Yashamoq qorami yo sariq…?
So’ngi umidni ham tirik qo’ymagan yozuvchi!
Oddiylik chindan ham daholikmi?
Oxirgi paytlarda «trentga» chiqqan asarlardan biri shubhasiz Chin vakili Yu Xuaning «Yashamoq» nomli romani bo’lib turibdi. Bu asar haqida shu kunlarda shu qadar ko’p eshittimki, urfga qarab mutoaala qilmasamda barbir olib o’qidim va tan olishim kerak - afsuslanmadim. Ochig’ini aytganda keng omma orasida bu qadar ommalashgan kitoblar «sariq», hech bo’lmaganda «sariqroq» bo’lib chiqardi. Lekin u ko’tarib chiqqan mavzular: inson ruhiyatidagi qarama-qarshiliklar, hayot va o’lim o’rtasidagi chegarani bunchalar oddiy va tushunarli ochib bera olganini ko’rib asarni ikkilanmay Klassik asarlarning qatoriga qo’shib qo’yish mumkin, fikrimcha.
Asar har qanday davr va jamiyat uchun dolzarb bo’lgan mavzularni yoritib, hayotning beqarorligi, taqdir zarbalari va unga qarshi ularoq inson matonatini qarama-qarshi qo’yadi. O'lmasang yashayverasan, deganlaridek asar bosh qahramoni ham bir inson boshdan kechirishi mumkin bo’lgan jamiki kulfatlarga duch keladi, lekin yashaydi, oxirigacha mardonavor turib beradi. Qaysidir manoda yozuvchi bu orqali bosh qahramonni jazolagan deyish ham mumkin. Chunki aynan uning yengiltakligi, qimorbozligi ortidan farovon oilasi qashshoqlikka yuz tutib chok-chokidan so’kilib ketadi va ko’z ko’rib quloq eshitmagan sinovlarga duch keladi. Ammo yozuvchi bunda aynan bir insonni aybdor qilmoqchi degan fikrga ham bormaslik kerakligini asar davomida tushuntirib qo’yadi. Ya'ni, inson taqdiriga bitilganidan istasa ham qochib qutula olmasligiga ishora qiladi.
Asarda qora rangning haddan tashqari ko’pligi esa biroz oshirib yuborilgandek. Yozuvchi o’quvchini ezib, yuragini tilka-pora qilib tashlaydi, umuman umid degan narsa ko’rinmaydi asarda, qaytanga borini ham ko’mib yuboradi. Koʻpchilik kitobxonlar Rus adabiyotida, ayniqsa Dostaveskiy asarlarida qora rang haddan tashqari ko’pligini ta'kidlashsada oxir oqibat intihoda yiltiragan nur, sal boʻlsada umid uchqunlari qoldiriladi, barbir. Lekin Chinlik adib bariga tupurgan holda hammani qatl etib, bosh qahramonni kòrgiligini kòrsatib o’lguncha yashatadi…
Shu o’rinda asar uslubi haqida ham ikki og’iz aytib o’tishim kerak. Minimalizm va oddiylikni uning asosiy «kuziri» deyish mumkin. Yu Xua nozik va mahoratli tasvir uslubi, sodda lekin ta'sirli tildan foydalangan. Ayrim yozuvchilardek insonlarning diniy his tuygulari markaziga ‘zarba’ berish orqali asarni yanada o’qishli qilishga urunmagan ( Aslini olganda buni iloji ham yòqda, axir u Chinlikku). Jimjimador so’zlar va tashbehlardan maksimum qochilgan. Shu bilan birga bu oddiylik asardagi hayot va o’lim o’rtasidagi munosabatlarni, yashashga bo’lgan ishtiyoqni ramziy va falsafiy jihattan aks ettirishiga zarracha to’sqinlik qilmaydi, aksincha barchaga birdek tushunarliroq qiladi. Bu - klassik adabiyotga xos albatta.
Nashriyotiga tarjima, qolaversa asarni xalqimiz orasida ommalashtirgani uchun Abdukarim Mirzayev va Rasul Kusherbayevga ham rahmat.
Har qalay, hammaga mashhur siyqasi chiqqan sap-sariq ònlab «egizak» asarlardan mana shu Chinlik adibning asari kitobxonga kòproq foydali bòladi, nazarimda...
