Qo‘qon xonligining shimoliy chegaralarida Rossiya harbiylari bilan qarama-qarshilik
Qo‘qon xoni Malla-xon o‘zini Markaziy Osiyo turkiy musulmonlarining eng ulug‘i va mustaqil hukmdori sifatida his qilgan ko‘rinadi, chunki u qo‘mondonlari Shodmon Xo‘ja va Kana‘atshohga "kofirlarga" ya‘ni shimoldan kelayotgan ruslarga qarshi yurish qilishni buyurdi.
Ammo ularning harakatlari unchalik muvaffaqiyatli bo‘lmadi va ko‘proq ruslarni emas mahalliy qozoq va qirg‘iz aholisini talashga qaratildi (buni ular zakot va boshqa soliqlarni yig‘ish bahonasida amalga oshirganlar).
Natijada, jabr-zulmga uchragan ko‘chmanchi qozoq va qirg‘iz qabilalari tobora Rossiya protektoratini afzal ko‘rishdi va hatto Qo‘qon qo‘shinlariga qarshi yurishlarda ham qatnashdilar.
Bu borada qozoq biyisi Tursunboyning (adabiy shaklda) Kana‘atshohga murojaati ramziy ahamiyatga ega:
Dastlab, Tursunboyning taklifi Kana‘atshohga ma’qul tushdi. Ammo u rus otryadlari tarkibida boshqa qozoq qabilalarining katta kuchlari ham borligini bilgach, g‘azabini aynan Qo‘qon himoyasiga intilgan qozoqlarga qarata boshladi.
Natijada, Rossiya harbiylari tomonidan olib borilgan puxta o‘ylangan siyosatga qarshi Qo‘qon xonligining noto‘g‘ri siyosati ularning shimoliy chegaralarida nafaqat Rossiya imperiyasi, balki aksariyat qozoq qabilalari bilan ham qarama-qarshilikka olib keldi.
Manba📚:
Babadjanov, B.M. – "Qo‘qon xonligi: hokimiyat, siyosat, din", 2010
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi
Qo‘qon xoni Malla-xon o‘zini Markaziy Osiyo turkiy musulmonlarining eng ulug‘i va mustaqil hukmdori sifatida his qilgan ko‘rinadi, chunki u qo‘mondonlari Shodmon Xo‘ja va Kana‘atshohga "kofirlarga" ya‘ni shimoldan kelayotgan ruslarga qarshi yurish qilishni buyurdi.
Ammo ularning harakatlari unchalik muvaffaqiyatli bo‘lmadi va ko‘proq ruslarni emas mahalliy qozoq va qirg‘iz aholisini talashga qaratildi (buni ular zakot va boshqa soliqlarni yig‘ish bahonasida amalga oshirganlar).
Natijada, jabr-zulmga uchragan ko‘chmanchi qozoq va qirg‘iz qabilalari tobora Rossiya protektoratini afzal ko‘rishdi va hatto Qo‘qon qo‘shinlariga qarshi yurishlarda ham qatnashdilar.
Bu borada qozoq biyisi Tursunboyning (adabiy shaklda) Kana‘atshohga murojaati ramziy ahamiyatga ega:
“Biz ham musulmonmiz. Ammo sizning zulmingiz va jabru sitamingiz bois biz kofir ruslarga qo‘shildik. Agar siz musulmonchilikka rioya qilib, islom himoyasiga amal qilsangiz, hali ham kech emas. Bizga [Chirchiq daryosi] bo‘yida yoki boshqa yerda joy ajratib bering, shunda biz kofirlarning balosidan qutulamiz. Biz shunda Allohga ko‘p shukr qilib, Sizga ham Qiyomat kunigacha minnatdorchilik bildirgan bo‘lardik.”
Dastlab, Tursunboyning taklifi Kana‘atshohga ma’qul tushdi. Ammo u rus otryadlari tarkibida boshqa qozoq qabilalarining katta kuchlari ham borligini bilgach, g‘azabini aynan Qo‘qon himoyasiga intilgan qozoqlarga qarata boshladi.
Natijada, Rossiya harbiylari tomonidan olib borilgan puxta o‘ylangan siyosatga qarshi Qo‘qon xonligining noto‘g‘ri siyosati ularning shimoliy chegaralarida nafaqat Rossiya imperiyasi, balki aksariyat qozoq qabilalari bilan ham qarama-qarshilikka olib keldi.
Manba📚:
Babadjanov, B.M. – "Qo‘qon xonligi: hokimiyat, siyosat, din", 2010
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi