Жасур шу заҳоти хонадан отилиб чиқиб кетди. Икки ой давомида у шунчалар озиб-тўзиб кетганидан, касалманд кўринар, ҳақиқатан ҳам, унинг мадори йўқ эди. На ейишга ва на ичишга ҳафсаласи қолмаган эркак болаларисиз ўтган кунлар давомида ҳаётининг маъносини йўқотди гўё.
Унинг манзили аниқ. Марҳум бувасининг қадрдон дўсти ҳузурига келди. Неча йиллардан бери масжидда имомлик қилаётган қариянинг номи чиққан, илмли, камгап ва салоҳиятли одам экани учун ҳам ҳамманинг ҳурматида. Жасур қарияни касалхонага олиб келаркан, йўл бўйи ўтган ҳаётини, боланинг аҳволини тушунтириб келди. Мўйсафид чол лом-мим демас, узоқларга тикилган қирғийсифат нигоҳида эса бир олам маъно.
— Қани, мен билан юр-чи, — деди қария турли дуоларни ўқигач, Жасурни четга тортиб.
— Нақ тўрт соатдан бери ўқияпсиз, ахир сиз Худога яқин одамсиз-ку, таъсир қилса керак, а?! Болам, ҳаётим мазмуни ҳушига келармикин, а?! — Жасурнинг киртайиб қолган кўзларидан яна ёш оқди.
— Қарғиш! — деди чол Жасурга қаттиқ тикилиб. — Уларнинг яқини, яъники ўзингникилардан кимдир сени қарғамаганми? Дилини оғритмаганмисан? Айтайлик, хотинингни?..
— Хотиним?! Э-э, эсимда бор эканми, бобо, жуда кўп уришардик, мингта гап айтган-ку!
— Аёлингнинг дилини оғритгансан, болам! — қария Жасурнинг нимжон бўлиб қолган елкаларидан тутди. — Дил оғриғининг гуноҳини биласанми?! Мазлум ва Худонинг ўртаси қанчалар яқин эканини биласанми? Бу сенга ҳазилакам гап эмас!
Жасур онасининг тиззасига бош қўйиб йиғлаётган хотинига қаради. Кумуш ҳам шу кунлар ичида чўпга айланган, ҳар куни йиғлайди. Юрагини чангаллаганча ўзи ҳам неча марта ётиб қолди. Жасур ўтган кунларини хотирлади.
— Худо мени жазоладими, бобо?! Ҳаром-ҳариш юришим болаларимга урдими, айтинг, бобо?! — Жасур ерга ўтирганча юм-юм йиғлар, ичидан нималардир узиларди.
— Ҳаром юришинг болаларингга урган, топдинг!
Қария Кумуш ва Жасурни бир хонага олиб кирди. Бола доғида куяётган, кўнглига қил ҳам сиғмаётган жуфтликка қараркан, бошини афсус билан қимирлатди.
— Қизим, сенинг дилинг оғриган, тушунаман. Сабр қилибсан, Худодан эринг учун инсоф сўрабсан. Бундан бу ёғига ҳам дуо қил, боланг тузалади насиб қилса.
Кумуш елкасини қисиб, яна йиғлашга тушди.
— Унинг ҳаром юриши касрига болаларим қолди! Мен унга «Оиламизни бузманг, гулдай болаларимизга бу юришингизнинг касри урмасин!» дея қанча ялиндим, буважон, Худонинг зорини қилдим. Қайтмади, буважон.
Жасур бошини чангаллаб ўтираркан, уятдан кўра надомат ҳиссидан қутулолмасди. Тинимсиз «Мени кечир, Художон, боламни қайтариб бер!» дея зорланарди.
— Қизим, сен эрингни қарғагансан. Қарғишнинг иккинчи учи бўлади! Ўша иккинчи учи қарғовчининг ўзига қайтиб келади. Мана, оқибат!
Кумуш титраб кетди!
«Ҳа, ҳа, мен уни ҳар куни қарғагандим. Адо бўл, хароб бўл, деб қарғагандим. Мен айбдорман! Боламиз бизнинг касримизга қолмасин, Худойим!»
Қария эр-хотинни ёлғиз қолдириб, яна боланинг ҳузурига кирди ва шу бўйи уч кун тинимсиз «Ёсин» сурасини ўқиди.
У Яратганнинг марҳаматидан умидвор ҳолда хонадан ташқарига чиққанида Жасурнинг Кумушга мажбуран овқат едираётганини кўрди. Шу пайт палатада қолган ҳамширанинг ҳайқириғи эшитилди:
— Доктор, бола кўзини очди, эй, Худойим, у кўзини очди!
(«Ҳордиқ плюс» газетаси хазинасидан)
Ўқинг... Фақат йиғламанг!
Унинг манзили аниқ. Марҳум бувасининг қадрдон дўсти ҳузурига келди. Неча йиллардан бери масжидда имомлик қилаётган қариянинг номи чиққан, илмли, камгап ва салоҳиятли одам экани учун ҳам ҳамманинг ҳурматида. Жасур қарияни касалхонага олиб келаркан, йўл бўйи ўтган ҳаётини, боланинг аҳволини тушунтириб келди. Мўйсафид чол лом-мим демас, узоқларга тикилган қирғийсифат нигоҳида эса бир олам маъно.
— Қани, мен билан юр-чи, — деди қария турли дуоларни ўқигач, Жасурни четга тортиб.
— Нақ тўрт соатдан бери ўқияпсиз, ахир сиз Худога яқин одамсиз-ку, таъсир қилса керак, а?! Болам, ҳаётим мазмуни ҳушига келармикин, а?! — Жасурнинг киртайиб қолган кўзларидан яна ёш оқди.
— Қарғиш! — деди чол Жасурга қаттиқ тикилиб. — Уларнинг яқини, яъники ўзингникилардан кимдир сени қарғамаганми? Дилини оғритмаганмисан? Айтайлик, хотинингни?..
— Хотиним?! Э-э, эсимда бор эканми, бобо, жуда кўп уришардик, мингта гап айтган-ку!
— Аёлингнинг дилини оғритгансан, болам! — қария Жасурнинг нимжон бўлиб қолган елкаларидан тутди. — Дил оғриғининг гуноҳини биласанми?! Мазлум ва Худонинг ўртаси қанчалар яқин эканини биласанми? Бу сенга ҳазилакам гап эмас!
Жасур онасининг тиззасига бош қўйиб йиғлаётган хотинига қаради. Кумуш ҳам шу кунлар ичида чўпга айланган, ҳар куни йиғлайди. Юрагини чангаллаганча ўзи ҳам неча марта ётиб қолди. Жасур ўтган кунларини хотирлади.
— Худо мени жазоладими, бобо?! Ҳаром-ҳариш юришим болаларимга урдими, айтинг, бобо?! — Жасур ерга ўтирганча юм-юм йиғлар, ичидан нималардир узиларди.
— Ҳаром юришинг болаларингга урган, топдинг!
Қария Кумуш ва Жасурни бир хонага олиб кирди. Бола доғида куяётган, кўнглига қил ҳам сиғмаётган жуфтликка қараркан, бошини афсус билан қимирлатди.
— Қизим, сенинг дилинг оғриган, тушунаман. Сабр қилибсан, Худодан эринг учун инсоф сўрабсан. Бундан бу ёғига ҳам дуо қил, боланг тузалади насиб қилса.
Кумуш елкасини қисиб, яна йиғлашга тушди.
— Унинг ҳаром юриши касрига болаларим қолди! Мен унга «Оиламизни бузманг, гулдай болаларимизга бу юришингизнинг касри урмасин!» дея қанча ялиндим, буважон, Худонинг зорини қилдим. Қайтмади, буважон.
Жасур бошини чангаллаб ўтираркан, уятдан кўра надомат ҳиссидан қутулолмасди. Тинимсиз «Мени кечир, Художон, боламни қайтариб бер!» дея зорланарди.
— Қизим, сен эрингни қарғагансан. Қарғишнинг иккинчи учи бўлади! Ўша иккинчи учи қарғовчининг ўзига қайтиб келади. Мана, оқибат!
Кумуш титраб кетди!
«Ҳа, ҳа, мен уни ҳар куни қарғагандим. Адо бўл, хароб бўл, деб қарғагандим. Мен айбдорман! Боламиз бизнинг касримизга қолмасин, Худойим!»
Қария эр-хотинни ёлғиз қолдириб, яна боланинг ҳузурига кирди ва шу бўйи уч кун тинимсиз «Ёсин» сурасини ўқиди.
У Яратганнинг марҳаматидан умидвор ҳолда хонадан ташқарига чиққанида Жасурнинг Кумушга мажбуран овқат едираётганини кўрди. Шу пайт палатада қолган ҳамширанинг ҳайқириғи эшитилди:
— Доктор, бола кўзини очди, эй, Худойим, у кўзини очди!
(«Ҳордиқ плюс» газетаси хазинасидан)
Ўқинг... Фақат йиғламанг!