Tarix kechirmaydi.
Men tarixchi emasman. Lekin tarixiy kitoblar va manbalar o‘qib bir narsani tushundimki… “xato” larni tarix(tarixni o‘qiyotganlar, xalq, ummat) kechirmaydi.
Noto‘g‘ri qarorlar, adolatsizlikka rozi bo‘lish balki xizmat qilish, xiyonat va shunga o‘xshash qilmishlarni unutib bo‘lmaydi.
Masalan Andalusiyada musulmon amirlarga qarshi Kastiliya-Leon qiroli Alfonso 6 bilan kelishib, musulmonlarga qarshi urushgan va musulmonlarga qarshi siyosat yuritgan Toledo amiri al-qodir edi. Natijada 1085 yilda Toledo xristianlar qo‘liga o‘tgan.
Ilm o‘chog‘i hikmatlar uyi bo‘lgan musulmonlarning xalifalik markazi Bag‘dodning osongina mag‘lub bo‘lib 1 boshqa manbada 3 mln gacha odamlarni qirg‘in qilinishiga sabab bo‘lgan eshiklarni ochib bergan xiyonat qilgan bosh vazir ibn alqam hech qachon unutilmaydi.
Mo‘g‘ullarga mag‘lubiyat paytida Xorazmshohlar davlatida ham o‘ziga ishonmagan qo‘rqoqlik qilgan va taslim bo‘lgan dushmanning shafqatini istagan qipchoq amirlari ham hech qachon unutilmaydi.
1916 yilda Usmoniylarni Arabiston yarim orolida zaiflashtirish uchun sharif husayn ibn ali Britaniya bilan kelishib, Usmoniylarga qarshi isyon ko‘tardi va buni natijasida Usmoniylarning hududiy yo‘qotishlariga va oxir-oqibat Usmoniy imperiyasining parchalanishiga sabab bo‘ldi.
Fransiyaning musulmon yerlaridagi zulmiga qarshi chiqqan Tunislik Abdulaziz Salobiyga uning haq dinga chaqiriqlariga qarshi fatvo yozib unga ham siyosiy ham amaliy to‘sqin bo‘lgan shu bilan xalqni bosqinchi Fransiyaga qarshi chiqmaslikka targ‘ib qilgan soxta ulamolarni Tunis xalqi kechirmaydi.
Bu va bu kabi misollar juda ko‘p.
Bu maʼlumotlarni o‘qir ekanman. Qaror qabul qilishda hozirgi holat emas butun bir tarixni va kelajakni hisobga olish kerak ekanligini birgina qaror birgina amal birgina rozilik tufayli tarixning qora qog‘ozlariga yozilib qolish mumkunligini ko‘p o‘yladim.
Andalusiya amiri o‘z lavozimini o‘ylagan edi, ibn alqam o‘zi halifa bo‘lishni o‘ylagan edi, qipchoq amirlari tinchlikni o‘ylagan edi Tunisdagi soxta va sotilgan ulamolar vaziyatni tinchlantirishni o‘ylagan edi ammo oqibat ular o‘ylagandek bo‘lmadi.
Tarix ularni yaxshi xotira bilan eslamaydi.
Qatʼiylik va jurʼat bizni tark etmasin. Bunday misollar ko‘zimizni ochsin. Tarix kim bo‘lganimizni va kim bo‘lishimiz kerak ekanligini o‘rgatadi. O‘zligimizni yo‘qotmaslik uchun ibrat olaylik…
Men tarixchi emasman. Lekin tarixiy kitoblar va manbalar o‘qib bir narsani tushundimki… “xato” larni tarix(tarixni o‘qiyotganlar, xalq, ummat) kechirmaydi.
Noto‘g‘ri qarorlar, adolatsizlikka rozi bo‘lish balki xizmat qilish, xiyonat va shunga o‘xshash qilmishlarni unutib bo‘lmaydi.
Masalan Andalusiyada musulmon amirlarga qarshi Kastiliya-Leon qiroli Alfonso 6 bilan kelishib, musulmonlarga qarshi urushgan va musulmonlarga qarshi siyosat yuritgan Toledo amiri al-qodir edi. Natijada 1085 yilda Toledo xristianlar qo‘liga o‘tgan.
Ilm o‘chog‘i hikmatlar uyi bo‘lgan musulmonlarning xalifalik markazi Bag‘dodning osongina mag‘lub bo‘lib 1 boshqa manbada 3 mln gacha odamlarni qirg‘in qilinishiga sabab bo‘lgan eshiklarni ochib bergan xiyonat qilgan bosh vazir ibn alqam hech qachon unutilmaydi.
Mo‘g‘ullarga mag‘lubiyat paytida Xorazmshohlar davlatida ham o‘ziga ishonmagan qo‘rqoqlik qilgan va taslim bo‘lgan dushmanning shafqatini istagan qipchoq amirlari ham hech qachon unutilmaydi.
1916 yilda Usmoniylarni Arabiston yarim orolida zaiflashtirish uchun sharif husayn ibn ali Britaniya bilan kelishib, Usmoniylarga qarshi isyon ko‘tardi va buni natijasida Usmoniylarning hududiy yo‘qotishlariga va oxir-oqibat Usmoniy imperiyasining parchalanishiga sabab bo‘ldi.
Fransiyaning musulmon yerlaridagi zulmiga qarshi chiqqan Tunislik Abdulaziz Salobiyga uning haq dinga chaqiriqlariga qarshi fatvo yozib unga ham siyosiy ham amaliy to‘sqin bo‘lgan shu bilan xalqni bosqinchi Fransiyaga qarshi chiqmaslikka targ‘ib qilgan soxta ulamolarni Tunis xalqi kechirmaydi.
Bu va bu kabi misollar juda ko‘p.
Bu maʼlumotlarni o‘qir ekanman. Qaror qabul qilishda hozirgi holat emas butun bir tarixni va kelajakni hisobga olish kerak ekanligini birgina qaror birgina amal birgina rozilik tufayli tarixning qora qog‘ozlariga yozilib qolish mumkunligini ko‘p o‘yladim.
Andalusiya amiri o‘z lavozimini o‘ylagan edi, ibn alqam o‘zi halifa bo‘lishni o‘ylagan edi, qipchoq amirlari tinchlikni o‘ylagan edi Tunisdagi soxta va sotilgan ulamolar vaziyatni tinchlantirishni o‘ylagan edi ammo oqibat ular o‘ylagandek bo‘lmadi.
Tarix ularni yaxshi xotira bilan eslamaydi.
Qatʼiylik va jurʼat bizni tark etmasin. Bunday misollar ko‘zimizni ochsin. Tarix kim bo‘lganimizni va kim bo‘lishimiz kerak ekanligini o‘rgatadi. O‘zligimizni yo‘qotmaslik uchun ibrat olaylik…