Ўқинг...фақат йиғламанг!

​​Жигарчилик доғи.

Бир катта саркарда фарзандларини ватан ҳимояси учун бўлган жангга жўнатибди. Икки ой ўтгандан кейин хабар келибди:
-Тақсир, мусибат оғир бўлди. Жангга кетган катта фарзандингиздан айрилиб қолдингиз, - деганларида Яратганни даргоҳига қўлларини кўтариб дуо қилган экан:
- Парвардигор, шу фарзандни ўзинг берувдинг, ўзинг олдинг, сабрни ҳам ўзингдан сўрайман, бошқа иложим йўқ - дедилар.
Орадан уч ой вақт ўтиб яна хабар келибди:
- Тақсир, иккинчи ўғлиздан ҳам жудо бўлдингиз, душман билан бўлган жангда ҳалок бўлди - деганларида Яратганни даргоҳига қўлларини кўтариб дуо қилибди:
-Парвардигор бу мусибатларнинг ажрини ўзинг бергин, бу фарзандни ҳам ўзинг бергандинг, ўзинг олдинг, сабрни ўзингдан сўрайман, бошқа иложим йўқ - деди.

Орадан олти ой вақт ўтибди, олти ойдан кейин жигарларидан, укаларидан хабар келибди:
-Тақсир, мусибат оғир бўлди, икки ўғлингизни тупроққа қўйган эдингиз! Энди укангиздан, жигарингиздан айрилиб қолдингиз, жигариз жангда ўлдилар, - деганларига икки навқирон ўғлини тупроққа қўйганида кўзига ёш келмаган ота, жигарини эшитганларидан кейин бошларини деворга уриб йиғлай бошлаган экан.
Атрофдагилар ҳайрон бўлиб:
- Икки ўғлингизни тупроққа қўйдингиз, навқирон фарзандлардан жудо бўлганингизда ҳам кўзингизга ёш келмаганиди. Бугун жигар доғини кўтаролмасдан, ўзингизни ҳар томонга уриб турганингизни кўриб биз тушунолмай қолдик, буни қандай ҳикмати бор? - дедилар.
Шунда икки кўзидан шашқатор ёш оқиб, йиғлаб турган саркарда жамоатга қараб:
-Эй биродарлар! Кўзимдан томган ёшнинг ҳар бир томчиси сизларга ибрат бўлсин, бугун мен йиғлайдиган кун экан, мен йиғламай ким йиғласин...
Фарзандларим дунёда ўтган бўлса, танамда жоним омон бўлса, Аллоҳ қодир қилса яна фарзанд кўрарман. Лекин жигардан айрилиш, жигарни доғини кўтариш оғир бўларакан! Мен бугун укамдан айрилдим, укамни туғадиган онам дунёдан ўтган. "Жигарни доғини кўтаролмадим" - деб йиғлаган эканлар...!

Ўқинг... Фақат йиғламанг!

БУ ОТА.

Синглимни турмушга берганимизга уч ой бўлди. Тўйни ўтказиб уйга қайтаётганимизда отам кўзларида ёш билан дедилар:
- Қизни узатиш ўғилни уйлантиришдан фарқ қилар экан. Ўғлингни уйлантирганингда ўзингни зиёда бўлгандек ҳис қилар экансан. Қизингни узатганингда эса бир парчанг камайганини ҳис қилар экансан.
Отамнинг бу гаплари қулоғим остида жаранглайди. Қачон унутсам бир воқеа содир бўлиб уни менга эслатади.
Бир неча кун олдин бир узук кўрдим. Унда "Аввал сени мен яхши кўрганман" деб ёзилган эди. Сир эмас, мен кўзига араб хати ёзилган узукларни яхши кўраман. Ўша жумлаларнинг сирини, унинг ортидаги қиссани билгим келаверади.
Муҳими узукда "Аввал сени мен яхши кўрганман" деб ёзилган ва бу узук ота томонидан қизининг никоҳ тўйида қизга совға қилинган эди.
Бу менга отамнинг юқоридаги гапларини эслатди. Бир парчам узиладиган кунни эслаб қизларимга қарайман.
Узук қиссасидан узилиб бўлишим билан бир хабар ўқидим. Американинг Виржиния штатида яшовчи 44-ёшли бир ота ҳар куни бир дастрўмолга одоб ва ахлоққа ундовчи бир жумла ёзиб қизи мактабда овқатланадиган қутичага солиб қўйишга одатланади.
Бир куни ота аҳволи оғирлашаётганини ҳис қилади. Шифокорга борса унга саратон ташхисини қўйиб саноқли умри қолганини айтишади. Шунда у қолган умрини ғанимат билиб қизи учун саккиз юзта рисола битади. Уларни хотинига бериб ўрта мактабни битиргунича ҳар куни биттадан қизининг сумкасига солиб қўйишини васият қилади.
Дарҳақиқат ота вафот қилди, аммо қизига битган рисолалари ёдгорлик бўлиб қолди.
Тўғри, оналарнинг фарзандларига бўлган меҳрларини шоирлар куйлашади, адиблар ёзишади. Оналар ҳақиқатда ҳақли бу мақтовларга. Олдингилар шундай дейишар эди. Биз ҳам уларга тобемиз бу мавзуда.
Аммо оталарга қани таъриф? Қаламлар уларга одатда қиё боқмайди. Чунки улар эркакда. Эркак аёлга нисбатан чидамли ва ҳисларини яширишга куч топа оладиганроқ бўлади. Фақатгина ошкор муҳаббатнигина кўра оладиганлар сўқирлардир.
Отанинг қизига бўлган муҳаббатини Набиййимиз саллоллоҳу алайҳи ва саллам бундан 1400-йил аввал минбардан туриб эълон қилиб қўйганлар:
Қизим менинг бир парчам. Уни нотинч қилган мени нотинч қилибди. Унга азият берган менга азият берибди.
Бир эр хотинига азият беришга одатланган эди. Аммо қизчасини эркалар, уни жуда яхши кўрар, у билан ўйнар эди. Хотини унга:
- Уни турмушга берганингиздан кейин эри уни хорласа нима қиласиз? деди.
Эр:
- Уни ўлдираман, деди.
Шунда хотин:
- Менинг ҳам отам яхши кўрадилар. Мен ҳам севадиган отанинг қизиман, деди...

Ўқинг... Фақат йиғламанг!

ЯХШИЛИКНИНГ УМРИ УЗУН-ЯХШИЛИК ҚИЛИНГ, АЗИЗЛАР!..

Эътибор қилганмисиз, яхшилик қилишнинг сеҳрли бир хусусияти бор. Бундан яхшилик қилган одам ҳам, шунга сазовор бўлган инсон ҳам бирдек ҳузурланади, ҳаловат топади. Яхшиликнинг катта-кичиги бўлмайди, бари бирдек қадрли. Айниқса, муҳтожликда, икки дунё кўзингизга қоронғи бўлиб турган оғир бир дамда қилинган яхшилик неъматини ҳеч нарсага қиёслаб бўлмайди. Яшириб нима қилдик, ҳар қандай нарсани таъмалар тўқнашуви ҳал қилаётган, мол- давлат ҳаммасидан устундек туюлаётган бугунги кунда савоб учун, шунчаки, яхшилик қиладиганларни кўрганимизда ҳатто ҳайратланамиз. Якинда ўзим мана шундай бир ҳолатнинг гувоҳи бўлдим. Республика Кардиология маркази поликлиникасига бир танишимни тиббий кўрикка олиб борган эдим. Кун иссиқ, навбат кутаётганларнинг эса охири кўринмасди. Биз ҳам кута бошладик. Шу пайт яқингинамизда ғала-ғовур бошланди. «Доктор, тез келинглар», деган овозлар эшитилди. Беихтиёр ўша томонга қараб юрдим. Текширувга келган ўрта ёшлардаги бир киши ҳушидан кетган эди. Бир зумда шифокорлар ўраб олишди. Беморни алоҳида палатага олиб киришди. Шифокорлар елиб- югуриб ёрдам кўрсатар, унинг ҳамроҳи — ўрта ёшлардаги аёл (афтидан, турмуш ўртоғи) эса унсиз йиғларди. Уни юпатиш учун «Опа, сиқилманг, яхши бўлиб кетади», — дея олдим, холос. Бирпасда шу ердаги одамлар ўртасида турли гап-сўзлар оралади: «Бечора, шу ернинг ўзида инфаркт бўлиб қолибди...», «Эсиз, навбатини куттирмай ўтказиб юборсак бўларкан...», «Узоқдан келган, шекилли...» Ҳамшира кўринди. Бараварига аҳволини сўрадик. Ҳамшира қиз «ҳа, аҳволи яхши, хотини қараяпти», деб гапни қисқа қилди-ю ўтиб кетди. Сал ўтиб ичкаридан беморнинг турмуш ўртоғи чиқди. Қизарган кўзларини қайта-қайта дастрўмоли билан артарди. — Опа, — деди унинг изидан чиққан шифокор, — Эрингизни тезда шифохонага ётқизмасак бўлмайди, касали жиддий. Кассага бориб харажатларини тўланг, жой тайёрлашларини айтаман. Аёл бироз довдираб, сўнг йиғламсиради: — Биз ётишларини билмаганимиз учун пул олиб келмагандик. Ҳозир қўлимиз калтароқ… Шифокор хўрсиниб ичкарига йўналди. Шу пайт бир аёл уни эшик олдида тўхтатиб нималарнидир сўради. Сўнг шифокор ортига қайтиб келди. — Опа, сиқилманг. Мана бу аёл барча харажатни мен тўлайман, деяптилар. Ҳозир хўжайини пул олиб келаркан. Тез тўлаб, ётқизинглар. Тўғриси, шу ердаги ҳаммамиз шифокорга ва бояги аёлга жуда ҳайрон бўлиб қарадик. Аёл ҳам довдираб, бир шифокорга, бир ёрдам бермоқчи бўлган аёлга тикиларди. — Ахир, бу кишини танимайман-ку! Қандай қилиб пул оламан, — деди бироз ўзига келиб. — Опа, йўқ деманг, — унинг елкасидан қучди аёл. — Кеч бўлмасин, тағин. Ана, хўжайиним ҳам келди. Аёл бориб бир пакет пулни олиб, йиғлаётган аёлнинг қўлига тутқазди: — Опа, бугун жума, фақат дуо қилиб қўйсангиз етади. Юринг, касса бу ёқда. Улар биргалашиб кассага кетаркан, навбат кутаётганларнинг ҳаммаси бўлиб ўтган воқеалардан карахт эдик. Икки кун ўтиб, яна ўша шифохонага бордим. Ўша аёлни учратдим. Исми Муқаддасхон экан. Мени кўриб яна кўзлари ёшланди: — Дунёда яхши одамлар борлигига шукр. Ўша аёлни умуман танимайман, аммо у бизга танимай-билмай туриб ҳам яхшилик қилди. Унинг ҳатто кимлигини ҳам билмайман, фақат исми Дилдорахон экани эсимда қолди. «Хўжайинингиз бошингизда доим соғ бўлсин», деб қўлимга икки миллион пулни тутқазди-ю кетди. Тузукроқ раҳмат ҳам айта олмадим. Вилоятдан келган эдик. Ёнимизда пулимиз ҳам йўқ, қариндошлар уч-тўрт сўм йиққунча вақт ўтиб кетарди. Илоҳим, бола-чақасининг роҳатини кўрсин. Оғир пайтимизда қилган ёрдамининг ажр-савобини албатта кўрсин. Муқаддас опа билан хайрлашар эканман, негадир ич-ичимдан хурсанд эдим. Фақат бир нарсани ўйлардим: юртимизда шундай инсонлар борлиги учун ҳам Яратган Ўзбекистонни ёмон кўзлардан, балолардан асраб келаётган бўлса, ажаб эмас...

Ўқинг... Фақат йиғламанг!

​​​Ҳузур.....

Камоланинг анчадан бери қовурилган жўжа егиси келади. Хомиладор бўлибдики, кўнгли бир нималар тусайди. Турмуш ўртоғига бир-икки айтиб кўрди, ҳар сафар "Эсимдан чиқибди",-жавобини олгач, индамай қўя қолади. Ўзи ҳам ишлайди, пули юз фоиз пластик картасига тушади, у зорманда қайнонасида туради. Ишлаб-ишлаб хатто қанча пул тушганини ҳам сўрашга ботинолмайди. Хомиладор дугоналари кўнгли истаган нарсани муҳайё қиладиган оила аъзолари ҳақида гапирса, хўрлиги келади. Ишини ҳам ёмон кўради. Нимасига ҳавас қилган экан. Эртадан кечгача қоғоз тўлдиради,   оч-наҳор уйма-уй юради. Оппоқ халат кийиб, одамларни муолажа қиламан деб ўйлаганди. Ишхонадан тинкаси қуриб борса, қўшнилари кутиб туради, ҳали унга, ҳали бунга укол қилиши керак, у пул сўрамайди, уят бўлади, аммо билади бири тухум, бири сут-қатиқ бериб қайнонаси билан ҳисоб-китобни тўғирлаб кетади. Бир куни онасига ёрилди
—Ойижон, сираям ишлагим йўқ, нимага унақа бўляпман?Онаси кўнглидан ўтганларини сиртига чиқара олмади қизининг бошини силаб ҳаммасини ҳозирги ҳолатига йўйди. Ўзича қизини ишга киргизиб қўйган қудасидан ҳам хафа бўлди. Янги келинчакка катта ҳовлининг иши ҳам етарли, аслида.

Камола эрталабдан кўнгли айниб ҳовлини супуриб чиқди, тез-тез нонушта тайёрлаб, эрини ишга жўнатди, ўзи ҳам бир пиёла илиқ чойни бир бурда нон билан еган киши бўлиб, ишига кетди. Тушлик ҳам қилмади, кўнгли беҳузур бўлаверди, ишдан жавоб олиб уйига келди. Қайнонасининг синглиси келибди, салом берди, кўришишга чоғланди. Ранги оқариб кетган келинини кўриб холажониси ўрнидан илдам турди. Уйга опкириб ётқизди, бироз туриб иссиқ чой-нон ва ликобчада қовурилган жўжа олиб кирди.
—Тунов куни опам келиним егиси келяпти дегандек бўлгандилар, атайлаб сизга олиб келган эдим, олинг, -деди-ю чиқиб кетди.

Камола ўрнидан турди, уятни ҳам йиғиштириб, таомнинг ҳаммасини еб қўйди...Танасига қувват киргандек бўлиб, қўлларини артди, бошини ёстиққа қўйиб ухлаб қолди.

Эрталаб яна тузук-қуруқ овқатланмай ишга кетаётган жойида қайнонаси тўхтатди
—Камолахон, шошманг, мана пластик картангиз, ўзингизда тураверсин, кўнглингиз тусаган нарсани олиб енг, кеча "отинойи" холангиз кўзимни очиб кетди.
Энди бора қолинг, кеч қолманг. Қайнонаси унинг йўқ деганига қарамай, пластик картасини сумкасига солиб қўйди.
Камола тушлик чоғи биринчи марта ҳамширалар билан шифохона ёнидаги ошхонага чиқиб овқатланди, қайтишда қадоқланган сув, озроқ конфет сотиб олди. Шу куни чарчоғи ҳам сезилмади. Ҳол сўраб қўнғироқ қилган онаси қизининг кафияти яхшилигининг сабабини эшитгач, ҳар доимгидек босиқлик билан деди

—Энди ишдан кўнглинг совумайди қизим, мен ҳам бир умр давлат ишида ишладим, чарчар эдим, аммо ҳар сафар маош олганимда чарчоқларим чиқиб кетарди, сен бу ҳузурни энди татиб кўряпсан...
Феруза Салходжаева

Ўқинг... Фақат йиғламанг!

​​эди.
Ойижон-ей, энди юзимга ҳам сен ўғрисан дейишсинми?  Пичинг-кесатиқларчи? Қайнэгачим тап тормай “Уйда келиндан бошқа бегона бўлмаса, ўз жойида турган пулни ​​ким оларкан?” деганини ўз қулоғим билан эшитдимку! Ўша зорманда пулни қайнонам “Гап”ига берадиган экан. Ойи, менрича ҳеч қандай пул йўқолмаган,бу қайнонамнинг навбатдаги ҳийласи.- Она- боланинг суҳбати шу жойга келганпида Зуҳра томоқ қириб, ўз уйига кириб кетди.Уйлик кийимларини кийиб, қайнэгачиси билан салом-алик қилиб чиқдию, қайнонасидан кечки овқатга тараддуд кўриш учун рухсат сўради.
Қайнагачингизнинг бироз тоби йўқроқ, қон босими кўтарилибди. Суюқроқ бирор нима қилинг. Опангизнинг чой-пойидан хабардор бўлиб туринг. Қайнонасидан зарур “топшириқ”ларни олган Зуҳра, лимонли кўк чой дамлаб қайнэгачисига олиб кирди. Чойни қайтариб, қуйиб бердию, ташқарига чиқаётиб кўзи жойнамоз устида йиғлаб илтижо қилаётган қайнонасига тушди.
Қизингизнинг бахтини сўраб илтижо қиляпсизми, ойижон? Она учун фарзандининг тинчлиги бахти қанчалик муҳим эканлигини ҳис қилдингизми? Ҳар гал бир ишимдан камчилик топиб, мени ёмонлаш учун ота-онамни чақиртирганингизда улар ҳам худди сизнинг ҳозирги ҳолатингиздай нотинч бўладилар. Улар ҳам менинг оиламга хотиржамлик, бахт, сизга инсоф сўраб жойнамоз устида Аллоҳга ёлворадилар. Дилозордан ҳамма безор, ойижон. Бугун эрталаб арзимаган нарсага дилимни оғритдингиз, нафақат бугун, ҳар доим, ҳар куни бир баҳона билан кўнглимга озор берасиз. Ойижон, сиз эримнинг онаси, невараларимнинг бувисисиз. Сизга ёмонлик тиламайман. Лекин мен ҳам Худонинг бандасиман, менга берган озорингизни У кўриб турибди, ойижон. Менга ҳар кўзингиз тушиб, нимадир қилиб узиб олгингиз келса, кўз олдингизга икки қизингиз, уларнинг қайноналари олдида менга ўхшаб, “урушмасмикан?”, “жеркимасмикан?” дея музтар тикилишини ўйланг. Мен хонадонингизга бахтли бўлиш, сизга, қайнотамга сидқидилдан хизмат қилиш, ўғлингизга икки дунёда вафодор ёр бўлиш учун келганман, ойижон...” Зуҳра ўзини ўнгладию, хаёлга ботиб қолганини билиб, тез ташқарига йўналди.
Зуҳрахон...- Қайнонасининг овози негадир йиғламсирагандай туюлди. Зуҳра “чиндан ҳам қайнонамнинг овозими ё менга шундай туюлдими” деган хаёл билан секин ортига ўгирилди. Қайнонаси ёш тўла кўзлари билан унга термулиб турарди:- Болам, ҳалиги, менга ёқадиган пишириғингиз борку, творогми нима қўшардингиз, шундан тайёрласангиз, дегандим... Қўлингиз жуда ҳам ширин-да, зора, опангизнинг кайфияти кўтарилса. Майлими, қизим?..
Хўп бўлади, ойижон. Албатта тайёрлаб бераман.- Зуҳра қаршисидаги қайнонасини танимай ер остидан унга секин термулди. Қайнонаси юзига томган ёшларини бармоғи билан сидириб, қизи ўтирган хона томон йўналди. – Мен ошхонада бўламан, ойижон...- Қайнонаси кўзларидаги ёшни кўрсатмаслик учун, синиққина жилмайиб қўйди. Бу жилмайиш қора булутларни ҳайдаган қуёшдек, ўртадаги хираликни тўзғитиб юборди...

Ўқинг... Фақат йиғламанг!