© Adham Muhiddin o‘g‘li
@mutolaa_sehri
So’ngi umidni ham tirik qo’ymagan yozuvchi!
Oddiylik chindan ham daholikmi?
Oxirgi paytlarda «trentga» chiqqan asarlardan biri shubhasiz Chin vakili Yu Xuaning «Yashamoq» nomli romani bo’lib turibdi. Bu asar haqida shu kunlarda shu qadar ko’p eshittimki, urfga qarab mutoaala qilmasamda barbir olib o’qidim va tan olishim kerak - afsuslanmadim. Ochig’ini aytganda keng omma orasida bu qadar ommalashgan kitoblar «sariq», hech bo’lmaganda «sariqroq» bo’lib chiqardi. Lekin u ko’tarib chiqqan mavzular: inson ruhiyatidagi qarama-qarshiliklar, hayot va o’lim o’rtasidagi chegarani bunchalar oddiy va tushunarli ochib bera olganini ko’rib asarni ikkilanmay Klassik asarlarning qatoriga qo’shib qo’yish mumkin, fikrimcha.
Asar har qanday davr va jamiyat uchun dolzarb bo’lgan mavzularni yoritib, hayotning beqarorligi, taqdir zarbalari va unga qarshi ularoq inson matonatini qarama-qarshi qo’yadi. O'lmasang yashayverasan, deganlaridek asar bosh qahramoni ham bir inson boshdan kechirishi mumkin bo’lgan jamiki kulfatlarga duch keladi, lekin yashaydi, oxirigacha mardonavor turib beradi. Qaysidir manoda yozuvchi bu orqali bosh qahramonni jazolagan deyish ham mumkin. Chunki aynan uning yengiltakligi, qimorbozligi ortidan farovon oilasi qashshoqlikka yuz tutib chok-chokidan so’kilib ketadi va ko’z ko’rib quloq eshitmagan sinovlarga duch keladi. Ammo yozuvchi bunda aynan bir insonni aybdor qilmoqchi degan fikrga ham bormaslik kerakligini asar davomida tushuntirib qo’yadi. Ya'ni, inson taqdiriga bitilganidan istasa ham qochib qutula olmasligiga ishora qiladi.
Asarda qora rangning haddan tashqari ko’pligi esa biroz oshirib yuborilgandek. Yozuvchi o’quvchini ezib, yuragini tilka-pora qilib tashlaydi, umuman umid degan narsa ko’rinmaydi asarda, qaytanga borini ham ko’mib yuboradi. Koʻpchilik kitobxonlar Rus adabiyotida, ayniqsa Dostaveskiy asarlarida qora rang haddan tashqari ko’pligini ta'kidlashsada oxir oqibat intihoda yiltiragan nur, sal boʻlsada umid uchqunlari qoldiriladi, barbir. Lekin Chinlik adib bariga tupurgan holda hammani qatl etib, bosh qahramonni kòrgiligini kòrsatib o’lguncha yashatadi…
Shu o’rinda asar uslubi haqida ham ikki og’iz aytib o’tishim kerak. Minimalizm va oddiylikni uning asosiy «kuziri» deyish mumkin. Yu Xua nozik va mahoratli tasvir uslubi, sodda lekin ta'sirli tildan foydalangan. Ayrim yozuvchilardek insonlarning diniy his tuygulari markaziga ‘zarba’ berish orqali asarni yanada o’qishli qilishga urunmagan ( Aslini olganda buni iloji ham yòqda, axir u Chinlikku). Jimjimador so’zlar va tashbehlardan maksimum qochilgan. Shu bilan birga bu oddiylik asardagi hayot va o’lim o’rtasidagi munosabatlarni, yashashga bo’lgan ishtiyoqni ramziy va falsafiy jihattan aks ettirishiga zarracha to’sqinlik qilmaydi, aksincha barchaga birdek tushunarliroq qiladi. Bu - klassik adabiyotga xos albatta.
Nashriyotiga tarjima, qolaversa asarni xalqimiz orasida ommalashtirgani uchun Abdukarim Mirzayev va Rasul Kusherbayevga ham rahmat.
Har qalay, hammaga mashhur siyqasi chiqqan sap-sariq ònlab «egizak» asarlardan mana shu Chinlik adibning asari kitobxonga kòproq foydali bòladi, nazarimda...
© Adham Muhiddin o‘g‘li
@mutolaa_sehri