Fashizm - yomon xabar | ikkinchi qism
Fashizmni nima uchun aniqlash qiyin?
Fashizm bu yomon xabar, shuning uchun odamlar uni inkor qiladi. 1972-yilda Rim klubi “O‘sish chegaralari” hisobotida iqtisodiy o‘sish sayyorani vayron qilishini aytganida, bu xabar o‘nlab yillar inkor qilindi. Agar o‘shanda haqiqatni qabul qilinganda, dunyo boshqacha bo‘lardi balki. Fashizmning qaytishi ham shunday noqulay haqiqat.
Ikkinchidan, bu uyatli. Ikkinchi Jahon urushidan so‘ng Yevropada “Hech qachon bunday bo‘lmaydi” deyildi. Fashizm qaytishi mumkinligini tasavvur qilish ham qiyin edi.
Uchinchidan, tarix unutildi. Albert Kamyu va Tomas Mann 1947-yilda “Fashizm yo‘qolmadi” deb ogohlantirdi. Kamyu “Vabo” romanida fashizm har demokratiyaning qorong‘u tomoni ekanini yozdi: demokratiya ruhi yo‘qolsa, ochko‘zlik, qo‘rquv, nafrat va tashviqot hukmron bo‘ladi. Demagoglar kelib, o‘z fashizmini taqdim etadi.
Biz fashizmni tanimaymiz, chunki yovuzlikni Gollivud uslubida – svastika va qora formalarda ko‘rishni kutamiz. Betmendagi Joker kabi yovuzlik aniq ko‘rinadi, lekin zamonaviy fashizm boshqacha shaklda keladi. Chekkadagi aqldan ozganlar emas, balki xususiyatlarni ko‘rish kerak:
- Inqirozda paydo bo‘ladigan yetakchi – “masih”;
- O‘ta millatchilik – “Mamlakatni buyuk qilamiz”;
- Propaganda va yolg‘on bilan odamlarni boshqarish;
- Aybdorlar (yahudiylar, immigrantlar) va dushmanlar yaratish.
Fashist yetakchilar o‘z manfaatidan boshqa narsaga qiziqmaydi. Tomas Mann 1948-yilda: “Fashizm Amerikaga ozodlik nomi bilan keladi” dedi. Hitler ham demokratik yo‘l bilan keldi – 11 million ovoz bilan, lekin 22 million unga qarshi edi. Elita “uni boshqaramiz” deb xato qildi.
Hatto Cherchill 1933-yilda Mussolinini “qonun dahosi” deb maqtadi, keyin xatosini tushundi. Fashizm vasvasasi katta – intellektuallar Stalin yoki Mussolini orqasidan ketgan.
Inqirozda, siyosiy tizimga ishonch yo‘qolganda, fashistik ong bilan yetakchi kelishi xavfi ortadi. Yevropada va dunyoda bu xavf hozir ham bor.
Mavzu bo'yicha kengroq quyidagi link orqali o'qish mumkin.
© Bilolxoʻja tayyorladi
Agar bu mavzu qiziq bo'lsa sharxlar qismida + belgisini qoldiring, biz keyingi qismlarni chiqaramiz
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi
Fashizmni nima uchun aniqlash qiyin?
Fashizm bu yomon xabar, shuning uchun odamlar uni inkor qiladi. 1972-yilda Rim klubi “O‘sish chegaralari” hisobotida iqtisodiy o‘sish sayyorani vayron qilishini aytganida, bu xabar o‘nlab yillar inkor qilindi. Agar o‘shanda haqiqatni qabul qilinganda, dunyo boshqacha bo‘lardi balki. Fashizmning qaytishi ham shunday noqulay haqiqat.
Ikkinchidan, bu uyatli. Ikkinchi Jahon urushidan so‘ng Yevropada “Hech qachon bunday bo‘lmaydi” deyildi. Fashizm qaytishi mumkinligini tasavvur qilish ham qiyin edi.
Uchinchidan, tarix unutildi. Albert Kamyu va Tomas Mann 1947-yilda “Fashizm yo‘qolmadi” deb ogohlantirdi. Kamyu “Vabo” romanida fashizm har demokratiyaning qorong‘u tomoni ekanini yozdi: demokratiya ruhi yo‘qolsa, ochko‘zlik, qo‘rquv, nafrat va tashviqot hukmron bo‘ladi. Demagoglar kelib, o‘z fashizmini taqdim etadi.
Biz fashizmni tanimaymiz, chunki yovuzlikni Gollivud uslubida – svastika va qora formalarda ko‘rishni kutamiz. Betmendagi Joker kabi yovuzlik aniq ko‘rinadi, lekin zamonaviy fashizm boshqacha shaklda keladi. Chekkadagi aqldan ozganlar emas, balki xususiyatlarni ko‘rish kerak:
- Inqirozda paydo bo‘ladigan yetakchi – “masih”;
- O‘ta millatchilik – “Mamlakatni buyuk qilamiz”;
- Propaganda va yolg‘on bilan odamlarni boshqarish;
- Aybdorlar (yahudiylar, immigrantlar) va dushmanlar yaratish.
Fashist yetakchilar o‘z manfaatidan boshqa narsaga qiziqmaydi. Tomas Mann 1948-yilda: “Fashizm Amerikaga ozodlik nomi bilan keladi” dedi. Hitler ham demokratik yo‘l bilan keldi – 11 million ovoz bilan, lekin 22 million unga qarshi edi. Elita “uni boshqaramiz” deb xato qildi.
Hatto Cherchill 1933-yilda Mussolinini “qonun dahosi” deb maqtadi, keyin xatosini tushundi. Fashizm vasvasasi katta – intellektuallar Stalin yoki Mussolini orqasidan ketgan.
Inqirozda, siyosiy tizimga ishonch yo‘qolganda, fashistik ong bilan yetakchi kelishi xavfi ortadi. Yevropada va dunyoda bu xavf hozir ham bor.
Mavzu bo'yicha kengroq quyidagi link orqali o'qish mumkin.
© Bilolxoʻja tayyorladi
Agar bu mavzu qiziq bo'lsa sharxlar qismida + belgisini qoldiring, biz keyingi qismlarni chiqaramiz
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi