Navro‘z mamlakatlari tashkiloti What? Yoxud Navro‘z — Eronning Markaziy Osiyodagi madaniy siyosat vektori sifatida
Siyosat kitib bormagan birorta soha qolmadi. Kiyinishdan tortib, to‘ylarga qadar hammasiga siyosatning sassiq burni suqilgan. Do‘stlar diydorlashadigan choyxonalar ham siyosiylashmoqda.
Bir jamiyatda boshqa davlatning imijini mustahkamlashi mumkin bo‘lgan hamma omillar bugun kuchli davlatlar tomonidan "yumshoq kuch" vositasi sifatida dastaklanmoqda.
Masalan, sumalak sayllari bilan yoshligimozdan sevib kutiladigan Navro‘zi olam. Eronlik tahlilchilar Navro‘z mavzusini tobora ko‘proq nafaqat madaniy hodisa, balki Markaziy Osiyoda o‘zining sivilizatsion siyosatni shakllantirish vositasi sifatida ham ko‘rib chiqishmoqda.
Eronning Institute for East Strategic Studies (IESS) veb-saytida chop etilgan so‘nggi maqolalardan biri ta’kidlaydiki, aynan shu makonda — Erondan boshlab Afg‘oniston, Tojikiston va undan narigacha cho‘zilgan hududda — fors tilli sivilizatsiyaning noyob yadrosi mavjud. Biroq bu madaniy mushtaraklikning salohiyati hozirgacha institutsional va siyosiy shaklda namoyon bo‘la olgani yo‘q.
Ruslashtirish, g‘arblashtirish va panturkizm kabi uchta kuchli raqobatbardosh vektor kuchayib borayotgan bir paytda, Eron “yumshoq kuch” orqali o‘z ta’sirini chuqurlashtirish imkoniyatini yo‘qotmoqda. Ana shu kontekstda Navro‘z — ramz va vosita sifatida — alohida ahamiyat kasb etadi: umumiy xotira, rasm-rusumlar, til va tarixiy qarindoshlik Tehronning yangi tashqi siyosat kursi asosini tashkil qilishi mumkin.
Eron yondashuvining markaziy tezisi — strategik institutsionalizatsiya zarurati: Navro‘z mamlakatlari tashkilotini tuzish, fors tilli dunyo madaniy ittifoqini shakllantirish va Afg‘onistonni bu sivilizatsion geografiyaning ajralmas qismi sifatida hisobga oluvchi siyosiy platformani yaratish lozim deb taklif beryapti Eron siyosiy texnokratlari.
Bunda Eron konfessiyaviy chegaralardan ustun turgan narativga o‘tishni taklif qilmoqda: ya’ni, shia dunyosi nomidan emas, balki umumiy tarixiy xotira nomidan so‘z yuritish zarur. Mualliflarning fikricha, bu mintaqadagi xavotirlarni kamaytiradi va fors tilli jamoalar — eng avvalo tojiklar — chuqurroq eroniy ta’sirning yadro kuchiga aylanishiga zamin yaratadi.
Xullas xohlasanglar ushbu mavzuning davomi bo'ladi.👍
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi
Siyosat kitib bormagan birorta soha qolmadi. Kiyinishdan tortib, to‘ylarga qadar hammasiga siyosatning sassiq burni suqilgan. Do‘stlar diydorlashadigan choyxonalar ham siyosiylashmoqda.
Bir jamiyatda boshqa davlatning imijini mustahkamlashi mumkin bo‘lgan hamma omillar bugun kuchli davlatlar tomonidan "yumshoq kuch" vositasi sifatida dastaklanmoqda.
Masalan, sumalak sayllari bilan yoshligimozdan sevib kutiladigan Navro‘zi olam. Eronlik tahlilchilar Navro‘z mavzusini tobora ko‘proq nafaqat madaniy hodisa, balki Markaziy Osiyoda o‘zining sivilizatsion siyosatni shakllantirish vositasi sifatida ham ko‘rib chiqishmoqda.
Eronning Institute for East Strategic Studies (IESS) veb-saytida chop etilgan so‘nggi maqolalardan biri ta’kidlaydiki, aynan shu makonda — Erondan boshlab Afg‘oniston, Tojikiston va undan narigacha cho‘zilgan hududda — fors tilli sivilizatsiyaning noyob yadrosi mavjud. Biroq bu madaniy mushtaraklikning salohiyati hozirgacha institutsional va siyosiy shaklda namoyon bo‘la olgani yo‘q.
Ruslashtirish, g‘arblashtirish va panturkizm kabi uchta kuchli raqobatbardosh vektor kuchayib borayotgan bir paytda, Eron “yumshoq kuch” orqali o‘z ta’sirini chuqurlashtirish imkoniyatini yo‘qotmoqda. Ana shu kontekstda Navro‘z — ramz va vosita sifatida — alohida ahamiyat kasb etadi: umumiy xotira, rasm-rusumlar, til va tarixiy qarindoshlik Tehronning yangi tashqi siyosat kursi asosini tashkil qilishi mumkin.
Eron yondashuvining markaziy tezisi — strategik institutsionalizatsiya zarurati: Navro‘z mamlakatlari tashkilotini tuzish, fors tilli dunyo madaniy ittifoqini shakllantirish va Afg‘onistonni bu sivilizatsion geografiyaning ajralmas qismi sifatida hisobga oluvchi siyosiy platformani yaratish lozim deb taklif beryapti Eron siyosiy texnokratlari.
Bunda Eron konfessiyaviy chegaralardan ustun turgan narativga o‘tishni taklif qilmoqda: ya’ni, shia dunyosi nomidan emas, balki umumiy tarixiy xotira nomidan so‘z yuritish zarur. Mualliflarning fikricha, bu mintaqadagi xavotirlarni kamaytiradi va fors tilli jamoalar — eng avvalo tojiklar — chuqurroq eroniy ta’sirning yadro kuchiga aylanishiga zamin yaratadi.
Xullas xohlasanglar ushbu mavzuning davomi bo'ladi.👍
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi