VAQT – G‘ANIMAT
Muborak bir hadis mohiyati haqida ko‘p fikrlayman. Unga ko‘ra, payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalom sahobalarga bunday degan ekanlar: “Kimningki bugungi kuni kechagisi bilan barobar bo‘lsa, u mag‘bundir (ya’ni u mag‘lub bo‘libdi, yengilibdi). Buguni kechagisidan kam bo‘lgan odam mal’undir (ya’ni la’natga uchrabdi). Qay bir kishining bugungi kuni kechagisidan ziyoda bo‘lsa, u marhumdir”. Biz “marhum” so‘zini odatda vafot etgan kishilarga nisbatan qo‘llaymiz. Aslida, Yaratganning rahmatiga loyiq tiriklarni ham shunday sifatlash mumkin.
Sahobalar ushbu hadis mazmuni haqida o‘zaro bahslashdilar: xo‘sh, bugungi kunni kechagidan, ertangisini bugungidan ziyoda etmoq uchun nima qilmoq kerak? Ba’zilari har kuni muttasil ravishda nafl namoz o‘qish, kechagidan ko‘ra ikki rak’atdan ko‘paytirib borishni maslahat berdilar. Qarasalarki, buning nihoyasi yo‘q, qolaversa, bandaning toqati ham cheklangan. Boshqalari muntazam nafl ro‘za tutmoq taklifini berdilar. O‘ylab ko‘rsalar, buning bilan ham muddaoga erishmoq mahol. Shunda yana Rasululloh sallollohu alayhi vasallamning huzuriga borib, bu hadisning hikmatini so‘radilar. Javob shunday bo‘ldi:
- Ilm oling, kecha o‘zingiz bilmagan kichik bir haqiqatni o‘rgansangiz ham buguningiz kechagi kundan afzal bo‘ladi.
Bu hadis inson kecha yoki bugun erishilgan natija bilan to‘xtab qolmasligi kerakligi, mudom harakatda bo‘lmog‘i zarurligi haqidadir. Muttasil olg‘a intilmoq, vaqtni g‘animat bilmoq kerakligi to‘g‘risidadir. Zero, muntazam ravishda ilm o‘rgangan odam kamolotga erishmasligi mumkin bo‘lmagani kabi komil insonlardan iborat jamiyat ham, shubhasiz, taraqqiy etadi.
Nurboy Jabborov
Muborak bir hadis mohiyati haqida ko‘p fikrlayman. Unga ko‘ra, payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalom sahobalarga bunday degan ekanlar: “Kimningki bugungi kuni kechagisi bilan barobar bo‘lsa, u mag‘bundir (ya’ni u mag‘lub bo‘libdi, yengilibdi). Buguni kechagisidan kam bo‘lgan odam mal’undir (ya’ni la’natga uchrabdi). Qay bir kishining bugungi kuni kechagisidan ziyoda bo‘lsa, u marhumdir”. Biz “marhum” so‘zini odatda vafot etgan kishilarga nisbatan qo‘llaymiz. Aslida, Yaratganning rahmatiga loyiq tiriklarni ham shunday sifatlash mumkin.
Sahobalar ushbu hadis mazmuni haqida o‘zaro bahslashdilar: xo‘sh, bugungi kunni kechagidan, ertangisini bugungidan ziyoda etmoq uchun nima qilmoq kerak? Ba’zilari har kuni muttasil ravishda nafl namoz o‘qish, kechagidan ko‘ra ikki rak’atdan ko‘paytirib borishni maslahat berdilar. Qarasalarki, buning nihoyasi yo‘q, qolaversa, bandaning toqati ham cheklangan. Boshqalari muntazam nafl ro‘za tutmoq taklifini berdilar. O‘ylab ko‘rsalar, buning bilan ham muddaoga erishmoq mahol. Shunda yana Rasululloh sallollohu alayhi vasallamning huzuriga borib, bu hadisning hikmatini so‘radilar. Javob shunday bo‘ldi:
- Ilm oling, kecha o‘zingiz bilmagan kichik bir haqiqatni o‘rgansangiz ham buguningiz kechagi kundan afzal bo‘ladi.
Bu hadis inson kecha yoki bugun erishilgan natija bilan to‘xtab qolmasligi kerakligi, mudom harakatda bo‘lmog‘i zarurligi haqidadir. Muttasil olg‘a intilmoq, vaqtni g‘animat bilmoq kerakligi to‘g‘risidadir. Zero, muntazam ravishda ilm o‘rgangan odam kamolotga erishmasligi mumkin bo‘lmagani kabi komil insonlardan iborat jamiyat ham, shubhasiz, taraqqiy etadi.
Nurboy Jabborov