"Sharqshunos tarixchi" — @sharqshunos_tarixchi Telegram-kanali

Sharqshunos tarixchi

30 Jan, 19:23

🇦🇫🏳Men baribir Afg‘oniston tarixini yaxshi ko‘raman – unda juda ko‘p mohirona o‘ylangan diplomatiya, qiziqarli shaxslar va voqealar bor.

Birinchi jahon urushi boshlangach, amir Habibulla (1901–1919) Afg‘oniston betaraf qolishini e’lon qildi.

Bu nemislarni umuman qoniqtirmadi, chunki ular butun musulmon dunyosini o‘z tomoniga og‘dirishga harakat qilayotgan edi. Bu yo‘lda ular turk sultoni (shariatga muvofiq hukmron) bilan ittifoq tuzish kabi oqilona usullardan ham, shunchaki propaganda yo‘li bilan yolg‘on tarqatish kabi yo‘llardan ham foydalandilar. Masalan,

"Germaniya qiroli Kayzer Vilgelm islomni qabul qildi",

degan yolg'on gapni chiqarishdi.

Nemislar Afg‘onistonga Nidermayer-Gentig missiyasini jo‘natib, amirni urushga tortish va uning yordamida pushtun qabilalarini Britaniya Hindistoniga qarshi qo‘zg‘atmoqchi bo‘ldi. Bilamizki, Pushtun qabilalari hozirgi Pokiston chegarasi bo‘ylab yashagan, yaxshi qurollangan va juda xavfli edi. Britaniyaliklar ulardan qo‘rqardi.

Amir Habibulla bu missiyani majburan qabul qildi, lekin keyin oylar davomida Nidermayer va Gentigni aldab yurdi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri rad eta olmasdi: birinchidan, Sharqda bunday qilish odatiy emas, ikkinchidan, uning saroyida kuchli nemisparast guruh bor edi. Lekin "ertaga, inshoalloh" deb va bajarib bo‘lmaydigan narsalarni talab qilib, vaqtni cho‘zish mumkin edi.

Hammaga ayon edi: Germaniyadan na askar, na to‘plar, na qop qop va‘da qilingan pullar yetib kelmaydi. Demak, amir hech qanday xavf ostida qolmasdi.

Amir buni tushunsa-da nemislar bilan go‘yoki aloqani yaxshi ushlab turish orqali foyda topdi. Qanday qilib? Masalan, o‘sha paytda frontda ishi yurishmayotgan inglizlar sarosimaga tushib, Habibulloga katta pul taklif qilishdi – ham hozir, ham kelajak uchun. Qurol-yarogplar ham yetkazib berila boshlandi. Afg‘oniston modernizatsiyasi uchun zayomlar ham berildi. Amir bularni muloyimlik bilan qabul qildi. Nemislar esa uzoq kutib, oxiri umidni uzib ketib qolishdi.

Shunday qilib, kichik bir davlat hukmdori yirik davlatlar o‘rtasidagi kurashdan katta foyda oldi – va hech kim bilan ochiqchasiga adovatga kirmadi. Undan o‘rganish kerak!

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

801 0 6 9 45

Sharqshunos tarixchi

28 Jan, 19:52

O‘LIMNING OXIRI 2

Tarixdagi an'anaviy jamiyatlarda o‘lim ruhoniylar va dinshunoslarning ixtisosligi bo‘lgan. Tarixan O‘limning da‘vosi yo‘q bo‘lib kelgan. Buni bugungi ba‘zi olimlar inkor qilish tomon ketayotgan bo‘lishiga qaramay hamon biz tan olamiz. Lekin o‘limga nisbatan qarash bugun boshqa tomonga o‘zgarganini qayd etish lozim.

Bugun dunyo davlatlarida o‘limga diniy emas sizga g‘alati tuyulsa-da texnik hodisa sifatida qaralmoqda. Har bir texnik muammoning esa texnik yechimi bor. Bugun O‘limni yengish uchun o'zgacha ilohiy madadni kutishimiz shart emas. Bir nechta olimlar laboratoriyada buni hal qilishlari mumkin. Endi muhandislar bu ishni o‘z zimmasiga olmoqda. Biz saraton hujayralarini kimyoterapiya yoki nano-robotlar bilan yo‘q qilishimiz mumkin. O‘pkadagi mikroblarni antibiotiklar bilan yo‘q qilamiz. Agar yurak qon pompalashni to‘xtatsa, biz uni dori-darmonlar va elektr toklari yordamida qayta jonlantira olamiz – agar bu ishlamasa, yangi yurak implantatsiya qilamiz.

To‘g‘ri, hozirda biz barcha texnik muammolarni hal qilish uchun yechimlarga ega emasmiz. Ammo aynan shuning uchun biz saraton, mikroblar, genetika va nanotexnologiya bo‘yicha tadqiqotlarga juda ko‘p vaqt va pul sarflayapmiz.
Hatto ilmiy tadqiqotlar bilan shug‘ullanmaydigan oddiy odamlar ham o‘limni texnik muammo sifatida qabul qilishga odatlangan.

Bugun eng taqvodor odam ham jiddiy kasalligiga ko‘nikish va ibodat qilish bilan cheklanmaydi. Boshqa davlatlar tibbiyotiga yoki, texnik operatsiyalarga ular jon deb murojat qilishadi. Tarixdan farqli o‘laroq bugun biz har qanday kasallikka yechim va davo izlab biz ilohiy kuchlarga emas asosan ilm-fan va tibbiyotga murojaat qilamiz.

Bir ayol shifokorga borib, "Doktor, menda nima noto‘g‘ri?" deb so‘raganida, shifokor odatda: "Sizda gripp bor", yoki "Sizda sil bor", yoki "Sizda saraton bor", deb javob beradi. Lekin shifokor hech qachon: "Sizda o‘lim bor", demaydi. Bizning barchamiz gripp, sil va saratonni texnik muammolar deb bilamiz, va bir kun kelib, ularga texnik yechim topa olishimiz mumkinligiga ishonamiz.

Hatto odamlar to‘fon, avtohalokat yoki urushda o‘lsa ham, biz buni oldini olish mumkin bo‘lgan va kerak bo‘lgan texnik xato sifatida ko‘ramiz. Agar hukumat yaxshiroq siyosat qabul qilganida; agar shahar hokimiyati o‘z ishini to‘g‘ri bajarganida; va agar harbiy qo‘mondon aqlliroq qaror qabul qilganida, o‘lim oldini olish mumkin bo‘lardi deymiz. O‘lim endi deyarli avtomatik tarzda sud ishlariga va tergovlarga sabab bo‘ladi. "Qanday qilib ular o‘ldi? Degan savolga - Qayerdadir kimdir xato qilgan bo‘lishi kerak" degan javob bermoqdamiz.

Shifokorlar va olimlar hech qachon to‘xtab: "

Biz sil va saratonni yengdik, lekin Alzgeimer bilan kurashish uchun biron qadam tashlamaymiz. Odamlar bundan o‘limda davom etaverishsin", deb aytmaydilar.

BMTning Inson Huquqlari Deklaratsiyasi "har bir insonning 90 yoshgacha yashash huquqi bor", deb demaydi. U faqat har bir insonning yashash huquqiga ega ekanligini ta’kidlaydi. Bu huquq hech qanday muddati o‘tgan sanaga bog‘lanmagan.

Davomi bor...

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

867 0 5 22

Sharqshunos tarixchi

27 Jan, 21:10

O‘zSSR davridagi ba‘zi tarix ilmiga oid tadqiqotlar O‘zbekistonda emas boshqa SSSR davlatlarida bajarilgan. Masalan, Vohid Zohidov Navoiy ijodi haqidagi doktorlik dissertatsiyasini Bokuda himoya qilgan, Habib Abdullayev geologik qidiruv natijalarini kitob holida Moskvada yoki Sankt-Peterburgda chop ettirgan, Yahyo G‘ulomov arxeologik materiallarini rus tilida e’lon qilgan, Muzaffar Xayrullayev Forobiy haqidagi monumental ishini rus tilida yozgan, Mahkam Abduraimov “Amir Temur va To‘xtamishxon” nomzodlik dissertatsiyasini Sankt-Peterburgda himoya qilgan, Bo‘riboy Axmedov O‘zSSR Sharqshunoslik institutida urkaltak qilingan Abulxayrxon yoki Balx xonligi bo‘yicha dissertatsiyalarini Sankt-Peterburgda himoya qilgan... savol nega?

Bunga javob berish uchun tarixiy omillarni ko‘zdan kechiraylik. Jahonda qonli asr hisoblangan mo‘g‘ullar
bosqini, Ivan Grozniy va boshqa Rusiya podsholarining dahshatli va qonli siyosati, Romanovlar xonadonining uch yuz yillik podsholigi, qamchi bilan Rossiyaga taraqqiyot olib kirgan Petr I ning "qilmishlari", insoniyat hayoti bilan davlat o‘rtasidagi ijtimoiy ziddiyat, qullik va dehqonlar isyonlarining qonli ko‘rinishi, inqilob va fuqarolar urushi davrida nafratning tug‘ilishi, mazkur fuqarolar urushi va harbiy kommunizm bilan shakl-shamoyil topgan yo‘qsillar saltanati g‘oyasi,
Rossiyadagi katta va kichik millat hamda elatlarning milliy cheklanishi va bundan organlarning shaxsiy hokimiyatni mustahkamlashda foydalanishi - bularning hammasi Stalin tafakkurida,
fe’l-atvorida va yakka hokimlik ish uslubida mujassamlashib, boshimizdan kechirgan davlatchilik vasvasasida mujassamlashib, davlatchilik an’anasini, o‘sha baxtsiz hayot tarzini, shaxsga qarshi davlatchilik usulini shakllantirdi va bu narsa sobiq SSSR hayotini, Stalin shaxsini va u yaratgan hayot
xususiyatlarini belgiladi.

Stalin kimning manfaatlarini himoya qilgan edi? O‘zi qulga aylantirgan dehqonlarningmi?
Yigirma minut ishga kech qolganligi uchun qamoqqa
tiqqan ishchilarningmi? Ijoddan mahrum qilib,
birini qamagan va boshqasiga sadaqa berib (soxta mukofotlar va martabalar berib) majburiy ravishda ishlatgan ziyolilarningmi? Yo‘q. Stalin
to‘rachilikning haqiqiy ifodachisi edi. U to‘rachilikni ishtiyoq bilan yuzaga keltirdi, uning ta’sir doirasini kengaytirib rivojlantirdi. Stalin
davridagi to‘rachilik hayotning haqiqiy xo‘jayiniga aylandi. Ijtimoiy mulkning ovozasi xalqniki, naqdinasi Stalin va u yaratgan to‘rachilik qo‘lida edi.

Ba’zilar Stalin davrini mutlaqo tushunib bo‘lmaydi, chunki barcha hujjatlar yo‘qotilgan, deb o‘ylaydilar. Masalan, paleontolog bir dona tishga
qarab suvda suzuvchi vahshiy hayvonning to‘la shakl-shamoyilini aytib berishi mumkin bo‘lgandek,
tarixchi uchun ham “1-tikuvchilik ustaxonasiga tegishli tikuv mashinasini 7-fabrikaga olib berilsin. И.Сталин” degan hujjatning o‘zidanoq Stalin yakka hokimligini, Stalin jamiyatdagi hamma hodisalar, voqealarga yakkaxudolik qilganligini
ko‘rsatib berishi uchun kifoyadir.

Stalinizm brejnevchilik paytida ham davom
etdi. Shuning uchun ham hamma narsa markazlashganligi tufayli kitoblar Moskvada chop etildi, o‘zbek tarixi rus tilida yozildi. Buni qarangki, А.Ю.Якубовский va Б.Д.Грековларнинг “Zolotaya Orda i
yeyo padeniye” (“Oltin O‘rda va uning qulashi”) Stalin mukofotiga sazovor bo‘lgan. Ammo Amir Temur
haqida dastlab dissertatsiya himoya qilgan М.Абдураимов quvg‘inga uchradi, 70-yillarda Amir Temur siyosiy faoliyatiga to‘g‘ri baho bergan Ibrohim Mo‘minov urkaltak qilindi. Axir o‘zbek tarixchilari, masalan, Bo‘riboy Ahmedov
rus sharqshunoslariga nisbatan mo‘g‘ul, umuman,
turkiy xalqlar tarixini yaxshi biladiku! Buni Bo‘riboy Ahmedovning butun ijodi ko‘rsatib turibdi. Chunki Bo‘riboy Ahmedov tarix ilmining kalitini biladi. Bu – matnni yaxshi bilish. Ammo
har bir ilm uchun shunday kalit borki, uni topmasdan tarixning biron go‘shasiga kirish mumkin
emas.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

990 1 12 22

Sharqshunos tarixchi

26 Jan, 09:11

"Eron - Ilon Maskning Yaqin Sharqqa eshigi".

Eron hukumatining Etemod gazetasi bu sarlavhani chop etib, Ilon Maskni Eronga taklif qilish g'oyasini ilk bor tilga oldi.

Unga ko‘ra: Mask Yangi Eron-Amerika do'stligining kashshofi bo‘lishi mumkin.

“Ilon Mask mashhur xalqaro shaxs. Shuning uchun bu imkoniyat, istisno va ajoyib imkoniyatni ifodalaydi. Raqobatchilar orasidan imkoniyat topib, biz uni Tehronga, “Ozodi” stadioniga taklif qilaylik. U insoniyat uchun Marsni gilam bilan qoplashni xohlagan bo‘lsa, biz Eron uchun Ozodi stadionini gilamlam bilan qoplashdan tortinmaymiz.

Va yana:

Ali Ohangarning “Eron; Ilon Maskning Yaqin Sharqqa tomon eshigi" deb yozadi "Bayonot g'alati tuyulishi mumkin: Ammo o'ylab ko'rsangiz, Eron va Ilon Maskning fe'l-atvori o'xshash. Ikkalasining psixologiyasi juda o'xshash. Ilon Mask na sharq, na g'arb tomon foyda bo‘lsa bo‘ldi. U respublikachi ham, demokrat ham emas”.

Eronliklar o'zlarining oltin lotereya chiptalarini topdilar 🎟️ - shuhratparast sarguzasht ishqibozi Mask, Oyatullohning yopiq Eronini ochgan birinchi amerikalik bo'lish g'oyasini albatta qabul qilishi mumkin. Shuningdek, ular unga Tehrondagi Amerika elchixonasini (qayta ochilish kontekstida) ochish uchun kalitlarni berish ehtimoli yo‘q emas.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.1k 0 11 20

Sharqshunos tarixchi

25 Jan, 19:38

🌟 Iso Avliyo

Asli asli qoshg‘arlik Mulla Iso Avliyo Qo‘qon xonligida Xudoyorxonning nufuzli amaldori va yaqin safdoshi bo‘lgan. Faoliyatining turli davrlarida Marg‘ilon hokimi, Namangan hokimi lavozimlarida ishlagan. Iso Avliyo Xudoyorxon davrida xon buyrug‘iga ko‘ra savdo infratuzilmasini qurishda muhim rol o‘ynagan, shuningdek, soliqlarni boshqargan va suv resurslariga kirishni nazorat qilgan.

Iso Avliya 1873-yildagi qirg‘iz qo‘zg‘olonini bostirishda qatnashgan, bu qo‘zg‘olon Munduz urug‘idan bo‘lgan qirg‘iz Ma’murining harakatlari bilan qo‘zg‘atilib, o‘z xalqi bilan soliqchilarni o‘ldirib, bir qancha qishloqlarni talon-taroj qilgan. Xudoyorxon qoʻzgʻolonni bostirish uchun Iso Avliyo va Xalnazar Turk boshchiligida qoʻshin yuboradi. 1873-yil sentyabrda qirg‘izlar Qo‘qonga yurish uyushtirishga harakat qildilar, ammo bu tashabbus muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Shundan soʻng ular Kosonni qamal qiladilar, qipchoqlar va boshqa baʼzi qabilalar ham qamalga qoʻshiladilar. Xudoyorxon Abdurahmon Oftobachi boshchiligida qoʻzgʻolonchilarga qarshi qoʻshinlar korpusini yuborib, ular Iso Avliyo bilan birgalikda Musulmonquli boshchiligidagi qirg‘iz qoʻzgʻolonchilar otryadlarini tor-mor etishgan. Va qolganlarni qo'rqitish uchun bir qancha qirgʻiz biylarini asirga olishga muvaffaq boʻldi.

(Shu o‘rinda qirgʻiz Musulmonqulini qipchoq Musulmonquli bilan adashtirmaslik kerak)

Keyinchalik, 1875 yilda Iso Avliyoning o'zi ham yangi qo'zg'olon ishtirokchisiga aylanadi. Farg‘ona vodiysida Xudoyorxon hukmronligidan norozilik avjiga chiqdi. O'sha yilning iyun oyida qo'zg'olon ko'tarildi, uni barcha tabaqa vakillari, jumladan, yuqori martabali amaldorlar qo'llab-quvvatladilar. Qoʻzgʻolon paytida ular Xudoyorxonning toʻngʻich oʻgʻli Nasriddin bekni qoʻlga olib, uni yangi xon deb eʼlon qildilar va uning hokimiyatini qonuniylashtirishga harakat qildilar, bu esa muxolifat saflarida boʻlinishga olib keldi, chunki baʼzi qirgʻizlar uni hukmdor sifatida tan olmadilar.

Qo‘qon qamalida Xudoyorxon Turkiston general-gubernatori K. P. Kaufmanga maktub yo‘llab, qo‘zg‘olonni bostirishda yordam so‘radi. Biroq, Rossiyaning yordamiga qaramay, qo'zg'olon davom etdi. Abdurahmon Oftobachi Iso Avliyo va boshqa ittifoqchilar bilan birgalikda xonga qarshi kuchlarini birlashtirdi. Ko‘p o‘tmay Xudoyorxon xonlikni qo‘zg‘olonchilar qo‘liga topshirib, Xo‘jantga qochadi.

Abdurahmon Oftobachi va Iso Avliyo tashabbusi bilan Qo‘qonga to‘plangan musulmonlar Rossiyaga qarshi “g‘azavat” – “muqaddas urush” e’lon qildilar. Ular Turkiston Bosh hukumati tarkibiga kirgan Qoʻqonga tutash hududlarga deklaratsiyalar yubordilar. Bu eʼlonlarda nufuzli feodallar va qabila boshliqlarining nomlari koʻrsatilgan boʻlib, ularni Rossiya imperiyasiga qarshi umumiy ish – “gazavat”ga qoʻshilishga chaqirgan.

1875-yil avgust oyida Mahram jangi boʻlib oʻtdi, shundan soʻng Qoʻqon xonligi rasman tugatildi. Maxram qal’asi Qo‘qon xonligining asosiy va oxirgi tayanchi bo‘lgan. U qulagandan keyin xonlik poytaxti Qoʻqongacha boshqa yirik mudofaa istehkomi boʻlmagan. Aynan shu yerda, Mahramda rus askarlariga eng katta qarshilik ko'rsatildi, bu xonlik tarixidagi so'nggi muhim qarshilik bo'ldi.

1875 yil sentyabr oyida Iso Avliyo Rossiya vakillari bilan tinchlik muzokaralarida qatnashdi. Biroq u Zulfiqor begim va Mahmudxon Tur bilan birga taklif qilingan tinchlik shartnomasi shartlariga bo‘ysunmay, ruslarga nisbatan dushmanligini bildirdi. Buning uchun ular hibsga olinib, kuzatuv ostida Xo'jand orqali Toshkentga, so'ngra Rossiyaga surgun qilinishlari kerak edi. Iso Avliyo Arxangelsk viloyatiga, keyinchalik Kalugaga ko'chirildi va u yerdan 1883 yilda vataniga qaytishga ruxsat berildi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.2k 1 8 19

Sharqshunos tarixchi

23 Jan, 19:24

⚠️📰🇮🇱 The Times of Israel gazetasi Isroil urushda ilk bor mag'lub bo'lganini yozadi va natijalarni sarhisob qiladi. Gazetadan ba‘zi asosiy fikrlarni tarjima qildik:

🇵🇸 Gazetada birinchi savol Xamas nima oldi?

1️⃣ Dunyo jamoatchiligining Isroilga qarshi fikri shakllandi.

2️⃣ Isroil yuzlab falastinlik mahbuslarni ozod qilish bo'yicha muzokaralar olib bordi.

3️⃣ Hamasning ba'zi yetakchilari o'ldirildi va ularning o'rniga yangi va albatta yoshlari keladi.

4️⃣ Garchi ko'plab jangarilari o'ldirilgan bo'lsa-da, HAMAS o'zining jangovar qanotini tiklamoqda.

5️⃣ XAMAS Isroildan bir parcha olish evaziga katta qurbonlik qilishga tayyorligini isbotladi.

6️⃣ 2023-yil 7-oktabr ajoyib natijalarga olib keldi. Masalan, bugungi kunda Isroil 2023-yil 6-oktabrdagidan ham kuchsizroq.

7⃣ G'azoning ko'p qismi vayron bo'lgan, ammo dunyo uni qayta tiklash uchun katta mablag' ajratishga tayyor. Bu mablag'larning salmoqli qismi XAMAS g'aznasiga tushishini anglash mumkin.

8⃣ Hamas G'azoni nazorat qiladi.

9⃣ Qo'shma Shtatlar Isroilni qo‘llashda davom etayotganiga qaramay bunurish Vashington va Tel-Aviv o'rtasida jiddiy bo'linishga olib keldi.

🔟 Isroil G'azoda XAMASni butunlay yo'q qilishni o'z ichiga olgan urush boshida bildirgan maqsadlariga erisha olmadi.

1️⃣1⃣ Isroil uchun urushning narxi juda qimmatga tushdi. Xamas 2023-yil 7-oktabrdan beri 400 dan ortiq isroillik askarni o‘ldirishga muvaffaq bo‘ldi. Isroilning davlat qarzi sezilarli darajada oshdi va iqtisodiyoti zarar ko‘rdi. Urush tufayli Isroilning iqtisodiy faolligi 20% dan ortiq kamaydi.

1️⃣4️⃣ Isroil G'azo sektoridagi Xamasdan tanaffus oladi, lekin u qarshilik o'qining boshqa qismlari, jumladan husiylar va G'arbiy sohil, shuningdek, Eron bilan kurashishi kerak bo'ladi.

1️⃣5️⃣ Isroil o'z qo'shinlarini G'azodan olib chiqishni boshlaydi va falastinliklarni o'ldirish hozircha to'xtaydi.

🇮🇱 Xo‘sh, Isroil nima oldi?

1️⃣ Deyarli hech narsa.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.3k 0 9 17 25

Sharqshunos tarixchi

22 Jan, 19:23

🌟 Abdurahmon Oftobachi🚰

Abdurahmon Oftobachi (1844 - 1884) — Qoʻqon xonligining soʻnggi davridagi siyosiy voqealarda muhim rol oʻynagan davlat arbobi.

Abdurahmon Farg‘ona qipchoqlarining Qulan urug‘idan chiqqan. U mashhur qo‘qonlik Mingboshi Musulmonqulning o‘g‘li bo‘lib, Musulmonqul 1845 yilda o‘n to‘rt yoshli Xudoyor xonning taxtga chiqishida qo‘llab-quvvatlashda muhim rol o‘ynagan shaxs sifatida sizga yaxshi tanish.

1852-yilda Xudoyorxonning buyrug‘i bilan Musulmonqul o‘ldirilib, uning qipchoq qarindoshlari Bilqildom hududidagi jangdan so‘ng qattiq qatag‘onga uchraganiga qaramay, Abdurahmon saroyda xizmat qiladi. Faoliyatini eng past oftobachi (katta amaldorlarning qo‘liga suv quyivchi yoki yuvuvchi) lavozimidan boshlab, asta-sekin mingboshi - asosiy harbiy qo'mondonlik darajasiga ko'tarildi. Shu bilan birga Abdurahmon xonlik hududidagi barcha qipchoqlarga bosh bo‘ldi.

1870-yilda Abdurahmon qirg‘iz biylariga qo‘zg‘olonga chaqiruvchi xat yo‘llab, Xudoyorxonni taxtdan ag‘darishga urindi. Xudoyorxon qoʻzgʻolonni shafqatsizlarcha bostirdi, Abdurahmon qoʻlga olinib, Qoʻqonga koʻchirildi. Keyinchalik u Xudoyorxon bilan yarashib, unga xizmat qilishda davom etadi.

Abdurahmon 1873-1874 yillarda Po‘lat bek, Mamir va boshqa qirg‘iz biylarining qo‘zg‘olonini bostirishga qaratilgan Xudoyorxon qo‘shinlariga boshchilik qilgan va buning uchun unga parvonachi unvoni berilgan.

Biroq Xudoyorxonning siyosati jiddiy qarshilik uyg‘otdi va 1875 yilda Oftobachi yangi xon tayinlash niyatida Xudoyorxonga qarshi qo‘zg‘olon ko‘tardi. Qoʻzgʻolonchilar Andijonni egallab, Xudoyorxonning toʻngʻich oʻgʻli Nasriddinbekni xon deb eʼlon qildilar.

Abdurahmon Oftobachi va Iso Avliyo tashabbusi bilan Qo‘qonga to‘plangan musulmonlar Rossiyaga qarshi “g‘azovot غزوات ” – “muqaddas urush” e’lon qildilar. Ular Turkiston Bosh hukumati tarkibiga kirgan Qoʻqonga tutash hududlarga deklaratsiyalar yubordilar. Bu eʼlonlarda nufuzli feodallar va qabila boshliqlarining nomlari koʻrsatilgan boʻlib, ularni Rossiya imperiyasiga qarshi umumiy ish – “g‘azovot”ga qoʻshilishga chaqirgan. Kaufman Oftobachining o‘sha paytdagi Qashqar hukmdori Yoqub begim bilan birlashishidan ham qo‘rqardi. Ularning ittifoqiga Buxoro ham kirishi mumkin edi. Bundan tashqari, Angliya bunday ittifoqni qo'llab-quvvatlashi aniq edi.

⚔1875-yil avgust oyida Mahram jangi boʻlib oʻtdi, shundan soʻng Qoʻqon xonligi rasman tugatildi. Maxram qal’asi Qo‘qon xonligining asosiy va oxirgi tayanchi bo‘lgan. Aynan shu yerda, Mahramda rus askarlariga eng katta qarshilik ko'rsatildi, bu xonlik tarixidagi so'nggi muhim qarshilik bo'ldi.

Mahram jangidan keyin 1875 yil 8-9 sentyabrda Abdurahmon Oftobachi 5 ming kishilik qoʻshini bilan Mingtepa qishlogʻida Skobelev qoʻshinlari bilan toʻqnash keldi va magʻlubiyatga uchradi. U 25 jangchisi bilan Oʻzganga qochib ketadi, rus qoʻshinlari Abdurahmon bilan Poʻlatxon oʻrtasidagi kelishmovchilikdan foydalanib, Qoʻqon, Margʻilon va Oʻshni jangsiz egallaydi.

1876 yil yanvarda Skobelev qipchoq yerlariga ekspeditsiya uyushtirib, Andijon va Asakada qoʻzgʻolonchilarning qarshiligiga duch keldi va ular yana magʻlubiyatga uchradi. 19-yanvarda Po‘latxon tinchlikni taklif qildi va Kaufmanga elchilar yubordi. 1876 yil 24 yanvarda Abdurahmon va 26 biy 500 askar bilan Skobelevning jazo otryadiga taslim bo'lib, Yekaterinoslavlga yuboriladi. U yerda yiliga 3000 rubl miqdorida pensiya oldi. 1881 yilda rus podshosi unga polkovnik unvonini berdi va politsiya nazoratini olib tashladi. 1881 yilning fevralida Abdurahmon Makkaga haj qilish uchun ariza yozadi, lekin javob kelmasdan o‘sha yilning 25 mayida vafot etadi.

Qoʻzgʻolon bostirilgach, xonlik tugatilib, uning hududlari Turkiston umumiy hukumati tarkibiga kiritildi. Xudoyorxonning siyosati va Abdurahmon Oftobachi boshchiligidagi qoʻzgʻolonlar xonlikda ichki qarama-qarshiliklarni koʻrsatdi, bu esa pirovardida xonlikning qulashiga va mintaqada rus taʼsirining kuchayishiga olib keldi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.8k 0 28 2 33

Sharqshunos tarixchi

21 Jan, 19:23

Klassik kitobning muallifini qanday aniqlash mumkink?

Tarixiy manbalarni o‘qish va tarjima qilish bilan shug'ullanuvchi manbashunos olimlar ba‘zida muallifning ismi hech qanday joyda ko'rsatilmagan bo'lsa tarixiy asarlarga duch kelishadi. Va Muallifi noma'lum deb ketishadi.

Turkiyalik manbashunos olimlar bu manbalarning avtorini aniqlash uchun shunchaki so'zboshini diqqat bilan o'rganishni tavsiya qilishmoqda.

Agar manba Islom adabiy an'analarida yozilgan bo‘lsa bunday mumtoz asarlar ko'pincha uchta muhim element bilan boshlanadi:

1. Bismilla - “Mehribon va rahmdil Alloh nomi bilan”;

2. Hamdulloh – “Allohga hamd bo‘lsin”;

3. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam)ga salovot - “Allohning sollallohu alayhi vasallami”.

Muqaddimaning ushbu uchta tarkibiy qismi nafaqat diniy an'analarni aks ettirgan, balki o'ziga xos mualliflik izi ham borligini bilib hayratda qoldim. Islom olimi Feryal Salim shunday izoh beradi:

Shunisi e'tiborga loyiqki, biron bir matnda bir xil hamdulla va salovot mavjud emas. Klassik matnlarning bu elementlari kamida ikkita vazifani bajargan.

Birinchidan, ular ko'p jihatdan zamonaviy ISBN raqamiga o'xshash va matnlarni farqlash usuli sifatida xizmat qilishi mumkin. Masalan, mashhur Usmonli olimi Kotib Chalabiy tomonidan tuzilgan kitoblarning ensiklopedik ro'yxatlarida asarning atributini aniqlashtirish uchun ko'pincha matnning hamdullasi va salovati ko'rsatilgan.

Ikkinchidan, matnning hamdullasi va salavotlari ko'pincha mualliflarning imzosi yoki "barmoq izi" bo'lib xizmat qiladi. Matnning ushbu qismida muallif ko'pincha munozarali teologik masala bo'yicha o‘zining fikrlash pog'onasini yoki pozitsiyasini ko'rsatadigan so'z va iboralardan foydalanadi. Ko'pincha she'riy so'zlar va matnni yozishda muallifning niyatini ko'rsatadigan boshqa maslahatlar mavjud. Qaysidir ma'noda, hozirgi zamongacha bo'lgan matnlarning bu bo'limlari zamonaviy matnlarning so'zboshilariga o'xshaydi, chunki ikkalasi ham muallifning nuqtai nazari va kitobni yozish motivlari haqida ma'lumot beradi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.5k 1 8 1 23

Sharqshunos tarixchi

21 Jan, 09:57

01:56

Video oldindan ko‘rish uchun mavjud emas

Telegram'da ko‘rish

🇮🇷 Bizning tasavvurimizdagi Eron Yaqin Sharqdagi sirlari bilan jozibali, qiziqarli mamlakat. Eronga borib kelgan do‘stlarimning fikrlariga ko‘ra Sayohatdan oldin va keyin #Eron haqidagi g'oya butunlay boshqacha bo‘ladi.

Eronga tashrif orqali Ko'pgina stereotiplaringiz darhol yo'q qilinadi, Erondagi ko'p narsalar sizni darhol yoqimli ajiblikka boshlaydi, ko'p narsalar yangi va g'alati bo'ladi. Ammo bu sayyohlar oqimidan buzilmagan, turizm industriyasiga ilk qadamlarini endi boshlagan mamlakatga tashrif buyurish uchun noyob imkoniyatdir.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.6k 1 16 28

Sharqshunos tarixchi

20 Jan, 19:22

O‘LIMNING OXIRI

Tarix davomida dinlar va mafkuralar hayotning o‘zini muqaddas deb bilmagan. Ular doimo yer yuzidagi mavjudlikdan yuqori yoki undan tashqaridagi ilohiy narsalarni muqaddaslashtirgan va shuning uchun o‘limga nisbatan bag‘rikeng bo‘lgan. Hatto ayrimlari o‘limni sevgan desak ham bo‘ladi. Nasroniylik, Islom va Hinduizm bizning mavjudligimiz ma’nosi o‘limdan keyingi hayotdagi taqdirimizga bog‘liq deb hisoblagani uchun o‘limni dunyoning zarur va ijobiy qismi sifatida ko‘rgan.

Insonlar Xudo shunday hukm qilgani uchun o‘lgan va o‘lim onlari chuqur ma’noga ega bo‘lgan muqaddas metafizik tajriba sifatida qabul qilingan. Biror inson oxirgi nafasini olayotgan paytda, bu daqiqalar ruhoniylar, ravvinlar yoki shamanlarni chaqirish, hayotning mazmunini anglash va koinotdagi haqiqiy o‘rnini qabul qilish uchun muhim vaqt hisoblangan.

Nasroniylikni, Islomni yoki Hinduizmni o‘limsiz dunyoda tasavvur qilib ko‘ring – bunday dunyo jannat, do‘zax yoki qayta tug‘ilishdan ham xoli bo‘lgan bo‘lardi.

XXI asrda insonlar o'lmaslikka erishish yo‘lida jiddiy harakat qilishlari kutilmoqda. Qarilik va o‘limga qarshi kurash ocharchilik va kasalliklarga qarshi tarixiy kurashning davomidir va zamonaviy madaniyatning oliy qadriyatini – inson hayotining ahamiyatini namoyon etadi. Bizga doimo inson hayoti koinotdagi eng muqaddas narsa ekani eslatib turiladi. Buni maktab o‘qituvchilari, parlamentdagi siyosatchilar, suddagi yuristlar va teatr sahnasidagi aktyorlar va har bir reklama lentalarida takror-takror ta’kidlashadi. Ikkinchi Jahon Urushidan so‘ng BMT tomonidan qabul qilingan Inson Huquqlari Umumjahon Deklaratsiyasi – dunyo konstitutsiyasiga eng yaqin hujjat – “hayot huquqi”ni insoniyatning eng asosiy qadriyati sifatida qat’iy e’tirof etdi. O‘lim bu huquqni aniq ravshan buzadi, shuning uchun o‘lim insoniyatga qarshi jinoyatdir degan mazmunda ish olib borilayotgandek go‘yo. Har bir ixtirochi, har bir olim, har o‘limga qarshi to‘liq urush olib borayotgani sir emas. Nega plastik operatsiyalar, ajinlarni yo‘qotish amaliyotlari, yoki yoshartiruvchi yoki yosh ko‘rsatuvchi kosmetik maxsulotlarga talab oshib boryapti deb o‘ylaysiz? Hamma hammasi yuqorida ta‘kidlangan mazmun asosida ishlaydi.

DAVOMI BOR...

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.5k 1 9 2 18

Sharqshunos tarixchi

19 Jan, 19:49

🇹🇷Usmonli sultonining josuslari

“Usmonlilar [musulmon] dinini qabul qilgan yevropaliklardan (yunonlar, vengerlar, bolgarlar, slavyanlar v.b) aygʻoqchilar sifatida keng foydalanganlar. Ular asosan Yevropaga yuborilgan va hukmdorlar siyosatini Usmoniylarga yetkazib turgan.

Yevropaga qaytgan odamlar biz majburlikdan Islomni qabul qildik ammo nasroniylikka qaytishni xohlaymiz degan bahona bilan Yevropaning yurak yuraklariga kirib borib, aslida barcha ma‘lumotlarni Istanbul bilan baham ko‘rishgan.

1559-yilda Filipp II ga taqdim etilgan hisobotda shubha bilan qarala boshlandi Neapol qirolligi portlariga kelgan yunon dengizchilarni tekshirishni taklif qildilar, bu yo'l bilan ularning Usmonli josuslari ekanligini aniqlash mumkin edi; Ayg'oqchilar islomni qabul qilgan, lekin ular ilgari tark etgan "haqiqiy din"ga qaytishni xohlayotganliklarini da'vo qilganlar, bu kabi tushuntirishlar ularga hokimiyatni aldashga imkon berdi va ayg'oqchilar dushman tuprog'ida o'z faoliyatini davom ettirdilar.

Dam olish kunlarida Emrah Safo Gurkanning “Sulton uchun ayg‘oqchilar: Ispaniya bilan buyuk raqobatda Usmonli razvedkasi” nomli qiziqarli kitobini o‘qib chiqdim, uni sizlar bilan baham ko‘rmoqchiman. Ushbu kitobda muallif Usmonlilar ayg'oqchilarning markazlashtirilmagan tarmog'i orqali razvedka ma'lumotlarini yig'ishni qanday rivojlantirgani va imperiya bo'ylab turli mintaqaviy gubernatorlar Usmknlilar nomidan josuslik tarmoqlarini tashkil etish vazifasini qanday faol ravishda o'z zimmalariga olganliklarini ko'rsatadi.

Ayg'oqchilar jamiyatning barcha qatlamlaridan, jumladan, hatto ruhoniylar va ataylab o'zini nasroniy ruhoniylari, savdogarlar, askarlar, dengizchilar va boshqalar sifatida ko'rsatganlari ham yoritilgan. Buni ko'pincha nasroniy kelib chiqishi bo'lgan musulmonlar qilishgan.

To'plangan razvedka ma'lumotlarining sifati hayratlanarli: "Viloyat hokimiyatlaridan tortib to vassal davlatlargacha, chet el diplomatlaridan tortib asirga olingan askarlargacha, daladagi agentlardan tortib razvedkachilargacha bo'lgan turli manbalardan foydalanib, ular [Usmonlilar] aniq ma'lumotlarni elakdan o'tkazishga muvaffaq bo'lishdi. Bu yolg'on ma'lumotlardan qochish va olingan razvedka ma'lumotlariga asoslanib, cheklangan resurslaridan foydalanish orqali Yevropaga 300 yildan ortiq qurquv solib turish imkonini bergan.

Ammo ba‘zida Razvedka ma'lumotlarini yig'ishning markazlashtirilmagan tabiati jarayon atrofidagi faoliyatga ham ta'sir qildi: "Turli manfaat guruhlari o'rtasidagi raqobat razvedkani o'ziga xos siyosiy futbolga aylantirdi va ko'p o'tmay Usmonli zodagonlari o'rtasida eng yaxshi razvedkani taqdim etish uchun kurash boshlandi."

Garchi bu ma'lumot va dezinformatsiya turli guruhlarning quroliga va Usmonlilarning raqiblarining razvedkasiga aylanishiga olib kelgan bo'lsa-da, ular noto'g'ri ma'lumotlarni filtrlash uchun yuqori sifatli jarayonlarni qurishga muvaffaq bo'lishdi.

Albatta, Usmonli xalifaligida ham Yevropa va Rossiyaning xorijiy razvedkalari bo'lgan va ishlagan. Bu - birinchi navbatda, Gabsburg josuslari edi. Istanbul ispanlar uchun ishlaydigan agentlar bilan to'la edi va Usmonlilar ularga har tomonlama qarshi turishga harakat qildilar, bu ham kitobda aniq misollar bilan tasvirlangan.

Umuman olganda, kitob yangi byurokratiyalar, siyosiy institutlar va texnologiyalarning paydo bo'lishi natijasida josuslikning yangi davri boshlangan XVII asr haqidagi ayg'oqchi detektiv hikoyasiga o'xshaydi.

USHBU kitobni MANABU XAZINALAR OMBORIDAN topishingiz mumkin.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.7k 1 26 2 27

Sharqshunos tarixchi

19 Jan, 08:10

شماری از دانشجویان که بورسیه‌های تحصیلی روسیه را دریافت کرده‌اند می‌گویند وزارت تحصیلات عالی طالبان با سفر تحصیلی آن‌ها مخالفت کرده‌ است.

Rossiya stipendiyasini olgan bir qator afg‘onistonlik talabalar Tolibon Oliy taʼlim vazirligi ularning oʻqishga borishiga qarshi chiqqanini aytadi.

Bu talabalarga koʻra, Kobuldagi Rossiya fan va madaniyat uyi Tolibon taʼlim vazirligi ularning oʻqish safariga toʻsqinlik qilganini maʼlum qilgan.

Talabalardan biri Afgʻoniston xalqaro nashriga Tolibon oliy taʼlim vazirligi rasmiylari talabalarning “gʻayriislomiy” mamlakatlarga sayohat qilishiga qarshi ekanini aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, tolib vakillari talabalar bu mamlakatlarda o‘qish orqali “diniy e’tiqod”larini yo‘qotadi, deb hisoblaydi.

O‘tgan yili Tolibon 500 nafar erkak talabaning pasportini tortib olib, ularning Rossiyaga o‘qishga borishiga to‘sqinlik qilgan.

Tolibon rahbarlarining oila a'zolari eng rivojlangan G‘arb davlatlarida o‘qishadi. Ularning e’tiqodi o‘zgarib ketganmi shunda.

🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.4k 0 6 7 28

Sharqshunos tarixchi

18 Jan, 09:11

Farg‘onaning qadimgi aholisi ikki guruhga bo‘lingan:

1. Oʻtroq Dayuan xalqi (xitoycha: 大宛), soʻgʻdiylar va baqtriyaliklarga oʻxshash urf-odat va tilga ega (Dovon)

2. Sak, yuechji, qang‘, usun, xunlarning koʻchmanchi qabilalari.

Xitoy tadqiqotchisi Chjan Syan Mil.avv 128 yilda Dayuanni tasvirlaganida, u gullab-yashnayotgan shahar sivilizatsiyasidan tashqari, "otda o'q otgan jangchilar" borligini eslatib o'tdi, bu o'sha davrning cho'l sivilizatsiyalariga xos bo'lgan ko'chmanchi ot kamonchilarning ehtimoliy tavsifi, ulardan biri saklar edi. Bu vaqtga kelib Dayuan (Davan), ehtimol, mahalliy oʻtroq aholidan soliq va oʻlpon undiruvchi militaristik saklar hukmron tabaqasining qirolligiga aylangan edi.

Dayuan iqtisodiyoti sugʻorma dehqonchilik, hunarmandchilik va otchilikka asoslangan edi. Qadimgi farg‘onaliklar otlari bilan mashhur bo‘lgan. Xitoyliklar Dayuanga tegishli bo'lgan baland va kuchli otlarga ("samoviy otlar") juda qiziqdilar..

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

2.3k 1 13 1 17

Sharqshunos tarixchi

17 Jan, 20:52

🇹🇷⚔🇧🇪🇪🇸Aytgancha, Gürkan yuqoridagi men eslab o‘tgan kitobida Usmonli-Gabsburg mojarosining har ikki tomoni "beshinchi kalonna" (bu so‘zni tushunsangiz kerak) agentlaridan qanday foydalangani haqida yozadi. Bu yerda beshinchi kolonna turli norozi jamoalardan ikkala imperiya bir biriga qarshi foydalanganini anglatadi.

🇻🇮Usmonli beshinchi kalonnalari ispan moriskoslari va yahudiy jamoalari, ba'zan Venetsiya hukmronligi ostidagi pravoslav yunonlar edi, lekin eng qiziqarli guruh Neapolitan fuorusciti (Gabsburglarning italiyalik muxoliflari) edi.

"Muhojirlikdagi neapolitan zodagonlari Neapolni Gabsburglar hukmronligidan ozod qilishi kerak bo'lgan Usmonli-Fransuz ittifoqining bir qismi sifatida Usmonlilar bilan ittifoq tuzdilar. Masalan, Usmonli floti ko'p sonli neapolitan surgundagilarini qabul qildi, jumladan, shahzoda Melfi, uning o'g'li Soma gertsogi va 1553-yilda yana graf bo'lgan Nikastro kabi shaxslar shular jumlasidandir.

🥷Ularning Neapoldagi keng tarmoqlari va ularning xizmatidagi agentlari Yevropadagi Usmonli razvedkasiga yaqindan yordam bergan. (Bizni xonliklarimizning razvedka xizmatlari nima ish qilishgani qiziq shu davrlarda)

Urush paytida darvozalarni ochib berishi kerak bo'lgan ba'zi mahalliy aholi bilan, qal'ani mustahkamlash bo'yicha mutaxassislar, Usmonlilar, fransuzlar va Fuorusciti o'rtasidagi bu ittifoq 1540 va 1550-yillardan keyin yo'qolgan bo'lsa-da, mahalliy aholi Usmonlilar va frantsuzlarni potentsial ozod qiluvchilar sifatida ko'rishda davom etdi.

Asrning so'nggi yilida Gabsburglar Kalabriyada bir qator Dominikalik ruhoniylar boshchiligidagi fitnani aniqladilar, ulardan biri "Quyosh shahri"ning mashhur muallifi Tommaso Kampanella edi. Uning maqsadi, agar kerak bo'lsa, Usmonli imperiyasining yordami bilan Gabsburg hukmronligini respublika bilan almashtirish edi. Usmonlilar ushbu tarmoqning tashkilotchilari bo'lganmi yoki yo'qmi, to'liq aniq emas, lekin Usmonli admirali Chigalzade Yusuf Sinan Posho (Scipione Cicala, asli Genuya yoki Messinadan) bu dissidentlar bilan yaqin aloqada bo'lgan.

🇪🇺🇹🇷

Usmonli davlati butun faoliyati mobaynida Yevropani o‘z tashqi siyosatining ustuvor yo‘nalishi deb bilgan. Bu davrda Sharqning musulmon dunyosi bilan aloqalar yaxshi bo‘lsa-da yuqori ustuvorlikka ega bo‘lmagan.

1598 yilda, yirik Usmonli floti Sitsiliya suvlariga kirdi va hatto Messina ko'rfaziga langar tashladi. Usmonlilar yollagan Fitnachilardan biri Mauritsio Murod Reis bilan hamkorlikda, Usmonli flotining harbiy maqsadlarda yevropaning ba‘zi orollariga kirish huquqi bo'yicha ijobiy muzokaralar olib bordi. Va ko‘plab orollarni ayanan Josuslarning xizmatlari orqali jangsiz egalaldi.

XVII asr boshigacha qudratda bo‘lgan Turk sultonlari o‘z razvedka agentlari yordamida urushlardagi yo‘qotishlarni 70% gacha qisqartirishga muvaffaq bo'lganligi ushbu kitobda tarixiy manbalar orqali dalillab berilgan.

Xullas tarix va siyosatni qorishiqligini yana ham yaxshiroq anglash uchun ushbu kitobni o‘qishingizni tavsiya qilaman.

Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi

1.4k 1 6 24

Sharqshunos tarixchi

17 Jan, 20:52

#tarixiy_shaxs

🇹🇷Turk yozuvchi tarixchisi va senarist Emrah Safo Gürkan 1981-yilda tug‘ilgan. Bakalavrni Turkiyada, Magistraturani Angliyada, PhDni Amerikada o'qigan. Jorjtaun Universityning eng yosh professorlaridan bo‘lgan. Hozirda Turkiya fanlar akademiyasining mashhur a'zosi.

📝Bu odamni tarixchi sifatida yaqindan kuzataman. U sivilizatsiyalararo diplomatiya, saroy fraksiyalari, Usmonlilarning jang strategiyasi, shuningdek chegarashunoslik, qaroqchilik, qullik va dinni qabul qilish falsafasi kani qiziqarli yo‘nalishlarda asarlar yozgan. Uning asarlari ilmiyligi uchun menga yoqadi.

#Turkiya kinolarining ba‘zilari loflardan iborat bo‘lsa ham tarixiy kinolari butun musulmon olamida mashhur. Sababi filmlar Emrah Safo kabi tarixchilar maslahati asosida ishlanadi. Usmonli imperiyasi yuksalishi, Mehmet Fotih, Hukmdor Usmon filmlari shular jumlasidandir.

📚Uning men kutgan “Sultonning josuslari” (Sultanin Casuslari) kitobi nihoyat ingliz tiliga tarjima qilindi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.2k 1 11 14

Sharqshunos tarixchi

17 Jan, 16:18

"Yaqin Sharq Shveytsariyasi" haqida foydali hujjatli film

Bugungi kunda Livan aholisining uchdan biridan ko‘prog'ini suriyalik qochqinlar tashkil etadi. Falastindan qochqinlar ham tinimsiz kirib kelishmoqda. Mamlakatda jami ikki milliondan ortiq odam najot izlamoqda. BMT va Livan hukumati statistikakriga ko‘ra, qochqinlarni saqlash allaqachon davlatga 50-60 milliard dollarga tushgan.

Majburiy muhojirlar oqimi mamlakat iqtisodini barbod qildi va moliyaviy inqirozga olib keldi. Bugungi kunda livanliklarning 82 foizi qashshoqlik chegarasida yashaydi. Vaziyat Livanning doimiy ravishda Isroil tomonidan o'qqa tutilishi bilan murakkablashd. Ertalab dalaga ketayotgan dehqonlar kechki payt uylari omon qolish-qolmasligini bilishmaydi. Bu inqiroz so'nggi 150 yildagi uchinchi yirik inqirozdir. Livan rasmiylari bunga dosh bera oladimi?

Filmni havola orqali tomosha qiling:
https://rtdoc.tv/films/1494-lebanon-on-the-brink

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Ливан: зона риска - смотреть документальный фильм онлайн на RTdoc.tv

Больше трети населения Ливана сегодня — сирийские беженцы. Постоянно прибывают и беженцы из Палестины. Всего спасения в стране ищут более двух миллионов человек. По данным ООН и правительства Ливана, содержание беженцев уже обошлись государству в 50-60 миллиардов долларов.Поток вынужденных мигрантов...

1.3k 0 5 9

Sharqshunos tarixchi

17 Jan, 09:11

#sehirli_sharq

🇲🇦 🐪Ayt Ben Xaddu - Marokashdagi qadimiy qal'a bo'lib, karvon yo'llari o'zaro tutashgan va karvonlarni himoya qilish uchun qurilgan.

2000-yillarga qadar unda odamlar yashab kelgan, ammo mintaqada turizm rivojlanishi bilan qal'ani ochiq osmon ostidagi muzeyga aylantirishga qaror qilingan. Bu yerda yashovchi har bir aholi uchun alohida shahar markazidan xohishlariga qarab uy berilgan.

🏺 Yodgorlik o'nlab loydan yasalgan istehkomlardan - turli balandlikdagi qal'alardan iborat bo'lib, ularning har biri toj bilan qoplangan minora bilan bezatilgan va ochiq naqshlar bilan jilolantirilgan. ⠀

🇺🇳🎬 Bugungi kunda u YuNESKO mulki hisoblanadi, shuningdek, butun dunyo bo'ylab mashhur filmlar va seriallar uchun o'rta asrlar manzarasi sifatida foydalaniladi. Bu yerda “Taxtlar o‘yini”, “Gladiator”, “Fors shahzodasi” va boshqa mashhur filmlarning mashhur sahnalari suratga olingan.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

920 0 11 22

Sharqshunos tarixchi

16 Jan, 20:06

🇸🇾📝🇸🇦 Arab va musulmon birligi mavjudmi?

2011 yilda Suriyada fuqarolar urushi boshlanganda:

🟡 Suriya Arab davlatlari ligasi (ADL) yig'ilishlarida ishtirok etishi ta‘qiqlandi; Ammo Suriya ushbu tashkilotning asoschilaridan biri edi. (1945-yillarda);

🟡 Arab Davlatlari Ligasi hattoki Suriyaga qarshi sanksiyalar kiritdi (sanksiyalar paketiga, bir qator Suriya rasmiylari uchun Arab Ligasiga a'zo mamlakatlarga kirish va viza olish ta‘qiqlandi, Suriya Markaziy banki bilan boshqa Arab davlatlari bank operatsiyalarni to'xtatish, aktivlarni muzlatish, arab davlatlari va Suriya o'rtasidagi havo qatnovini to'xtatish, qochib kirishni taqiqlash kabi cheklovlar kiradi);

🡢 Arab Ligasiga a'zo 22 davlatdan 18 tasi Suriya bilan aloqalarini uzgan;

🟡 uchta arab davlati (Marokash, Quvayt va Bahrayn) Damashq bilan munosabatlarni normallashtirishdan haligacha bosh tortmoqda;

🟡 Faqat to'rtta arab davlati Damashq bilan aloqalarini uzmagan: Jazoir, Iroq, Ummon va Falastin.

☪️ Bundan tashqari, Suriya haligacha Islom hamkorlik tashkiloti (IHT) ishida ishtirok etishdan mosuvo qolmoqda.

⚠️ Darhaqiqat, arab davlatlari va aholisining aksariyati musulmon boʻlgan davlatlar Suriyadagi voqealarga hozir Isroilning harakatlariga nisbatan qattiqroq munosabatda boʻlishdi – va bu ularning “qardosh Suriya”si fuqarolik tubsizligiga botgani va aslida yordamga muhtojlar ko‘pligiga qaramay.

🇮🇱 Endi boshqa bir faktni ham aytib ketay: O'n minglab falastinliklar o'ldirilganiga qaramay, birorta arab yoki musulmon davlati Isroil bilan aloqalarini uzmagan yoki hamkorlikni to'xtatmagan, aksincha:

🟡🇯🇴🇸🇦🇦🇪 Iordaniya, Saudiya Arabistoni va BAA Husiylar tomonidan uyushtirilgan dengiz blokadasini chetlab o'tib, Isroilga mahsulot yetkazib berish uchun quruqlik yo'lini o'rnatdi;

🇹🇷 Turkiya o'zining dahshatli bayonotlariga qaramay, dunyodagi hamma narsani foyda maqsadida Isroilga sotadi;

🇲🇦 Isroil va Marokash o'rtasidagi tovar ayirboshlash ham o'sib bormoqda - demak, 2023 yilning mayidan 2024 yilning mayigacha u 124 foizga o'sdi.

P.S. Arab-musulmon birligi haqida og‘iz yirtgan bilan siyosatni o‘rganmas ekanmiz bu paradoksal voqealarga na aralashib, na muhokama qilib bo‘lmaydi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.2k 1 19 7 25

Sharqshunos tarixchi

16 Jan, 09:11

Tailanddagi afyun muzeyi

Sharqshunos tarixchi kanali giyohvandlik tashviqotini qattiq qoralaydi.

Ammo tarixiylik nuqtai nazaridan Tailand shimolida joylashgan Afyun muzeyi ga‘yrioddiy tarzda tuzilgani bizni yozishga undadi. Muzey Tailand, Myanma (Birma) va Laosning chegaralari kesishuvini ifodalovchi Oltin uchburchakning markazida joylashgan. Bu mintaqa bir vaqtlar Osiyodagi afyun va boshqa giyohvand moddalar ishlab chiqarish markazi bo'lgan.

Muzeyda afyun tarixiga oid fotosuratlar, chekish uchun aksessuarlarning keng ko'lamli to'plami, tarixda narkotik moddalarni tortish uchun ishlatilgan hayvonlar shaklidagi tarozilar Shuningdek, o'tmishdagi geroin paketlaridagi yorliqlar, ranzalardagi odamlarning haykallari va hatto ko'knori o'simligi o'rnatilgan.

Sharqiy va Janubiy Osiyoni vayron qilgan inglizlar o‘z siyosiy tartibotlarini o‘rnatishlarida Afyun katta ahamiyatga ega bo‘lgani, u vositasida Xitoy va Hind jamiyati qanday qul qilingani haqida ma‘lumotlar bor.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

1.2k 0 11 20

Энергетические итоги 2024 Uz

uz Зеленые проекты: новости

Чистая Энергия ӏ Sof Energiya UZ

Sharqshunos tarixchi

Kanal geosi va tili

Toifa

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

Sharqshunos tarixchi

3 869

Kanalda mashhur

Sayt tili

Энергетические итоги 2024 Uz

uz Зеленые проекты: новости

Чистая Энергия ӏ Sof Energiya UZ

Sharqshunos tarixchi

Kanal geosi va tili

Toifa

3 869

Kanalda mashhur