"Bosmachilar" (Aslida vatan qahramonlari) yetakchilarining nomlari va ijtimoiy-madaniy kontekst tahlili.
⚔Qo‘rboshilar (“Bosmachilar” harakati yetakchilari) haqidagi qiziqarli ma’lumot materialida ularning nomlariga tahliliy yondashish berilgan. Shaxs nomiga an'anaviy ravishda qo'shiladigan, uning sifat xususiyatlarini o'z ichiga olgan turli xil ta'riflarni tahlil qilish Qo‘rboshining ijtimoiy portretini: ularning millati, jismoniy qiyofasi, ijtimoiy mavqei, ijtimoiy ahamiyati, kasbini to'liqroq qayta yaratishga imkon berdi.
🛡Demak, “bek”, “xon”, “mir”, “sayid”, “boy”, “boyvachcha”, “biy”, “abdul”, “qul” ta’riflari qo‘rboshining ijtimoiy kelib chiqishidan dalolat beradi.
✏️ "Amir-al-muslimin”, “amir-lashkarboshi”, “lashkarboshi”, “qo‘rboshi”, “ponsad”, “to‘qsabo”, “to‘pchiboshi”, “mingboshi”, “yuzboshi”, “dodhoh”, “devonbegi”, “ qorovulbegi, “amin”, “qo‘mondon”, “sarkor”, “poshsho”, “chovush”, “parvonachi”, “miroxur” ularning harbiy unvonini yoki fuqarolik darajasini bildirgan.
📿"Mulla", "eshon", "domulla", "so'fi", "qo'zi", "muftiy", "xo'ja", " xujayin”, “xoji”, “tura”, “avliyo”, “pir”, “Mirzo”, “oxun”, “qori”, “xalifa”, “maxdum”, “maxsum”, “afandi” din arboblari bo'lgan Qo‘rboshilarning ismlari ularning ma'naviy darajalari haqida ko'rsatmalar bilan to'ldirilgan bo'lsa: - keyin o'shalarga Ulardan kim jasorati uchun xalq e’zoziga sazovor bo‘lsa, albatta “pahlavon”, “polvon”, “fidoyi”, “bahodir”, “botir”, “qahramon”, “g‘oziy”, “dev” kabi so‘zlar qo‘shilgan.
🪓Ismga “dehqon”, “mirob”, “qassob”, “meshkobchi”, “eqchi”, “simchi”, “baxshi”, “tabib”, “miltiqsoz”, “usta” so‘zlarining qo‘shilishi qo‘rboshining tinchlik davridagi holati va kasbiy sohasini belgilab bergan.
Ba'zi ismlar shaxsning millati va jinsi ta'riflari bilan birga kelgan: "o'zbek", "qirg'iz", "qo'zoq", "turk", "qarluq", "qalmoq", "nug‘ay", "mitan", "loqay", "yovmut, "Uris" va boshqalar.
Ularning oila va jamiyatdagi o‘rni: “bola”, “aka”, “dada”, “ota”, “buva”, “chol”, “to‘g‘a”, “sag‘ir”, “gadoy”, “kichik”, “katta”; ularning tashqi koʻrinishini esa “ko‘r”, “kal”, “cho‘loq”, “puchuq”, “qutir”, “devona”, “doʻst”, “buqoq”, “dardak”, “gazak”, “lochin”, “quloq” ”zuhra”, “oq”, “qora”, “sariq” va boshqa shu kabi so‘zlar orqali ifodalangan.
Nomlarga qo‘shilgan ta’riflar (kuzatishlarga ko‘ra, ularning soni 100 dan ortiq bo‘lgan) asosida barcha materiallarni umumlashtirish tufayli Qo‘rboshi kompozitsiyasi Turkiston jamiyatining butun ijtimoiy palitrasini aks ettirgan degan xulosaga kelish mumkin. Bular, asosan, badavlat kishilar – beklar, ruhoniylar, o‘rta tabaqadan bo‘lgan, mardligi, jasorati, Vatanga sadoqati tufayli o‘z vatandoshlari orasida hurmat va obro‘-e’tiborga sazovor bo‘lgan, hech ikkilanmasdan ozodlik bayrog‘i ostida yurt himoyasiga turganlar edi. Ular Turkiston mustaqilligi uchun kurashganlar.
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi. Turkiston XX asr boshlarida: Milliy istiqlolning kelib chiqish tarixi haqida.
Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi
⚔Qo‘rboshilar (“Bosmachilar” harakati yetakchilari) haqidagi qiziqarli ma’lumot materialida ularning nomlariga tahliliy yondashish berilgan. Shaxs nomiga an'anaviy ravishda qo'shiladigan, uning sifat xususiyatlarini o'z ichiga olgan turli xil ta'riflarni tahlil qilish Qo‘rboshining ijtimoiy portretini: ularning millati, jismoniy qiyofasi, ijtimoiy mavqei, ijtimoiy ahamiyati, kasbini to'liqroq qayta yaratishga imkon berdi.
🛡Demak, “bek”, “xon”, “mir”, “sayid”, “boy”, “boyvachcha”, “biy”, “abdul”, “qul” ta’riflari qo‘rboshining ijtimoiy kelib chiqishidan dalolat beradi.
✏️ "Amir-al-muslimin”, “amir-lashkarboshi”, “lashkarboshi”, “qo‘rboshi”, “ponsad”, “to‘qsabo”, “to‘pchiboshi”, “mingboshi”, “yuzboshi”, “dodhoh”, “devonbegi”, “ qorovulbegi, “amin”, “qo‘mondon”, “sarkor”, “poshsho”, “chovush”, “parvonachi”, “miroxur” ularning harbiy unvonini yoki fuqarolik darajasini bildirgan.
📿"Mulla", "eshon", "domulla", "so'fi", "qo'zi", "muftiy", "xo'ja", " xujayin”, “xoji”, “tura”, “avliyo”, “pir”, “Mirzo”, “oxun”, “qori”, “xalifa”, “maxdum”, “maxsum”, “afandi” din arboblari bo'lgan Qo‘rboshilarning ismlari ularning ma'naviy darajalari haqida ko'rsatmalar bilan to'ldirilgan bo'lsa: - keyin o'shalarga Ulardan kim jasorati uchun xalq e’zoziga sazovor bo‘lsa, albatta “pahlavon”, “polvon”, “fidoyi”, “bahodir”, “botir”, “qahramon”, “g‘oziy”, “dev” kabi so‘zlar qo‘shilgan.
🪓Ismga “dehqon”, “mirob”, “qassob”, “meshkobchi”, “eqchi”, “simchi”, “baxshi”, “tabib”, “miltiqsoz”, “usta” so‘zlarining qo‘shilishi qo‘rboshining tinchlik davridagi holati va kasbiy sohasini belgilab bergan.
Ba'zi ismlar shaxsning millati va jinsi ta'riflari bilan birga kelgan: "o'zbek", "qirg'iz", "qo'zoq", "turk", "qarluq", "qalmoq", "nug‘ay", "mitan", "loqay", "yovmut, "Uris" va boshqalar.
Ularning oila va jamiyatdagi o‘rni: “bola”, “aka”, “dada”, “ota”, “buva”, “chol”, “to‘g‘a”, “sag‘ir”, “gadoy”, “kichik”, “katta”; ularning tashqi koʻrinishini esa “ko‘r”, “kal”, “cho‘loq”, “puchuq”, “qutir”, “devona”, “doʻst”, “buqoq”, “dardak”, “gazak”, “lochin”, “quloq” ”zuhra”, “oq”, “qora”, “sariq” va boshqa shu kabi so‘zlar orqali ifodalangan.
Nomlarga qo‘shilgan ta’riflar (kuzatishlarga ko‘ra, ularning soni 100 dan ortiq bo‘lgan) asosida barcha materiallarni umumlashtirish tufayli Qo‘rboshi kompozitsiyasi Turkiston jamiyatining butun ijtimoiy palitrasini aks ettirgan degan xulosaga kelish mumkin. Bular, asosan, badavlat kishilar – beklar, ruhoniylar, o‘rta tabaqadan bo‘lgan, mardligi, jasorati, Vatanga sadoqati tufayli o‘z vatandoshlari orasida hurmat va obro‘-e’tiborga sazovor bo‘lgan, hech ikkilanmasdan ozodlik bayrog‘i ostida yurt himoyasiga turganlar edi. Ular Turkiston mustaqilligi uchun kurashganlar.
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi. Turkiston XX asr boshlarida: Milliy istiqlolning kelib chiqish tarixi haqida.
Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi