Oʻylab qarasam, sovet davrida nashr etilgan har bir kitob senzuradan oʻtgan. Ular yo hukmron gʻoyaga moslab tahrir qilingan, yo boshidanoq qay bir shaklda shu gʻoyaga xizmat qiluvchi asarlar tanlangan. Shundan kelib chiqqan holda,Teodor Drayzerning asosiy kitoblari nega sovet davridayoq tarjima va nashr qilinganini tushunishimiz mumkin.
Kommunizm, sotsializm ulugʻlanadigan sovet imperiyasida Amerikaning demokratiyasi va kapitalizmi qoralangan. Oʻz navbatida, Drayzer demokratiya – xalq boshqaruvi shunchaki illyuziya ekanini, kapitalizm esa insonni naqadar tuban tushirishini nihoyatda batafsil va mohirona tasvirlagan.
Masalan, "Sarmoyador"da Amerika demokratiyasining (har holda oʻsha davrdagi) ayanchli yuzi koʻrsatiladi. Mayda siyosatchilar yirik korchalonlarning yugurdagi xolos. Kattalari esa bir vaqtning oʻzida ham siyosatchi, ham korchalon. Xalq kimni saylashini amalda ular belgilab beradi. Katta foyda keltiradigan sohalar oʻzaro boʻlib olinadi. Qonunlar ularning manfaatlarini koʻzlab ishlab chiqiladi. Gohida xalq nimanidir sezib qolsa va eʼtiroz bildirsa ularga yengilgina imtiyoz beriladi yoki el koʻzida kimdir "atata qilinadi". Boʻldi, omi olomon yana oʻzi bilan oʻzi boʻlib, oʻz yogʻiga qovurilib yuraveradi.
Kapitalizmning foyda va zararlari esa alohida masala. Sovet odami ertasidan xotirjam yashardi. Uning oʻziga va jamiyat unga qoʻyadigan talablar kam edi. Ishiga borib kelib, tirikchiligini qilib, oilasi bilan xotirjam vaqt oʻtkazib, hayotni poygaga aylantirmasdan umrguzaronlik qilardi.
Kapitalizm esa insonni bir zum nafas olishga qoʻymaydi. Kapitalizmda toʻxtab turolmaysan, toʻxtadingmi, demak orqaga ketyapsan. Kapitalizm bu zamonaviy jungli. Unda yashab qolish uchun kurashish kerak va bunda qanoat hissi yoʻq. Bir uy va bir mashina hech narsani hal qilmaydi. Endi poytaxtdan uy, kattaroq mashina kerak boʻlib qoladi. Cheksiz miqdorda isteʼmol tovarlari taklif qilinadi.
Kapitalistik dunyo katta bozorga oʻxshaydi. Bozor esa shaytonning ini. Undagi oʻyinlarda yo gʻolib boʻlasan, yo magʻlub, boshqa yoʻli yoʻq. Talamasang talanasan. Drayzer barcha asarlarida, jumladan "Sarmoyador"da ham shuni tasvirlaydi. Drayzerning qahramonlari kapitalizmning qurbonlaridir. Biri moliyaviy qiyinchilikdan ezilsa, biri katta boylik ortidan zavolga yuz tutadi. Biloxir, hech biri baxtga yetmaydi.
@salimov_blogi
Kommunizm, sotsializm ulugʻlanadigan sovet imperiyasida Amerikaning demokratiyasi va kapitalizmi qoralangan. Oʻz navbatida, Drayzer demokratiya – xalq boshqaruvi shunchaki illyuziya ekanini, kapitalizm esa insonni naqadar tuban tushirishini nihoyatda batafsil va mohirona tasvirlagan.
Masalan, "Sarmoyador"da Amerika demokratiyasining (har holda oʻsha davrdagi) ayanchli yuzi koʻrsatiladi. Mayda siyosatchilar yirik korchalonlarning yugurdagi xolos. Kattalari esa bir vaqtning oʻzida ham siyosatchi, ham korchalon. Xalq kimni saylashini amalda ular belgilab beradi. Katta foyda keltiradigan sohalar oʻzaro boʻlib olinadi. Qonunlar ularning manfaatlarini koʻzlab ishlab chiqiladi. Gohida xalq nimanidir sezib qolsa va eʼtiroz bildirsa ularga yengilgina imtiyoz beriladi yoki el koʻzida kimdir "atata qilinadi". Boʻldi, omi olomon yana oʻzi bilan oʻzi boʻlib, oʻz yogʻiga qovurilib yuraveradi.
Kapitalizmning foyda va zararlari esa alohida masala. Sovet odami ertasidan xotirjam yashardi. Uning oʻziga va jamiyat unga qoʻyadigan talablar kam edi. Ishiga borib kelib, tirikchiligini qilib, oilasi bilan xotirjam vaqt oʻtkazib, hayotni poygaga aylantirmasdan umrguzaronlik qilardi.
Kapitalizm esa insonni bir zum nafas olishga qoʻymaydi. Kapitalizmda toʻxtab turolmaysan, toʻxtadingmi, demak orqaga ketyapsan. Kapitalizm bu zamonaviy jungli. Unda yashab qolish uchun kurashish kerak va bunda qanoat hissi yoʻq. Bir uy va bir mashina hech narsani hal qilmaydi. Endi poytaxtdan uy, kattaroq mashina kerak boʻlib qoladi. Cheksiz miqdorda isteʼmol tovarlari taklif qilinadi.
Kapitalistik dunyo katta bozorga oʻxshaydi. Bozor esa shaytonning ini. Undagi oʻyinlarda yo gʻolib boʻlasan, yo magʻlub, boshqa yoʻli yoʻq. Talamasang talanasan. Drayzer barcha asarlarida, jumladan "Sarmoyador"da ham shuni tasvirlaydi. Drayzerning qahramonlari kapitalizmning qurbonlaridir. Biri moliyaviy qiyinchilikdan ezilsa, biri katta boylik ortidan zavolga yuz tutadi. Biloxir, hech biri baxtga yetmaydi.
@salimov_blogi