Nurboy Jabborov saboqlari dan repost
AYTMASDAN AYTISH SAN’ATI
Eshqobil Shukurning “Ko‘z yumib ko‘rganlarim” to‘plami nomidayoq yuksak badiiy tafakkur mujassam. “Ko‘z ochib ko‘rish” shaklidagi xalqona iboradan xabardormiz. Ko‘zni yumganda esa, Rumiyona talqin bo‘yicha, ko‘ngil ko‘zi bilan mushohada etish imkoni kuchayadi. Shunga ko‘ra, to‘plamning topib qo‘yilgan nomida teran falsafa va yuksak badiiyat uyg‘unlashgani kuzatiladi.
“Tong ila shom” she’ri milliy ruhning o‘zgacha talqini bilan alohida ajralib turadi. Shoir momolarning tongdan uyalish, shomdan hayo qilish haqidagi o‘gitlarini eslaydi. Sahar qushlari-la uyg‘onib, shafaqlarga boqib o‘ylangan kezlarini yodga oladi. Mana, bu misralar esa, milliy ruhning chinakam ta’sirli va ohorli ifodasi ekani bilan alohida ajralib turadi:
Quyoshdan uyalmoq, oydan uyalmoq
Qaysi nasabda bor, kimning naslida?..
Hayoga suyanmoq, orga tayanmoq
Xudo bergan davlat ekan, aslida.
O‘zbekni boshqa millatlardan ajratib turadigan eng muhim fazilatlaridan biri hayodir. U nainki atrofidagi odamlardan, hatto quyosh-u oydan ham hayo qila biladi. Shoir ta’biri bilan aytganda, hayoga suyanmoq, orga tayanmoq – xalqimizga Xudo bergan davlat, Yaratganning beqiyos marhamati. Shu bois o‘zbek yuvuqsiz qo‘l bilan, kir-chir dil bilan oqshomga kirishdan xijolat chekadi; g‘araz niyat bilan, egri yo‘l bilan tonglarga borishdan o‘zini tiyadi. Mana bu badiiy umumlashmada esa, momolar timsolida millatning nomusi, asl tabiati, pok ruhiyati tajassum topganini kuzatish mumkin:
Tongning o‘z ruhi bor, ishonaman men,
Ufqlarda sezdim shomning ruhini.
Ko‘rdim momolarim nomusida men
Osmon ustunini, Yerning o‘qini.
Ya’ni shoir chiqargan poetik xulosaga ko‘ra, mabodo nomus, hayo, or singari tuyg‘ular zavol topadigan bo‘lsa, Osmon qulaydi, Yer o‘z mehvaridan chiqib ketadi. Bu mukammal koinot ana shunday qadriyatlar evaziga barhayot va ustuvordir. She’rda bu fikrlar ochiq aytilmagan, ular tagmatndan anglashiladi. Zero, shoirning shoirligi ham shundaki, u aytmasdan aytadi, botin tili bilan so‘zlaydi. She’r shuning uchun ham she’rki, unda bir vaqtning o‘zida bir qancha ma’no qatlamlari ifodalanmog‘i mumkin. Ularni zohir ko‘zi bilan anglab yetish, his etish imkonsiz. Buning uchun odamning qalb ko‘zi ochiq, botin diydasi ravshan bo‘lmog‘i zarur. Bu hali Eshqabil Shukurning ko‘z yumib ko‘rganlaridan birgina lavha, xolos.
Nurboy Jabborov
Eshqobil Shukurning “Ko‘z yumib ko‘rganlarim” to‘plami nomidayoq yuksak badiiy tafakkur mujassam. “Ko‘z ochib ko‘rish” shaklidagi xalqona iboradan xabardormiz. Ko‘zni yumganda esa, Rumiyona talqin bo‘yicha, ko‘ngil ko‘zi bilan mushohada etish imkoni kuchayadi. Shunga ko‘ra, to‘plamning topib qo‘yilgan nomida teran falsafa va yuksak badiiyat uyg‘unlashgani kuzatiladi.
“Tong ila shom” she’ri milliy ruhning o‘zgacha talqini bilan alohida ajralib turadi. Shoir momolarning tongdan uyalish, shomdan hayo qilish haqidagi o‘gitlarini eslaydi. Sahar qushlari-la uyg‘onib, shafaqlarga boqib o‘ylangan kezlarini yodga oladi. Mana, bu misralar esa, milliy ruhning chinakam ta’sirli va ohorli ifodasi ekani bilan alohida ajralib turadi:
Quyoshdan uyalmoq, oydan uyalmoq
Qaysi nasabda bor, kimning naslida?..
Hayoga suyanmoq, orga tayanmoq
Xudo bergan davlat ekan, aslida.
O‘zbekni boshqa millatlardan ajratib turadigan eng muhim fazilatlaridan biri hayodir. U nainki atrofidagi odamlardan, hatto quyosh-u oydan ham hayo qila biladi. Shoir ta’biri bilan aytganda, hayoga suyanmoq, orga tayanmoq – xalqimizga Xudo bergan davlat, Yaratganning beqiyos marhamati. Shu bois o‘zbek yuvuqsiz qo‘l bilan, kir-chir dil bilan oqshomga kirishdan xijolat chekadi; g‘araz niyat bilan, egri yo‘l bilan tonglarga borishdan o‘zini tiyadi. Mana bu badiiy umumlashmada esa, momolar timsolida millatning nomusi, asl tabiati, pok ruhiyati tajassum topganini kuzatish mumkin:
Tongning o‘z ruhi bor, ishonaman men,
Ufqlarda sezdim shomning ruhini.
Ko‘rdim momolarim nomusida men
Osmon ustunini, Yerning o‘qini.
Ya’ni shoir chiqargan poetik xulosaga ko‘ra, mabodo nomus, hayo, or singari tuyg‘ular zavol topadigan bo‘lsa, Osmon qulaydi, Yer o‘z mehvaridan chiqib ketadi. Bu mukammal koinot ana shunday qadriyatlar evaziga barhayot va ustuvordir. She’rda bu fikrlar ochiq aytilmagan, ular tagmatndan anglashiladi. Zero, shoirning shoirligi ham shundaki, u aytmasdan aytadi, botin tili bilan so‘zlaydi. She’r shuning uchun ham she’rki, unda bir vaqtning o‘zida bir qancha ma’no qatlamlari ifodalanmog‘i mumkin. Ularni zohir ko‘zi bilan anglab yetish, his etish imkonsiz. Buning uchun odamning qalb ko‘zi ochiq, botin diydasi ravshan bo‘lmog‘i zarur. Bu hali Eshqabil Shukurning ko‘z yumib ko‘rganlaridan birgina lavha, xolos.
Nurboy Jabborov