Radikallashuv – yilning asosiy tendensiyasi
Bu yil 73 davlatda saylovlar bo‘lib o‘tdi. Ularning natijalari asosida global siyosiy kayfiyatni tushunish mumkin. Financial Times (FT) ma’lumotlariga ko‘ra, asosiy tendensiya bu moʻtadil partiyalarga qo‘llab-quvvatlashning pasayishi.
Birinchi grafikda, asosan markazda joylashgan amaldagi hukumat vakillariga (inkumbentlarga) berilgan ovozlar ulushining pasaygani ko‘rsatilgan. Ikkinchi grafik esa populistlarga berilgan ovozlar ulushining oshganini aks ettiradi (rasmlar kommentda). O‘tgan saylovlarning asosiy benefetsiarlari – “Germaniya uchun muqobil” partiyasi, Fransiyadagi “Milliy ralli” va “Reform UK” kabi o‘ng qanot populistlari bo‘ldi. Biroq, chap qanot vakillari va “yashillar” ham o‘z mavqelarini mustahkamlashga muvaffaq bo‘lishdi.
Bu tendensiyani nima bilan tushuntirish mumkin?
■ Asosiy omil – pandemiyadan keyingi inflyatsiya. Pandemiya va uning oqibatlarini yengib o‘tish jarayonida butun dunyoda inflyatsiya keskin oshdi. Inflyatsiyani pasaytirishga muvaffaq bo‘linib, ba’zi tovarlar narxi barqarorlashdi, biroq narxlar hali ham sezilarli darajada yuqori. Odamlar hukumatni ushbu muammoni hal qila olmagani uchun ayblab, populistlarga ovoz berib jazolashmoqda. Mettyu Iglesias ta’kidlaganidek, inson psixologiyasi ham bu jarayonda muhim rol o‘ynaydi: odamlar maoshining oshishini o‘z mehnati natijasi sifatida qabul qilsa, narxlarning oshishida esa hukumatni ayblaydi.
■ Migratsiya. Chegaralarning ochilishi iqtisodiy o‘sishni tezlashtiradi, lekin saylovchilar orasida norozilikni kuchaytiradi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, agar milliy ko‘pchilik vakiliga o‘z guruhi kelajakda mamlakatdagi ko‘pchilik maqomini yo‘qotishini aytilsa, ularning o‘z guruhiga sodiqligi va begonalarga nisbatan salbiy munosabati keskin ortadi. Migratsion oqim va u bilan bog‘liq qo‘rquvlar o‘ng qanot populistlarini qo‘llab-quvvatlashga olib keladi.
■ Yangi media. Internet paydo bo‘lishi bilan ommaviy axborot vositalari iste’moli tuzilmasi sezilarli darajada o‘zgardi. Endi ko‘proq odamlar o‘z auditoriyasini topish va o‘z fikrlarini yozish imkoniyatiga ega. Bloglar, strimlar, podkastlar kabi internet resurslar an’anaviy gazetalar va televideniyeni siqib chiqarmoqda. Yangi mediada siyosiy elitalar nazorati yo‘q va ular hukumatga nisbatan ancha tanqidiy yondashadi. Bu esa hukumatga ishonchni pasaytiradi va tizimni tanqid qilayotgan populistlarga ta’sir doirasini kengaytirishga yordam beradi.
Mazkur tendentsiya kelgusi yilda ham davom etadi. FT Avstraliya, Germaniya, Kanada va Norvegiyada ham shunga o‘xshash saylov natijalarini prognoz qilmoqda.
Siz bu haqda nima deb o‘ylaysiz?
@therealniyozov
Bu yil 73 davlatda saylovlar bo‘lib o‘tdi. Ularning natijalari asosida global siyosiy kayfiyatni tushunish mumkin. Financial Times (FT) ma’lumotlariga ko‘ra, asosiy tendensiya bu moʻtadil partiyalarga qo‘llab-quvvatlashning pasayishi.
Birinchi grafikda, asosan markazda joylashgan amaldagi hukumat vakillariga (inkumbentlarga) berilgan ovozlar ulushining pasaygani ko‘rsatilgan. Ikkinchi grafik esa populistlarga berilgan ovozlar ulushining oshganini aks ettiradi (rasmlar kommentda). O‘tgan saylovlarning asosiy benefetsiarlari – “Germaniya uchun muqobil” partiyasi, Fransiyadagi “Milliy ralli” va “Reform UK” kabi o‘ng qanot populistlari bo‘ldi. Biroq, chap qanot vakillari va “yashillar” ham o‘z mavqelarini mustahkamlashga muvaffaq bo‘lishdi.
Bu tendensiyani nima bilan tushuntirish mumkin?
■ Asosiy omil – pandemiyadan keyingi inflyatsiya. Pandemiya va uning oqibatlarini yengib o‘tish jarayonida butun dunyoda inflyatsiya keskin oshdi. Inflyatsiyani pasaytirishga muvaffaq bo‘linib, ba’zi tovarlar narxi barqarorlashdi, biroq narxlar hali ham sezilarli darajada yuqori. Odamlar hukumatni ushbu muammoni hal qila olmagani uchun ayblab, populistlarga ovoz berib jazolashmoqda. Mettyu Iglesias ta’kidlaganidek, inson psixologiyasi ham bu jarayonda muhim rol o‘ynaydi: odamlar maoshining oshishini o‘z mehnati natijasi sifatida qabul qilsa, narxlarning oshishida esa hukumatni ayblaydi.
■ Migratsiya. Chegaralarning ochilishi iqtisodiy o‘sishni tezlashtiradi, lekin saylovchilar orasida norozilikni kuchaytiradi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, agar milliy ko‘pchilik vakiliga o‘z guruhi kelajakda mamlakatdagi ko‘pchilik maqomini yo‘qotishini aytilsa, ularning o‘z guruhiga sodiqligi va begonalarga nisbatan salbiy munosabati keskin ortadi. Migratsion oqim va u bilan bog‘liq qo‘rquvlar o‘ng qanot populistlarini qo‘llab-quvvatlashga olib keladi.
■ Yangi media. Internet paydo bo‘lishi bilan ommaviy axborot vositalari iste’moli tuzilmasi sezilarli darajada o‘zgardi. Endi ko‘proq odamlar o‘z auditoriyasini topish va o‘z fikrlarini yozish imkoniyatiga ega. Bloglar, strimlar, podkastlar kabi internet resurslar an’anaviy gazetalar va televideniyeni siqib chiqarmoqda. Yangi mediada siyosiy elitalar nazorati yo‘q va ular hukumatga nisbatan ancha tanqidiy yondashadi. Bu esa hukumatga ishonchni pasaytiradi va tizimni tanqid qilayotgan populistlarga ta’sir doirasini kengaytirishga yordam beradi.
Mazkur tendentsiya kelgusi yilda ham davom etadi. FT Avstraliya, Germaniya, Kanada va Norvegiyada ham shunga o‘xshash saylov natijalarini prognoz qilmoqda.
Siz bu haqda nima deb o‘ylaysiz?
@therealniyozov