usul oshqozon-ichak tizimi ishlamay qolganda yoki ishlatish mumkin bo‘lmaganda qo‘llaniladi.
a. Qisman parenteral oziqlantirish:
• Organizmga faqat asosiy oziq moddalar (glyukoza, elektrolitlar, aminokislotalar) yuboriladi.
• Vena ichiga qo‘llanadi.
b. To‘liq parenteral oziqlantirish (TPN):
• Barcha zarur oziq moddalar (uglevodlar, yog‘lar, aminokislotalar, vitaminlar, minerallar) markaziy yoki periferik vena orqali yuboriladi.
• Uzoq muddatli oziqlantirish uchun ishlatiladi.

3. Aralash oziqlantirish
• Enteral va parenteral oziqlantirishni kombinatsiyasi:
• Agar oshqozon-ichak tizimi qisman ishlayotgan bo‘lsa, enteral va parenteral oziqlantirish birgalikda qo‘llaniladi.

4. Oziqlantirish usulini tanlash omillari:
• Bemorning holati: Yutish, hazm qilish va so‘rish funksiyasining saqlanishi.
• Oziqlantirishning davomiyligi: Qisqa muddatli yoki uzoq muddatli ehtiyoj.
• Tibbiy ko‘rsatmalar: Kasallik turi, nafas olish yoki yurak-qon tomir tizimi holati.

5. Sun'iy ovqatlantirishda ehtiyot choralari:
Asoratlarni oldini olish:
• Zondning noto‘g‘ri o‘rnatilishi yoki chiqib ketishi.
• Infeksiyalar (masalan, stomiyalar atrofida yoki venalarda).
• Oshqozon-ichak tizimi reaksiyalari (diareya, qusish).
• Elektrolit muvozanati buzilishi.
Bemorni kuzatish:
• Oziqlantirishning samaradorligini va bemorning holatini muntazam baholash (vazn, laborator ko‘rsatkichlar, suv-elektrolit balansi).

Xulosa:
Sun'iy ovqatlantirish usuli bemorning klinik holati va oshqozon-ichak tizimining funksional imkoniyatlariga qarab tanlanadi. Enteral oziqlantirish afzalroq, chunki u oshqozon-ichak tizimining tabiiy funksiyalarini qo‘llab-quvvatlaydi. Oshqozon-ichak tizimi ishlamagan hollarda esa parenteral oziqlantirish qo‘llaniladi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
46-savol: Qon bosimni o‘lchash texnikasini aytib bering.

Qon bosimini o‘lchash (arterial qon bosimi – AGB) muhim diagnostik jarayon bo‘lib, u qon aylanish tizimi holatini baholash uchun ishlatiladi. Quyida qon bosimini o‘lchashning standart texnikasi bosqichma-bosqich bayon etilgan:

1. Tayyorgarlik:
Bemorni tayyorlash:
• Bemor kamida 5 daqiqa tinch holatda o‘tirgan bo‘lishi kerak.
• Qon bosimi o‘lchanadigan qo‘l bemorning yurak darajasida bo‘lishi kerak.
• Bemor qahva, choy ichmagan yoki chekmagan bo‘lishi kerak (o‘lchashdan 30 daqiqa oldin).
Kerakli jihozlar:
• Mexanik yoki avtomatik sfigmomanometr (qon bosimi apparati).
• Fonendoskop (mexanik usul uchun).
Qo‘lni tayyorlash:
• Qo‘lni qattiq kiyimlardan bo‘shating.
• O‘lchov manjeti (qopqog‘i) bilak ustidan 2–3 sm yuqoriga joylashtiriladi.

2. Mexanik qon bosimi o‘lchash texnikasi:
a. Manjetni o‘rnatish:
• Manjet bemorning qo‘lining yuqori qismiga, tirsak bo‘g‘imidan 2–3 sm yuqoriga joylashtiriladi.
• Manjetning quvurlari tirsak chuqurchasidagi arteriya ustida joylashtirilishi kerak.
b. Pulsni topish:
• Tirsak chuqurchasidagi buzoqliq arteriyasi (braxial arteriya)ni toping.
c. Havoni pompalash:
• Pompa yordamida manjetga havo yuboring. Manjetdagi bosim taxminan 30 mm Hg ga, bemor pulsini yo‘qolgunicha ko‘tariladi.
d. Havoni sekin chiqarish:
• Havoni asta-sekin chiqarib, fonendoskop orqali braxial arteriya tovushlarini tinglang.
• Havoni chiqarish tezligi: 2-3 mm Hg/sek.
e. O‘lchov natijalarini qayd qilish:
• Sistolik bosim: Arteriyadan ilk pulsatsiya ovozi (Korotkovning birinchi tovushi) eshitilganda aniqlanadi.
• Diastolik bosim: Ovozni yo‘qolish nuqtasi (Korotkovning beshinchi tovushi) qayd qilinadi.
3. Avtomatik qon bosimi o‘lchash texnikasi:
• Avtomatik sfigmomanometrni bemorning bilagiga yoki bilag‘iga o‘rnatib, o‘lchash tugmasini bosing.
• Qurilma sistolik va diastolik bosimni avtomatik aniqlaydi va ekranda ko‘rsatadi.
4. O‘lchash qoidalari:
• Qon bosimi ikki qo‘lda o‘lchanishi kerak. Natijalar orasida farq bo‘lsa, yuqoriroq qiymat qayd qilinadi.
• O‘lchovni bir necha marta takrorlashda 1–2 daqiqa tanaffus qilish lozim.
• Agar bemor giper- yoki gipotoniyaga moyil bo‘lsa, qon bosimi o‘tirgan, yotgan va turgan holatda o‘lchanadi.

5. O‘lchov natijalarini baholash:
• Normal bosim: Sistolik 120 mm Hg gacha, diastolik 80 mm Hg gacha.
• Gipertoniya: Sistolik 140 mm Hg dan yuqori, diastolik 90 mm Hg dan yuqori.
• Gipotoniya: Sistolik 90 mm Hg dan past, diastolik 60 mm Hg dan past.

6. Asosiy xatolardan saqlanish:
• Notekis joylashgan manjet.
• Havoni tez chiqarish yoki juda tez pompalash.
• Qo‘lning yurak darajasidan baland yoki past joylashuvi.
• Bemorni o‘lchashdan oldin jismoniy faollikka yo‘l qo‘yish.

Eslatma: Mexanik o‘lchash ko‘proq aniqlik talab qiladi va tajribani talab etadi, avtomatik apparatlar esa qulay va tezkor hisoblanadi. O‘lchashda har doim yuqoridagi qoidalarni hisobga olish kerak.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
45-savol: Pulsni aniqlash nuqtalarning nomini sanab bering.

Pulsni aniqlash uchun inson tanasidagi arteriyalarni palpatsiya qilish mumkin bo‘lgan nuqtalar mavjud. Quyida asosiy puls aniqlash nuqtalari keltirilgan:
1. Quloqdan yuqoridagi nuqtalar:
• Quloqning old qismi, chakka sohasida seziladi.

2. Yuqori tana qismi:
- Uyqu arteriyasi (karotid):
• Bo‘yin sohasida, traxeya (havo yo‘li) yonida aniqlanadi.
- O‘mrov osti arteriyasi (subklavial):
• O‘mrov ostidagi chuqurchada seziladi.

3. Qo‘llar va bilaklar:
- Buzoqliq arteriyasi (braxial):
• Bilakning ichki sohasida, tirsak yoyi yaqinida aniqlanadi (odatda bolalarda qo‘llanadi).
- Bilak arteriyasi (radial):
• Bilakning ichki yuzasi, bosh barmoq yaqinida aniqlanadi. Bu eng ko‘p ishlatiladigan nuqta hisoblanadi.
- Chig‘anoq arteriyasi (ulnar):
• Bilakning ichki yuzasi, qizilo‘ngach tomonda seziladi (kamdan-kam hollarda qo‘llanadi).

4. Qorin sohasi:
- Qorin aorta (abdominal aorta):
• Qorinning yuqori qismi, kindik ustida chuqurlikda seziladi.

5. Oyoqlar:
- Son arteriyasi (femoral):
• Chov sohasida, qorin va son birikkan joyda aniqlanadi.
- Tizza orqasidagi arteriya (popliteal):
• Tizzaning orqa yuzasida seziladi.
- Oyoqning orqa arteriyasi (posterior tibial):
• To‘piqning ichki tomoni, suyak yaqinida seziladi.
- Oyoqning yuqori yuzasi arteriyasi (dorsalis pedis):
• Oyoqning yuqori yuzasi, barmoq sohasida seziladi.

Eslatmalar:
• Eng keng qo‘llaniladigan nuqtalar: Karotid (bo‘yin), radial (bilak), femoral (chov), popliteal (tizza orqasi).
• Tanlash sababi: Arteriya yuzaga yaqin bo‘lgan va suyakga bosilib sezilishi mumkin bo‘lgan joylar afzalroq.
• Tekshirish usuli: Pulsni ikki yoki uch barmoq yordamida bosish tavsiya etiladi (bosh barmoq ishlatilmaydi, chunki unda ham puls sezilishi mumkin).

Puls nuqtalari tanlanayotganda bemorning ahvoli va tekshiruvning maqsadi inobatga olinadi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
44-savol: Oksigenoterapiya nima?

Oksigenoterapiya – bu bemorni qo‘shimcha kislorod bilan ta’minlash uchun qo‘llaniladigan tibbiy muolaja bo‘lib, organizmda kislorod yetishmovchiligi (gipoksiya)ni bartaraf etishga qaratilgan. Bu usul nafas olish yetishmovchiligi yoki boshqa patologik holatlarda kislorod darajasini normallashtirish uchun qo‘llaniladi.

Oksigenoterapiyaning maqsadi:
• Tana to‘qimalarini yetarli kislorod bilan ta’minlash.
• Gipoksiya va uning asoratlarini oldini olish.
• Hujayralardagi metabolik jarayonlarni qo‘llab-quvvatlash.
• Nafas olish va yurak-qon tomir tizimining funksiyasini yaxshilash.

Oksigenoterapiya qo‘llaniladigan holatlar:
1. Nafas olish tizimi kasalliklari:
• O‘pka pnevmoniyasi.
• Surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi (SO‘OK).
• O‘pka shishi.
• Astma tutqichi.
• O‘pka tromboemboliyasi.
2. Yurak-qon tomir tizimi kasalliklari:
• Yurak yetishmovchiligi.
• Miokard infarkti.
• Gipoksik shok.
3. O‘tkir va surunkali gipoksiya:
• Anemiya yoki qondagi kislorod tashuvchi gemoglobin darajasining pasayishi.
• Karbonat angidrid bilan zaharlanish (CO zaharlanishi).
4. Travmatik holatlar:
• Ko‘krak qafasi travmalari.
• O‘pka kontuziyasi.
• Kuyishlar.
5. Boshqa holatlar:
• Operatsiyadan keyingi davrda nafas olishni tiklash.
• Uyqu apneya sindromi.
• COVID-19 va boshqa virusli infektsiyalar.

Oksigenoterapiya usullari:
1. Past oqimli usullar:
• Burun kanullari: Bemorga burun orqali kislorod yuboriladi (oqim 1–6 l/min).
• Kislorod niqobi: Yuqori konsentratsiyadagi kislorodni ta'minlaydi (oqim 5–10 l/min).
2. Yuqori oqimli usullar:
• Venturi niqobi: Kislorod konsentratsiyasini aniq boshqarish imkonini beradi.
• Yuqori oqimli burun kanullari: Nafas yo‘llarini namlantirilgan va qizitilgan kislorod bilan ta’minlaydi.
3. Mexanik yordam usullari:
• Noninvaziv ventilyatsiya (NIV): Maxsus apparat orqali bosimli havo va kislorod aralashmasi yuboriladi.
• Sun’iy nafas olish apparati: Og‘ir holatlarda o‘pkaga to‘liq kislorod yetkazib beriladi.
4. Giperbarik oksigenoterapiya (GBO):
• Maxsus kamerada yuqori bosim ostida kislorod bilan nafas olish (masalan, zaharlanishda yoki og‘ir gipoksiyada qo‘llaniladi).

Oksigenoterapiya xavfsizligi:
1. Yon ta’sirlardan saqlanish:
• Kislorodning haddan tashqari yuqori konsentratsiyasidan uzoq muddat foydalanish toksik ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
• CO₂ retentsiyasi xavfi (xususan, SO‘OK bo‘lgan bemorlarda).
2. Namlantirish:
Kislorod quruq havo bilan berilsa, nafas yo‘llarini quritishi mumkin. Shu sababli, kislorod namlantiriladi.
3. Monitoring:
Bemorning kislorod darajasi (SpO₂) puls oksimetr yordamida doimiy ravishda kuzatiladi.

Me’yoriy SpO₂ darajalari (kislorod bilan to‘yinganlik):
• Sog‘lom odamlar: 95–100%.
• SO‘OK yoki surunkali kasalliklarda: 88–92%.

Eslatmalar:
• Oksigenoterapiya faqat shifokor tavsiyasiga ko‘ra amalga oshirilishi kerak.
• Kislorodning noto‘g‘ri dozasi giperkapniya yoki boshqa nojo‘ya ta’sirlarga olib kelishi mumkin.
• Bu muolaja bemorning umumiy davolash rejimining bir qismi sifatida qaraladi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
43-savol: Nafas olish tizimi a'zolarini tekshirish usullari sanab bering.

Nafas olish tizimi a'zolarini tekshirish uchun qo‘llaniladigan asosiy usullar klinik, instrumental va laborator diagnostik tadqiqotlarni o‘z ichiga oladi. Quyida ular batafsil sanab o‘tilgan:

1. Klinik usullar (shifokor tomonidan ko‘rik)
1. Anamnez yig‘ish:
• Nafas olish shikoyatlari (yo‘tal, nafas qisilishi, ko‘krak og‘rig‘i).
• Simptomlarning davomiyligi, og‘irligi va qo‘shimcha omillar.
2. Tashqi ko‘rik:
• Teri rangi (sianoz, qizarish yoki oqsillik).
• Nafas olishda ko‘krak qafasining harakati (simmetriya, giperinflatsiya).
• Nafas olish chastotasi va turi (yuzaki yoki chuqur nafas olish).
3. Palpatsiya (paypaslash):
• Ko‘krak qafasining sezuvchanligi (og‘riqli joylar).
• Vokal tremorni baholash (ko‘krak qafasi titrashining simmetriyasi).
4. Perkussiya (tapping):
• O‘pka to‘qimasining ovozini baholash (normal, bo‘g‘iq yoki giperrezonans ovozlar).
5. Auskultatsiya (eshitish):
• Stetoskop orqali o‘pkadagi nafas tovushlarini tinglash (vezikulyar, bronxial yoki patologik tovushlar – xirilash, g‘ichirlash, puflash tovushlari).

2. Laborator tekshiruvlar
1. Balg‘amni tahlil qilish:
• Infeksiya, yallig‘lanish yoki saraton belgilari uchun.
• Bakteriologik ekma – patogen mikroblarni aniqlash va antibiotik sezgirligini o‘rganish.
2. Qonning umumiy va biokimyoviy tahlili:
• Yallig‘lanish belgilarini aniqlash (leykotsitlar, S-reaktiv oqsil).
• Gemoglobinning miqdori (sianoz sabablarini baholash).
3. Gazlar almashinuvi tahlili:
• Qondagi kislorod (PaO₂) va karbonat angidrid (PaCO₂) darajalarini baholash.
4. Allergik testlar:
• Bronxial astma yoki allergik yallig‘lanishni aniqlash uchun.

3. Instrumental usullar
1. Ko‘krak qafasi rentgenografiyasi:
• O‘pka, bronxlar va ko‘krak qafasi tuzilmalarini vizualizatsiya qilish.
• Yallig‘lanish, suyuqlik to‘planishi, shishlar va boshqa patologiyalarni aniqlash.
2. Kompyuter tomografiyasi (KT):
• O‘pka to‘qimasini yuqori aniqlikda tasvirlash.
• Tromboemboliyalar, saraton yoki fibrozni baholash.
3. Magnit-rezonans tomografiya (MRT):
• Nafas olish tizimining yumshoq to‘qimalari holatini o‘rganish (kamroq qo‘llaniladi).
4. Spirometriya:
• Nafas olish hajmlari va oqimlarini o‘lchash.
• Bronxial astma yoki surunkali obstruktiv o‘pka kasalligini (SO‘OK) aniqlash.
5. Bronxoskopiya:
• Maxsus optik asbob yordamida bronxlarni ko‘rish.
• Biopsiya olish, shish yoki begona jismlarni aniqlash.
6. Pleural punksiya:
• Plevra bo‘shlig‘idagi suyuqlikni olish va tahlil qilish.
7. Puls oksimetriya:
• Qonning kislorod bilan to‘yinganligini (%SpO₂) tezkor baholash.
8. Diffuziya testi:
• Kislorodning o‘pka alveolalaridan qon aylanish tizimiga o‘tish qobiliyatini baholash.
9. Torakoskopiya:
• O‘pka va plevra bo‘shlig‘ini jarrohlik yo‘li bilan bevosita tekshirish.
10. Polisomnografiya:
• Uyqu paytida nafas olish buzilishlarini (masalan, apneya) o‘rganish.

4. Funktsional tekshiruvlar
1. Maksimal ekspiratsiya oqimi (PEFR):
• Nafas chiqarish oqim tezligini o‘lchash.
• Bronxial astma yoki SO‘OKni baholash uchun.
2. Stress testi:
• Jismoniy yuklama paytida o‘pka funksiyasini o‘lchash.
3. Kapnografiya:
• Nafas chiqarishda karbonat angidridning miqdorini aniqlash.

Muhim eslatmalar:
• Diagnostik usul bemorning simptomlari va klinik ko‘rsatkichlariga qarab tanlanadi.
• Kompleks yondashuv (klinik, laborator va instrumental usullarning kombinatsiyasi) kasallikni aniqlash va davolashda eng samarali hisoblanadi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
42-savol: Qaysi kasalliklarda qon tuflash kuzatiladi?

Qon tuflash (gemoptiziya) – bu nafas yo‘llaridan qonning yo‘tal bilan chiqishi. Bu simptom jiddiy kasalliklar belgilari bo‘lib, turli darajadagi patologiyalardan dalolat berishi mumkin. Quyida qon tuflash kuzatilishi mumkin bo‘lgan asosiy kasalliklar sanab o‘tilgan:
1. Nafas olish tizimi kasalliklari
1. Bronxit (o‘tkir yoki surunkali):
• Ko‘pincha oz miqdorda qon aralash balg‘am ajralishi kuzatiladi.
• Surunkali bronxit chekuvchilarda keng tarqalgan.
2. O‘pka absessi:
• Yiring bilan birga qon bo‘lishi mumkin. Qonning miqdori kasallik darajasiga bog‘liq.
3. O‘pka yallig‘lanishi (pnevmoniya):
• Ayniqsa, bakterial yoki virusli etiologiyali pnevmoniyada qon aralash balg‘am kuzatiladi.
4. Bronxoektatik kasallik:
• Nafas yo‘llarining kengayishi natijasida qonli balg‘am paydo bo‘lishi.
5. Tuberkulyoz:
• O‘tkir bosqichda yoki surunkali tuberkulyozda qon tuflash keng tarqalgan.
• Ko‘pincha og‘ir yallig‘lanish yoki o‘pka to‘qimasining buzilishi natijasida kuzatiladi.
6. O‘pka saratoni:
• Qonli balg‘am odatda kasallikning kech bosqichlarida kuzatiladi.
7. Plastik bronxit:
• Kam uchraydi, ammo yo‘tal bilan qon aralash bo‘lishi mumkin.

2. Yurak-qon tomir tizimi kasalliklari
1. O‘pka gipertenziyasi:
• O‘pka tomirlarining bosimi oshishi natijasida qon tuflash mumkin.
2. Yurak yetishmovchiligi (o‘ng qorincha yetishmovchiligi):
• Nafas olishda qiynalish va qon tuflash bilan birga kechishi mumkin.
3. Mitral stenoz:
• Yurak klapanlarining torayishi natijasida qon aylanishining buzilishi va qon tuflash kuzatilishi mumkin.

3. Qon kasalliklari
1. Koagulopatiyalar:
• Qon ivishining buzilishi (gemofiliya yoki trombositopeniya) qon tuflashni keltirib chiqarishi mumkin.
2. Leukemiya:
• Qon kasalliklari fonida qon ketish va qon tuflash xavfi ortadi.

4. Infeksion kasalliklar
1. Sepsis:
• Infeksiya umumiy qon aylanishiga tarqalganda qon tuflash kuzatilishi mumkin.
2. Parazitar infeksiyalar:
• Masalan, echinokokk yoki o‘pka parazitlari tufayli qon tuflash yuzaga kelishi mumkin.

5. Travmalar va tashqi sabablar
1. Ko‘krak qafasi travmasi:
• O‘pka to‘qimasining jarohat olishi qon tuflashga olib keladi.
2. Tibbiy manipulyatsiyalar:
• Bronxoskopiya, biopsiya yoki nafas yo‘llarining diagnostik tekshiruvlarida qon tuflash yuzaga kelishi mumkin.

6. O‘pka tromboemboliyasi (O‘TE):
• O‘pka arteriyasining tromb bilan tiqilib qolishi natijasida o‘tkir qon tuflash va nafas yetishmovchiligi kuzatiladi.

7. Idiopatik gemoptiziya:
• Ba’zi hollarda qon tuflashning sababi aniqlanmasligi mumkin.
Qon tuflash har doim jiddiy simptom hisoblanadi va sababini aniqlash uchun darhol shifokor bilan maslahatlashish zarur. Shuningdek, kerakli diagnostik tadqiqotlar, jumladan rentgen, KT, bronxoskopiya yoki laborator tekshiruvlar o‘tkaziladi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
41-savol: Nafas olishning yoshga doir me'yoriy ko‘rsatkichlarni sanab bering.

Nafas olish – bu organizmning o‘z hayot faoliyati uchun zarur bo‘lgan kislorodni olishi va karbonat angidrid (CO₂) chiqarib yuborish jarayoni. Nafas olish organizmning hujayralarida energiya ishlab chiqarish va metabolizmni ta’minlash uchun muhimdir.
Nafas olish chastotasining yoshga ko‘ra me'yoriy ko‘rsatkichlari quyidagicha:

Yosh guruhlari bo‘yicha nafas olish chastotasi (bir daqiqada):
1. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar (0-1 oylik):
o 30–60 marta.

2. Go‘daklar (1 oylik - 1 yosh):
o 30–50 marta.

3. Yosh bolalar (1–3 yosh):
o 20–40 marta.

4. Maktabgacha yoshdagi bolalar (4–6 yosh):
o 20–30 marta.

5. Maktab yoshidagi bolalar (7–12 yosh):
o 18–25 marta.

6. O‘smirlar (13–18 yosh):
o 16–20 marta.

7. Kattalar (18 yosh va undan yuqori):
o 12–20 marta.

8. Keksalar (65 yosh va undan yuqori):
o 12–25 marta (faqat ba'zi fiziologik o‘zgarishlar bilan).

Eslatmalar:
• Nafas olishning me'yoriy chastotasi yoshga bog‘liq holda kamayadi, chunki organizmning o‘sishi va rivojlanishi bilan nafas olishning chuqurligi oshadi.
• Sharoitga qarab o‘zgarishlar: Jismoniy faollik, ruhiy holat (stress, xavotir) yoki kasalliklar nafas olish chastotasini vaqtincha oshirishi mumkin.
• Kasalliklarda nafas chastotasi: Infektsiya yoki nafas yo‘llarining kasalliklari bilan bog‘liq ravishda yuqorilashi mumkin. Bu holatda, me'yordan oshgan chastota to‘g‘risida shifokorga xabar berish kerak.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

Rentgenologiya mutaxassisligi bo'yicha yaqin 1 hafta ichida testga borganlar bormi?

Asosan qanaqa savollar tushdi? Shu haqida ozgina ma'lumot kerak edi.

Aloqa uchun: @tibbiyot_admin_bot

@tibbiyot_haqida

#hamshiralik #ikkinchi
40-savol: Gipertermik holatda hamshiralik parvarishi nimadan iborat?

Gipertermik holatda (tana harorati 38°C va undan yuqori bo‘lganda), hamshiralik parvarishi bemorning holatini yaxshilash, gipertermiya sabablarini aniqlash va organizmni asoratlardan himoya qilishga qaratiladi. Quyida gipertermik holatda bajarilishi kerak bo‘lgan hamshiralik parvarishi bosqichlari keltirilgan:

1. Holatni baholash
• Tana haroratini o‘lchash: Haroratni doimiy kuzatib borish (har 2-4 soatda) va qayd etish. O‘lchash usuli: oral, aksillar yoki rektal.
• Kuzatuv:
- Teri holati (qizillik, issiqlik, quruqlik yoki terlash).
- Nafas olish chastotasi va yurak urish tezligi (taxikardiya yoki tez nafas olish kuzatiladi).
- Bemorda titroq, bosh og‘rig‘i, holsizlik, tez charchash kabi simptomlarni baholash.

2. Shoshilinch choralar
• Gipertermiya sababini aniqlash:
Infeksion, yallig‘lanish yoki boshqa patologik jarayonlarni aniqlash uchun shifokorga xabar berish.
• Issiqlikni tushirish:
- Bemorni salqin, yaxshi shamollatilgan xonaga joylashtirish.
- Qalin kiyimlarni yechish yoki yengil kiyim kiyishni ta’minlash.
- Qo‘llar va oyoqlarga sovuq kompresslar qo‘yish (10-15 daqiqa).
- Tana yuzasini iliq suv (36-37°C) bilan artish (sovuq suvdan foydalanish tavsiya etilmaydi, chunki bu titroqni kuchaytirishi mumkin).

3. Ichki suyuqlik balansini ta’minlash
• Yetarli miqdorda suyuqlik iste’molini ta’minlash:
- Suv, sho‘r suv, mevali sharbatlar yoki choy tavsiya etiladi.
- Ichish imkoniyati cheklangan bo‘lsa, shifokor ko‘rsatmasi bilan vena ichiga infuziya qilish.
• Dehidratatsiya belgilarini kuzatish: Teri quruqligi, siydik chiqarishning kamayishi.

4. Dorivor vositalar bilan bog‘liq chora-tadbirlar
• Shifokor buyurgan dorilarni qo‘llash:
- Antipiretiklar: Parasetamol, ibuprofen kabi dorilarni vaqtida va belgilangan dozalarda berish.
- Dori qo‘llanishidan oldin bemorning allergik tarixini tekshirish.
• Dori ta’sirini kuzatish va yon ta’sirlarni qayd etish.

5. Psixologik yordam
• Bemorni tinchlantirish: Gipertermiya sababli bemorda xavotir yoki bezovtalik yuzaga kelishi mumkin.
• Muloqot qilish: Bemorni holati va olib borilayotgan parvarish bo‘yicha ma’lumot berish, bu ishonchni oshiradi.

6. Asoratlarni oldini olish
• Titroqni boshqarish: Agar bemorda titroq bo‘lsa, iliqlikni saqlash uchun adyol bilan o‘rash.
• Boshqa simptomlarni kuzatish: Tutqanoq, nafas qisilishi, ongning o‘zgarishi kabi alomatlar bo‘lsa, darhol shifokorga xabar berish.
• Haroratni keskin tushirishdan saqlanish: Sovuq dush yoki muzli kompresslardan foydalanmaslik, chunki bu qon aylanishini buzishi mumkin.

7. Hujjatlarni yuritish
• Haroratni o‘lchash natijalari, amalga oshirilgan chora-tadbirlar va bemorning javobi maxsus kuzatuv varaqasiga qayd etiladi.

Muhim eslatmalar:
• Gipertermiya hayot uchun xavf tug‘diradigan holatlarga olib kelishi mumkin (masalan, giperpireksiya – harorat 41°C dan yuqori). Bunday holatda shoshilinch tibbiy yordamni chaqirish kerak.
• Har bir bemor individual yondashuvni talab qiladi, shuning uchun shifokor ko‘rsatmalarini qat’iy bajarish zarur.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
39-savol: Tana haroratini o‘lchash usullarini sanab bering.

Tana harorati – bu organizmning issiqlik ishlab chiqarishi va uni atrof-muhitga tarqatish jarayonida saqlanadigan ichki harorat darajasi. U organizmning normal fiziologik holatini va metabolik jarayonlarini aks ettiradi. Tana harorati gomeostazni (organizmning muvozanatli holatini) saqlashda muhim rol o‘ynaydi.

Tana haroratini o‘lchashning asosiy usullari quyidagilar:
1. Og‘iz orqali (oral usul)
- O‘lchash vositasi: termometrni til ostiga qo‘yish orqali amalga oshiriladi.
- Odatda tana harorati 36,5°C - 37,5°C oralig‘ida bo‘ladi.

2. To‘g‘ri ichak orqali (rektal usul)
- O‘lchash vositasi: termometrni to‘g‘ri ichakka kiritish orqali amalga oshiriladi.
- Bu usul eng aniq hisoblanadi, lekin noqulaylik tug‘dirishi mumkin. Normal harorat oralig‘i 37,0°C - 38,0°C.

3. Qovuq ostida (aksillar usul)
- O‘lchash vositasi: termometrni qo‘ltiq ostiga qo‘yish orqali amalga oshiriladi.
- Odatda tana harorati 36,0°C - 36,9°C oralig‘ida bo‘ladi.

4. Quloq ichida (timpan usul)
- O‘lchash vositasi: infraqizil termometr yordamida quloqning ichki kanali harorati o‘lchanadi.
- Normal harorat oralig‘i 36,5°C - 37,5°C.

5. Teri yuzasi orqali (termal usul)
- O‘lchash vositasi: infraqizil termometr yordamida peshona yoki teri yuzasi harorati o‘lchanadi.
- Natija odatda bir oz pastroq bo‘lishi mumkin.

6. Og‘izning yonoq ichki devori orqali (bukkal usul)
- O‘lchash vositasi: termometrni yonoq ichki devoriga qo‘yish orqali amalga oshiriladi.
- Kam qo‘llaniladigan usul bo‘lsa ham, nisbatan aniq natija beradi.

Izoh: Harorat o‘lchash usuli bemorning yoshi, holati va sharoitiga qarab tanlanadi. Bolalarda va zaif bemorlarda rektal yoki quloq usullari tavsiya etiladi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
38-savol: Terining funktsiyalarini sanab bering.

Teri — bu organizmning eng katta organi bo‘lib, u turli xil muhim funksiyalarni bajaradi. Quyida terining asosiy funksiyalari sanab o‘tilgan:

1. Himoya funktsiyasi
• Mexanik himoya: Teri ichki organlarni shikastlanishdan (zarba, ishqalanish, kesilish) himoya qiladi.
• Kimyoviy himoya: Teri zararli kimyoviy moddalarning organizmga kirib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi.
• Biologik himoya: Teri mikroorganizmlar, viruslar va zamburug‘larning organizmga kirishini cheklaydi.
• Ultrabinafsha nurlardan himoya: Melanin pigmenti ultrabinafsha nurlarni yutib, ularning zararli ta’sirini kamaytiradi.

2. Termoregulyatsiya funktsiyasi
• Teri organizm haroratini tartibga soladi:
- Ter ajralishi orqali sovutish: Qizib ketgan paytda ter ajralib, bu bug‘lanish natijasida sovutadi.
- Qon tomirlarning torayishi va kengayishi: Sovuqda qon tomirlari torayib issiqlikni ushlab turadi, issiqda esa kengayib issiqlik chiqariladi.

3. Sezgi (receptor) funktsiyasi
• Teri harorat, bosim, og‘riq va teginish kabi sezgilarni qabul qilish uchun mas’ul:
- Termoreseptorlar — haroratni sezadi.
- Mehanoreseptorlar — bosim va teginishni sezadi.
- Nosiseptorlar — og‘riqni qabul qiladi.

4. Metabolik (almashinuv) funktsiyasi
• D vitaminini sintez qilish: Teri quyosh nurlari ta’sirida D vitaminini ishlab chiqaradi.
• Suv-tuz almashinuvi: Ter orqali organizmdan tuz va ortiqcha suv chiqariladi.
• Yog‘ va ter bezlari faoliyati: Yog‘ bezlari terini elastik va nam ushlab turadi.

5. Himoya-barrier funktsiyasi
• Teri ichki organlarni namlik yo‘qotishdan va tashqi zararli moddalar (masalan, toksinlar) kirishidan himoya qiladi.

6. Immunologik funktsiya
• Teri immun hujayralar (Langerhans hujayralari) yordamida mikroblar va viruslarga qarshi birinchi himoya chizig‘ini ta’minlaydi.
• Antigenlarni tanib, immunitetni ishga soladi.

7. Zaharlanishdan himoya
• Teri organizmdan zararli moddalarni (masalan, ammoniy, tuzlar) ter orqali chiqarib tashlashda yordam beradi.

8. Qon ombori
• Teri ichidagi kapillyarlar katta miqdorda qon saqlash imkoniyatiga ega, bu esa qon aylanish tizimiga zaxira sifatida xizmat qiladi.

9. Estetik va kommunikativ funktsiya
• Teri insonning tashqi ko‘rinishini shakllantiradi.
• Teri orqali yuz ifodalari va boshqa hissiy reaktsiyalar ifodalanadi.

Xulosa:
Teri organizmni himoya qilishdan tortib, termoregulyatsiya, sezgi, metabolik jarayonlarni tartibga solish kabi muhim vazifalarni bajaradi. Terining sog‘lom bo‘lishi organizmning umumiy salomatligi uchun muhimdir. To‘g‘ri gigiena va parvarish orqali terining funksiyalarini optimal saqlash mumkin.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
37-savol: Yotoq yaralar nima va ularni oldini olishda hamshiraning o`rni nimadan iborat?

Yotoq yaralar — bu uzoq vaqt davomida bir joyda yotish natijasida terining va ostidagi to‘qimalarning qon bilan ta’minlanishi buzilishi oqibatida hosil bo‘ladigan yara va nekroz jarayonidir. Bu holat asosan harakatsiz bemorlarda (masalan, insult, falaj, koma yoki jarrohlikdan keyingi davrda) uchraydi.

Yotoq yaralarining sabablari:
1. Bosim:
- Uzoq vaqt davomida bir xil holatda yotganda qon aylanishi buziladi.

2. Surtish va ishqalanish:
- To‘shak va teri orasidagi ishqalanish natijasida yuzaki shikastlanishlar.

3. Namlik:
- Terlash, siydik yoki najasning teriga ta’siri.

4. Teri holatining o‘zgarishi:
- Quruq, yupqa yoki elastikligi kamaygan teri yotoq yaralariga moyil bo‘ladi.

Yotoq yaralarining ko‘p uchraydigan joylari:
• Orqa (dumg‘aza, kuraklar, chanoq).
• Oyoq va tovonlar.
• Yonboshlar, tirsaklar, bo‘yinning orqa qismi.

Hamshiraning roli va oldini olish bo‘yicha choralari:
1. Profilaktika choralarini amalga oshirish:
• Bemorning holatini o‘zgartirish:
- Har 2 soatda bemorning yotish holatini o‘zgartirish.
- Maxsus matraslar (anti-dekubital matras) yoki yostiqlardan foydalanish.
• Bosimni kamaytirish:
- Terining bosim ko‘radigan joylarini maxsus qo‘shimchalar bilan qo‘llab-quvvatlash.
- Bemorning to‘shagi va kiyimlarini yumshoq va ishqalanmaydigan qilish.

2. Gigienaga rioya qilish:
• Teri parvarishi:
- Terni quruq va toza saqlash.
- Terini muntazam tozalash va namlovchi vositalar bilan parvarish qilish.
• Namlikni boshqarish:
- Siydik va najasning teriga ta’sir qilishiga yo‘l qo‘ymaslik.
- Maxsus so‘ruvchi tagliklardan foydalanish.

3. Teri va yotoq joyini tekshirish:
• Kundalik tekshiruv:
- Bemorning bosim tushadigan joylarini muntazam tekshirish.
- Yara yoki qizarish alomatlari paydo bo‘lsa, darhol choralar ko‘rish.

4. Qon aylanishini yaxshilash:
• Massaj:
- Bosim ko‘rmagan joylarga yengil massaj qilish (yaralar bo‘lgan joyda emas!).
• Jismoniy mashqlar:
- Harakatsiz bemorlarga passiv mashqlarni bajarishga yordam berish.

5. Maxsus vositalardan foydalanish:
• Anti-dekubital vositalar:
- Maxsus matraslar va yostiqlar.
• Himoya vositalari:
- Himoya plyonkalari, silikon yoki gidrokolloid bandajlar.

6. Tibbiy kuzatuv:
• Yotoq yarasi boshlanganda darhol shifokorga xabar berish.
• Infektsiyaning oldini olish uchun antiseptik vositalardan foydalanish.

7. Bemor va qarindoshlarini xabardor qilish:
• Qarindoshlar va bemorning o‘zi (agar imkon bo‘lsa) yotoq yaralari profilaktikasi bo‘yicha o‘qitilishi kerak.
• Gigiena va harakatchanlikning ahamiyati tushuntiriladi.

Xulosa:
Hamshira yotoq yaralarining oldini olishda asosiy rolni bajaradi. Bu profilaktik choralar, gigiena, bemorning holatini kuzatish va zarurat bo‘lganda shifokorga xabar berish orqali amalga oshiriladi. To‘g‘ri parvarish qilingan bemorlarda yotoq yaralarining rivojlanishi oldini olish mumkin.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
36-savol: Qabulxonada bemorni qabul qilish tartibini sanab bering.

SSVning 10.01.2017 yildagi 034217 - Shifoxona Ichi Infeksiyasi profilaktikasi tushunchasi. Biror yuqumli kasallikni bemordan bemorga, bemordan tibbiy xodimga yoki tibbiy xodimdan bemorga yuqishini oldini olish tushuniladi.
- Toza qo'llar siyosati
- Dez vositalardan to'g'ri foydalanish
- Xar bir bemorga aloxida shprits va sistemalardan aloxida ampula va flakonlardan foydalanish

Quyidagi xolatlar SHII qayd etilishini kuchaytirishi mumkin!
- Qo'llarni noto'g'ri yuvish natijasida
- Dez vositalar bilan zararsizlantirishda fozilari va me'yorlari bo'yicha noto'g'ri ishlash oqibatida
- Bo'limlarda, ayniqsa Reanimatsiya va operatsion bloklarda xavo aylanish tizimi nosozligi yoki noto'g'ri ishlashi natijasida ( Masalan anaerob infeksiyalar ) xam ShII kuchayishiga olib keladi.
Shifoxonada xar bir bemor uchun normativ bo'yicha 6m.kv joy ajratilishi lozim.
VBI - Vazn Bo'y Indeksi bo'yicha bemorga mos krovat tayyorlash lozim.
1ta vanna ham, kushetka ham va krovat xam 3m.kv.dan
1ta rakovina va san.uzel 0.5 m.kv

Tibbiy xodim formasiga qo'yilgan talablar
- navbatchi hamshira xaftada 2 marta va bog'lov xona hamshirasi xar kuni tibbiy formasini almashtirishi lozim.

Qo'l yuvish texnikasi
- Rutin usuli 6 bosqich 11 qadam ( suv, suyuq sovun, salfetka, antiseptik gel )

In'eksiya qilish texnikasi talablari
- toza qo'llar, in'eksiya uchun sterillangan lateks qo'lqop, 70% etil spirti, San-Pin 2.8 punktiga muvofiq TOZA paxta ishlatiladi.

SanQvaM 034217 3-ilova 3 punktiga amal qilgan xolda ya'ni chiqindilarni tashlash uchun ishlatiladigan idishlar chiqindi turiga qarab A va B gurux deb tamg'alangan bo'lishi va xavfli B guruhga mansub chiqindilar dezinfeksion ishchi eritmada kerakli tartibda zararsizlantirilib so'ngra mufel pechda yoqiladi.

Tibbiy instrumentlarning sterilligi
- test indikatorlar rangiga qarab aniqlanadi.
0.5% ishchi eritmaning ishga yaroqliligini bilish uchun rangi va tashqi ko'rinishiga qaraladi
- Qon tushgan yuza gipoxlorid natriy, quruq xlor yoki tarkibida dezinfeksion saqlovchi vositalarda 1:5 nisbatda quyiladi va 10-15 daqiqadan boshlab instruksiyasiga muvofiq zararsizlantirilib keyin dasmol ( vetosh ) bilan artib olinadi.

Termometrni zararsizlantirish - Simobni 35°ga tushirib sovunli eritmada yuvib, oqar suvda chayqab, quritib maxsus idishda yopiq xolda saqlanadi.
Ishlatilgan dasmol va qon yoki biror bir yuqumli biologik chiqindi tekgan maskalarni - ishchi eritmaga 10-15 daqiqa zararsiztiriladi, xo'jalik sovunida yuviladi, quritiladi, dazmollanadi va toza idishda saqlanadi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
35-savol: Pedikulyoz nima?

Pedikulyoz — bu odamning sochli yoki junli terisida va kiyimlarida bit (Pediculus humanus) deb ataluvchi parazit hasharotlarning ko‘payishi natijasida yuzaga keladigan infeksion-parazitar kasallikdir. Pedikulyoz odatda qichishish, terining tirnashishi va ikkilamchi infeksiyalar bilan kechadi.

Pedikulyozning sababi — bitlar bo‘lib, ular inson qonini so‘rish orqali oziqlanadi.

Bitlar uch turga bo‘linadi:
1. Bosh bitlari (Pediculus humanus capitis):
- Odatda bosh sohasida, ayniqsa, chakka, bo‘yin va quloq atrofida yashaydi.

2. Kiyim bitlari (Pediculus humanus corporis):
- Kiyim va ichki kiyimlarda yashab, qon so‘rish uchun teriga chiqadi.

3. Jinsiy bitlar (Phthirus pubis):
- Qorin pastki qismi, jinsiy soha, qo‘ltiq osti va ba’zan qoshlar va kipriklarda yashaydi.

Pedikulyozning belgilari:
1. Qichishish:
- Bitlar tishlagan joyda qichishish kuzatiladi. Bu parazitning tishlashi va so‘lagi tufayli yuzaga keladi.

2. Terida qizarish va yallig‘lanish:
- Tishlangan joylarda qizarish, ba'zan yiringli qichimalar bo‘lishi mumkin.

3. Bitlarning ko‘rinishi:
- Sochlar orasida yoki kiyimlarda bitlarni yoki ularning tuxumlarini (gnida) ko‘rish mumkin.
- Gnida (sirka): Soch tolalariga yopishgan mayda oq yoki kulrang tuxumlar.

4. Tirnash izlari:
- Qattiq qichishish natijasida tirnash, teri shikastlanishi va yiringlash mumkin.

5. Uyquning buzilishi:
- Qichishish va noqulaylik sababli bemorning uyqusi buziladi.

Pedikulyozning yuqish yo‘llari:
1. Boshqa odamlar bilan yaqin aloqa:
- To‘g‘ridan-to‘g‘ri bosh yoki tana terisiga tegish orqali (bolalarda o‘yin vaqtida tez-tez uchraydi).

2. Gigiena vositalari orqali:
- Soch taroqlari, shlyapalar, yostiqlar, kiyimlar va sochiqlar orqali.

3. Kiyim-kechak orqali:
- Jamoat joylarida (masalan, maktab, lager, hammom yoki sauna) kiyim almashish orqali.

4. Jinsiy aloqa:
- Jinsiy bitlar asosan jinsiy aloqa orqali yuqadi.

Pedikulyozning asoratlari:
1. Ikkilamchi infeksiyalar:
- Tirnash natijasida yaralarga infeksiyalar tushishi.

2. Piyodermiya (teri yiringlashishi):
- Terining og‘ir yallig‘lanishi.

3. Linfadenit:
- Bitlarning qichishi tufayli limfa tugunlarining yallig‘lanishi.

4. Epidemik kasalliklarning yuqishi:
- Kiyim bitlari ba'zi infeksion kasalliklarning (masalan, qaytalanuvchi isitma yoki qaytalanuvchi tif) tarqalishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Pedikulyozni davolash:
1. Antiparazitar vositalar:
- Shampun va losonlar: Pedikulen, Nittifor, Paranit kabi preparatlar bitlarni o‘ldirish uchun ishlatiladi.
- Gnidalarga (sirka) qarshi vositalar: Bosh sohasini qo‘shimcha tarash va gnidalarni qo‘lda olib tashlash talab qilinadi.

2. Shaxsiy gigiena:
- Bosh va tanani muntazam yuvish.
- Kiyim va yotoq anjomlarini qaynoq suvda yuvish va qayta ishlash.

3. Kiyimlarni dezinfektsiya qilish:
- Yuqori haroratda dazmollash.
- Maxsus insektitsidlar bilan ishlov berish.

4. Profilaktika:
- Jamoat joylarida gigiena qoidalariga rioya qilish.
- Shaxsiy gigiena vositalarini boshqa odamlar bilan bo‘lishmaslik.

Pedikulyozning oldini olish:
1. Gigiena qoidalariga rioya qilish (sochlar va tana parvarishi).
2. Soch taroqlari, shlyapalar va kiyimlarni boshqa odamlar bilan ishlatmaslik.
3. Yotoq va kiyim-kechakni muntazam yuvish va qaynoq suvda qayta ishlash.
4. Bolalarni muntazam tekshirish (maktab va bog‘chalarda).

Xulosa:
Pedikulyoz bitlarning odam tanasida yashashi va ko‘payishi bilan bog‘liq kasallik bo‘lib, gigiena qoidalariga rioya qilish va antiparazitar vositalarni qo‘llash orqali bartaraf etiladi. Tezkor chora-tadbirlar bilan pedikulyozdan asoratlarsiz xalos bo‘lish mumkin.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
34-savol: Antropometriya nima?

Antropometriya — bu inson tanasining o‘lchamlari, shakli, massasi va proporsiyalarini o‘lchashga qaratilgan usuldir. Ushbu so‘z "antropo" (inson) va "metriya" (o‘lchash) yunoncha so‘zlaridan kelib chiqqan. Antropometriya insonning jismoniy rivojlanish holatini, sog‘lig‘i va ozuqa holatini baholash uchun qo‘llaniladi.

Antropometriyaning asosiy maqsadlari:
1. Sog‘liqni baholash:
- Bola va kattalarning jismoniy rivojlanishini kuzatish.
- Ozuqa yetishmovchiligi yoki ortiqcha vaznni aniqlash.

2. Norma va o‘zgarishlarni aniqlash:
- Yoshga, jinsga va irqiy guruhlarga xos antropometrik ko‘rsatkichlarni belgilash.

3. Tibbiy tashxis qo‘yish:
- Ozuqa yetishmovchiligi (masalan, anoreksiya yoki oqsillarning yetishmasligi).
- Ortiqcha vazn va semizlik (masalan, BMI hisoblash orqali).

4. Sport va ergonomikani optimallashtirish:
- Sportchilarning tanasini moslashtirish.
- Ish o‘rnini insonning jismoniy o‘lchamlariga mos ravishda loyihalash.

Antropometriyaning asosiy ko‘rsatkichlari:
1. Bo‘y o‘lchami (uzunligi):
- Tanani tik holda yoki yotgan holda maxsus asbob yordamida o‘lchanadi.
- Bolalarda o‘sishni baholash uchun muhimdir.

2. Tana vazni:
- Vazn o‘lchagich yordamida o‘lchanadi.
- Yoshga mos vazn normasi aniqlanadi.

3. Tana massasi indeksi (BMI):
- Formulaga ko‘ra hisoblanadi: BMI = vazn (kg) / bo‘y² (m²).
- Tana massasining normal yoki patologik holatini baholashda ishlatiladi.

4. Ko‘krak qafasi aylanasi:
- Mushak va yog‘ to‘qimalarining rivojlanishini baholash uchun ishlatiladi.
- Bolalarda nafas olish tizimini rivojlanishini kuzatishda qo‘llaniladi.

5. Bel va chanoq aylanasi:
- Qorin bo‘shlig‘ida yog‘ to‘planishini aniqlashda ishlatiladi.
- Sog‘liq xavfini baholashda muhim (masalan, semizlikka bog‘liq yurak-qon tomir kasalliklari).

6. Tana proporsiyalari:
- Qo‘l, oyoq va tana uzunliklari o‘zaro nisbatda o‘lchanadi.
- Skeletning simmetrik rivojlanishi baholanadi.

Antropometriya turlari:
1. To‘liq antropometriya:
- Inson tanasining barcha asosiy o‘lchamlarini o‘lchash (bo‘y, vazn, aylanalar, uzunliklar).

2. Qisman antropometriya:
- Muayyan ko‘rsatkichlarni o‘lchash (masalan, faqat bo‘y yoki tana massasi indeksi).

Tibbiyotda antropometriya qo‘llanilishi:
• Pediatriya: Bolaning o‘sishini va rivojlanishini kuzatish.
• Dietologiya: Tana massasini va ozuqa holatini baholash.
• Endokrinologiya: Ozuqa yoki gormonal kasalliklarni aniqlash.
• Reabilitatsiya: Jismoniy salohiyatni tiklashni kuzatish.

Xulosa:
Antropometriya inson tanasi o‘lchamlarini o‘lchash va baholashga qaratilgan usul bo‘lib, sog‘liqni saqlash, sport, ergonomika va ilmiy tadqiqotlarda keng qo‘llaniladi. To‘g‘ri bajarilgan antropometrik o‘lchovlar insonning umumiy holatini va ehtiyojlarini aniqlashga yordam beradi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida