TARIXNING NOXOLIS O'QITILISHI
1991 yilda Sho‘rolar davlati parchalangandan keyin Markaziy Osiyo mitaqasidagi sobiq sho‘ro respublikalari – O‘zbekiston, Qozog‘iston, Turkmaniston, Tojikiston va Qirg‘iziston siyosiy mustaqillik e’lon qilib, jahon hamjamiyatining teng huquqli a’zolariga aylandilar.
Shu bilan birga bu davlatlarning har birida o‘zining milliy mafkurasi shakllanib, ularda Markaziy Osiyo mintaqasining tarixini o‘zlarining milliy mafkurasiga moslashtirgan holda qayta ko‘rib chiqish vazifasi asosiy masalalardan biri bo‘lib qoldi va ayrim hollarda hattoki davlat siyosatiga aylantirildi. Shuni ham aytish joizki, mintaqadagi ba’zi davlatlarning milliy konsepsiyalarida ayrim g‘ayriilmiy va bir yoqlama yondashuvlar, tarixning ko‘p nazariy muammolarini hech qanday ilmiy asossiz o‘zlarining foydasiga hal qilish hollari ko‘plab uchraydi.
🛑🇹🇲Masalan, Turkmaniston Respublikasida nashr etilgan “Ruhnoma” kitobida turkman xalqining Markaziy Osiyo mintaqasining tarixida tutgan o‘rni juda bo‘rttirib berilgan. Xususan, mintaqa tarixida mavjud bo‘lgan deyarli barcha davlatlar va ularda hukm surgan sulolalar turkmanlar, mintaqada yashagan xalqlarning erishgan barcha madaniy yutuqlari esa turkman xalqiga tegishli deb ko‘rsatilgan.
🛑🇹🇯Tojikiston Respublikasida nashr etilgan oriylar, Somoniylar haqidagi va yana bir qator kitoblarda Markaziy Osiyo mintaqasining qadimgi va o‘rta asrlardagi tarixi faqat tojiklar bilan bog‘liq, mintaqa xalqlarining jahon sivilizasiyasiga qo‘shgan hissasi esa faqat tojiklarga tegishli deb uqtirilgan.
Shunga o‘xshash g‘ayriilmiy qarashlar va bir yoqlama yondashuvlar, xususan, o‘z millatini o‘ta ulug‘lash, boshqa millatlardan ustun qo‘yish, ularni kamsitish, barcha madaniy qadriyatlarni va yutuqlarni o‘zlashtirish hollari oxirgi vaqtda Qozog‘iston va Qirg‘izistonda ham kuzatilmoqda. Ayniqsa, o‘zbek xalqining kelib chiqishi masalasida bir yoqlama g‘ayriilmiy yondashuvlar ilgari surilmoqda, o‘zbek xalqiga nisbatan yolg‘on va bo‘xtonlar yog‘dirilmoqda.
Bu esa milliy totuvlik va millatlararo munosabatlarga salbiy ta’sir etmoqda va ayrim hollarda qonli to‘qnashuvlarga ham olib kelgani sir emas. Shuning uchun har bir O‘zbekiston vatandoshi, xususan, tarixchi talabalar ham bunday g‘oyaviy hamlalarga ilmiy asosda javob berishga qodir bo‘lishi va haqiqiy holatni aks ettiruvchi bilimlarga ega bo‘lishi lozim. Shuni ham hisobga olish kerakki, oxirgi yillar ichida Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasidagi xalqaro munosabatlarda yangi bosqich boshlandi.
Oxirgi 25 yil davomida adovat ruhida aytilgan ko‘p gaplarga chek qo‘yila boshlandi, millatlararo totuvlik, ahil qo‘shnichilik munosabatlari tobora avj olib bormoqda. Bu esa xalqlarimizning ertangi kunga ishonchini va yaqinlashuv jarayonlarining ijobiy natijalarga olib kelishiga umidini yanada oshirmoqda. Shunday bo‘lsa-da, qabul qilingan milliy konsepsiyalarni va ular asosida yozilgan kitob va maqolalarni, internet saytlarini hali hech kim bekor qilgani va olib tashlaganicha yo‘q. Shuning uchun har bir tarixchi bu konsepsiyalar haqida haqqoniy ma’lumotga ega bo‘lishi zarur.
Davomi bor...👍
Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi
1991 yilda Sho‘rolar davlati parchalangandan keyin Markaziy Osiyo mitaqasidagi sobiq sho‘ro respublikalari – O‘zbekiston, Qozog‘iston, Turkmaniston, Tojikiston va Qirg‘iziston siyosiy mustaqillik e’lon qilib, jahon hamjamiyatining teng huquqli a’zolariga aylandilar.
Shu bilan birga bu davlatlarning har birida o‘zining milliy mafkurasi shakllanib, ularda Markaziy Osiyo mintaqasining tarixini o‘zlarining milliy mafkurasiga moslashtirgan holda qayta ko‘rib chiqish vazifasi asosiy masalalardan biri bo‘lib qoldi va ayrim hollarda hattoki davlat siyosatiga aylantirildi. Shuni ham aytish joizki, mintaqadagi ba’zi davlatlarning milliy konsepsiyalarida ayrim g‘ayriilmiy va bir yoqlama yondashuvlar, tarixning ko‘p nazariy muammolarini hech qanday ilmiy asossiz o‘zlarining foydasiga hal qilish hollari ko‘plab uchraydi.
🛑🇹🇲Masalan, Turkmaniston Respublikasida nashr etilgan “Ruhnoma” kitobida turkman xalqining Markaziy Osiyo mintaqasining tarixida tutgan o‘rni juda bo‘rttirib berilgan. Xususan, mintaqa tarixida mavjud bo‘lgan deyarli barcha davlatlar va ularda hukm surgan sulolalar turkmanlar, mintaqada yashagan xalqlarning erishgan barcha madaniy yutuqlari esa turkman xalqiga tegishli deb ko‘rsatilgan.
🛑🇹🇯Tojikiston Respublikasida nashr etilgan oriylar, Somoniylar haqidagi va yana bir qator kitoblarda Markaziy Osiyo mintaqasining qadimgi va o‘rta asrlardagi tarixi faqat tojiklar bilan bog‘liq, mintaqa xalqlarining jahon sivilizasiyasiga qo‘shgan hissasi esa faqat tojiklarga tegishli deb uqtirilgan.
Shunga o‘xshash g‘ayriilmiy qarashlar va bir yoqlama yondashuvlar, xususan, o‘z millatini o‘ta ulug‘lash, boshqa millatlardan ustun qo‘yish, ularni kamsitish, barcha madaniy qadriyatlarni va yutuqlarni o‘zlashtirish hollari oxirgi vaqtda Qozog‘iston va Qirg‘izistonda ham kuzatilmoqda. Ayniqsa, o‘zbek xalqining kelib chiqishi masalasida bir yoqlama g‘ayriilmiy yondashuvlar ilgari surilmoqda, o‘zbek xalqiga nisbatan yolg‘on va bo‘xtonlar yog‘dirilmoqda.
Bu esa milliy totuvlik va millatlararo munosabatlarga salbiy ta’sir etmoqda va ayrim hollarda qonli to‘qnashuvlarga ham olib kelgani sir emas. Shuning uchun har bir O‘zbekiston vatandoshi, xususan, tarixchi talabalar ham bunday g‘oyaviy hamlalarga ilmiy asosda javob berishga qodir bo‘lishi va haqiqiy holatni aks ettiruvchi bilimlarga ega bo‘lishi lozim. Shuni ham hisobga olish kerakki, oxirgi yillar ichida Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasidagi xalqaro munosabatlarda yangi bosqich boshlandi.
Oxirgi 25 yil davomida adovat ruhida aytilgan ko‘p gaplarga chek qo‘yila boshlandi, millatlararo totuvlik, ahil qo‘shnichilik munosabatlari tobora avj olib bormoqda. Bu esa xalqlarimizning ertangi kunga ishonchini va yaqinlashuv jarayonlarining ijobiy natijalarga olib kelishiga umidini yanada oshirmoqda. Shunday bo‘lsa-da, qabul qilingan milliy konsepsiyalarni va ular asosida yozilgan kitob va maqolalarni, internet saytlarini hali hech kim bekor qilgani va olib tashlaganicha yo‘q. Shuning uchun har bir tarixchi bu konsepsiyalar haqida haqqoniy ma’lumotga ega bo‘lishi zarur.
Davomi bor...👍
Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi