Indoneziyada Islom Dinining Tarqalishi: Tarixiy Jarayon va Omillar
Indoneziya - dunyodagi eng katta musulmon aholisiga ega bo'lishi bilan ajralib turadigan mamlakat. Aholisining 90 foizdan ortig'i (taxminan 245 million kishi) islom diniga e'tiqod qiladi. Bu holat qanday qilib shakllanganini tushunish uchun mamlakatning boy tarixiga nazar tashlash lozim.
Islomning Dastlabki Kirib Kelishi (7-13-asrlar)
Islom dinining Indoneziya arxipelagiga kirib kelishi asosan arab va hindistonlik savdogarlar orqali amalga oshgan. Bu jarayon 7-asrdan boshlangan bo'lsa-da, asosiy tarqalishi 13-asrga to'g'ri keladi. Tarixiy manbalarga ko'ra, birinchi marta Sumatraning shimoliy qirg'oqlarida islom dinining izlari paydo bo'lgan.
Ayniqsa, 1297-yilda vafot etgan Samudra Pasai sultoni Malik as-Salihning qabri bu boradagi eng qadimgi dalil hisoblanadi. Shu davrda yashab o'tgan sayyoh Marko Polo o'z yozuvlarida Sumatrada musulmon jamoalari mavjudligini qayd etgan.
Dinning Tarqalish Sabablari
Islom dinining tez tarqalishiga bir qator omillar ta'sir ko'rsatgan:
Iqtisodiy manfaatlar: Musulmon savdogarlar bilan mustahkam aloqalar o'rnatish mahalliy aholi uchun iqtisodiy jihatdan foydali bo'lgan.
Diniy bag'rikenglik: Sufiylikning o'ziga xos talqini mahalliy aholi uchun qabul qilinishi oson bo'lgan.
Ijtimoiy adolat: Islomning tenglik g'oyalari jamiyatning quyi tabaqalari orasida keng tarqalgan.
Islom dinining tarqalishi uch bosqichda amalga oshgan:
Dastlabki bosqich (13-15 asrlar): Sumatra va Malayziya yarim orolidagi qirg'oq bo'yi hududlarda tarqalgan.
Ikkinchi bosqich (15-16 asrlar): Java orolida Demak Sultonligining paydo bo'lishi bilan keng yoyilgan.
Uchinchi bosqich (16-19 asrlar): Sulavesi, Molukka va boshqa kichik orollarga yetib borgan.
Qiziqarli jihati shundaki, islom dinining kirib kelishi mahalliy madaniyatni butunlay yo'q qilmagan. Aksincha, ikkala madaniyatning uyg'unlashuvi natijasida yagona indoneziya madaniyati shakllangan. Masalan:
Wayang kulit (an'anaviy soya teatr) asarlarida islomiy mavzular qo'llana boshlangan.
Gamelan musiqasi diniy marosimlarning ajralmas qismiga aylangan.
Bali orolida hindu dinining saqlanib qolishi mamlakatning diniy xilma-xilligini namoyon etadi.
Mustamlakachilik Davri (1602-1945)
Gollandiyalik mustamlakachilarning kelishi islom dinining rivojlanishiga qiyinchiliklar tug'dirdi. Biroq, bu davrda ham:
Pesantrenlar (an'anaviy islom maktablari) tarmog'i kengayib bordi.
Haj ziyorati orqali Yaqin Sharq bilan aloqalar saqlanib qoldi.
1912-yilda tashkil etilgan Muhammadiyah tashkiloti zamonaviy islomiy tafakkurni rivojlantirdi.
Zamonaviy Davr
Mustaqillikdan keyin islom dinining o'rni yanada mustahkamlandi. Bugungi kunda:
Mamlakat konstitutsiyasida 6 ta din rasman tan olingan bo'lsa-da, islom ustunlik qiladi.
Aceh viloyati - shariat qonunlari qo'llaniladigan yagona hudud.
"Islam Nusantara" kontseptsiyasi - mahalliy madaniyat bilan uyg'unlashgan islom modeli sifatida targ'ib qilinmoqda.
Indoneziyada islom dinining keng tarqalishi nozik strategiya va uzoq muddatli jarayon natijasidir. Bu yerda din mahalliy madaniyat bilan uyg'unlashgan, zo'ravonliksiz va asta-sekin tarqalgan. Aynan shu yondashuv Indoneziyani dunyodagi eng yirik musulmon mamlakatiga aylantirishga yordam bergan.
© Bilolxoʻja tayyorladi
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi
Indoneziya - dunyodagi eng katta musulmon aholisiga ega bo'lishi bilan ajralib turadigan mamlakat. Aholisining 90 foizdan ortig'i (taxminan 245 million kishi) islom diniga e'tiqod qiladi. Bu holat qanday qilib shakllanganini tushunish uchun mamlakatning boy tarixiga nazar tashlash lozim.
Islomning Dastlabki Kirib Kelishi (7-13-asrlar)
Islom dinining Indoneziya arxipelagiga kirib kelishi asosan arab va hindistonlik savdogarlar orqali amalga oshgan. Bu jarayon 7-asrdan boshlangan bo'lsa-da, asosiy tarqalishi 13-asrga to'g'ri keladi. Tarixiy manbalarga ko'ra, birinchi marta Sumatraning shimoliy qirg'oqlarida islom dinining izlari paydo bo'lgan.
Ayniqsa, 1297-yilda vafot etgan Samudra Pasai sultoni Malik as-Salihning qabri bu boradagi eng qadimgi dalil hisoblanadi. Shu davrda yashab o'tgan sayyoh Marko Polo o'z yozuvlarida Sumatrada musulmon jamoalari mavjudligini qayd etgan.
Dinning Tarqalish Sabablari
Islom dinining tez tarqalishiga bir qator omillar ta'sir ko'rsatgan:
Iqtisodiy manfaatlar: Musulmon savdogarlar bilan mustahkam aloqalar o'rnatish mahalliy aholi uchun iqtisodiy jihatdan foydali bo'lgan.
Diniy bag'rikenglik: Sufiylikning o'ziga xos talqini mahalliy aholi uchun qabul qilinishi oson bo'lgan.
Ijtimoiy adolat: Islomning tenglik g'oyalari jamiyatning quyi tabaqalari orasida keng tarqalgan.
Islom dinining tarqalishi uch bosqichda amalga oshgan:
Dastlabki bosqich (13-15 asrlar): Sumatra va Malayziya yarim orolidagi qirg'oq bo'yi hududlarda tarqalgan.
Ikkinchi bosqich (15-16 asrlar): Java orolida Demak Sultonligining paydo bo'lishi bilan keng yoyilgan.
Uchinchi bosqich (16-19 asrlar): Sulavesi, Molukka va boshqa kichik orollarga yetib borgan.
Qiziqarli jihati shundaki, islom dinining kirib kelishi mahalliy madaniyatni butunlay yo'q qilmagan. Aksincha, ikkala madaniyatning uyg'unlashuvi natijasida yagona indoneziya madaniyati shakllangan. Masalan:
Wayang kulit (an'anaviy soya teatr) asarlarida islomiy mavzular qo'llana boshlangan.
Gamelan musiqasi diniy marosimlarning ajralmas qismiga aylangan.
Bali orolida hindu dinining saqlanib qolishi mamlakatning diniy xilma-xilligini namoyon etadi.
Mustamlakachilik Davri (1602-1945)
Gollandiyalik mustamlakachilarning kelishi islom dinining rivojlanishiga qiyinchiliklar tug'dirdi. Biroq, bu davrda ham:
Pesantrenlar (an'anaviy islom maktablari) tarmog'i kengayib bordi.
Haj ziyorati orqali Yaqin Sharq bilan aloqalar saqlanib qoldi.
1912-yilda tashkil etilgan Muhammadiyah tashkiloti zamonaviy islomiy tafakkurni rivojlantirdi.
Zamonaviy Davr
Mustaqillikdan keyin islom dinining o'rni yanada mustahkamlandi. Bugungi kunda:
Mamlakat konstitutsiyasida 6 ta din rasman tan olingan bo'lsa-da, islom ustunlik qiladi.
Aceh viloyati - shariat qonunlari qo'llaniladigan yagona hudud.
"Islam Nusantara" kontseptsiyasi - mahalliy madaniyat bilan uyg'unlashgan islom modeli sifatida targ'ib qilinmoqda.
Indoneziyada islom dinining keng tarqalishi nozik strategiya va uzoq muddatli jarayon natijasidir. Bu yerda din mahalliy madaniyat bilan uyg'unlashgan, zo'ravonliksiz va asta-sekin tarqalgan. Aynan shu yondashuv Indoneziyani dunyodagi eng yirik musulmon mamlakatiga aylantirishga yordam bergan.
© Bilolxoʻja tayyorladi
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi