Iste’molning tezligi va osonligi musiqaning ajoyib mashhurligini ta’minlaydi. Ammo xavf qayerda, deb so‘raysiz? Hech bo‘lmaganda, narkotiklar bilan taqqoslaganda, musiqa jismoniy ta’sirlarni keltirib chiqarmaydi.
Ammo agar shu fikrni o‘ylab ko‘rsak, bu unday emas ekanligini bilib olamiz. Musiqa o‘z his-tuyg‘ularingizni manipulyatsiya qilishga imkon beradi. Barcha narkotiklar ham eyforiya keltirib chiqarmaydi. Ularning ba’zilari qayg‘u, tashvish, tajovuzkorlikni keltirib chiqaradi. Musiqa aynan shu narsani qiladi. U asablarni silkitib, o‘z his-tuyg‘ularingizni manipulyatsiya qilishga imkon beradi.
Shu bilan birga, musiqa bu his-tuyg‘ulardan olinadigan zavqning asta-sekin kamayishiga olib keladi. Buni bir necha bor ketma-ket eshitilgan qo‘shiq borgan sari kamroq zavq berishida ham, qandaydir aniq bir jamoaga bo‘lgan ishtiyoq, agar bu jamoa bir xil narsani ijro qilishda davom etsa, vaqt o‘tishi bilan ishtiyoqning zaiflashuvini ham kuzatish mumkin. Aynan shuning uchun tinglovchi endi tinglay boshlagan paytda olgan ta’sirini olmaydi.
Va, albatta, musiqa qaramlikni keltirib chiqaradi. Biz narkotik yoki alkogol qaramligini yenggan odamlarni bilamiz. Biz chekishni tashlagan odamlarni bilamiz. Ammo men shaxsan bilmayman, va zamonaviy dunyoda, musiqani tinglashni ongli ravishda tashlashga qaror qilgan va bu qarorini uzoq vaqt davomida amalga oshira olgan bironta ham odamni tasavvur qila olmayman.
Buning sababi, albatta, biz tarixda ko‘radigan ta’sirlarda yotadi. Butun inson tarixi davomida musiqa va narkotiklar bu aloqani talab qiladigan aniq amaliyotlarda bevosita bog‘langan edi. Albatta, biz birinchi navbatda diniy tajriba haqida gapiramiz. Qurbaqa zaharini yoki o‘tlar aralashmasini iste’mol qiluvchi shaman o‘zining ruhlar dunyosiga safarini albatta musiqa bilan birga olib boradi. Va hatto bugun, zamonaviy ruhoniylar ochiqchasiga narkotik moddalarni iste’mol qilishdan voz kechganida ham, ular hali ham o‘zlarining va’zlari va yig‘ilishlarini musiqa bilan birga olib borishadi, chunki u taxminan bir xil ta’sirga erishishga imkon beradi — u narigi dunyoga eshiklarni ochadi.
Musiqa, albatta, faqat marosimlarda emas, balki bayramlarda ham ishlatilgan. Shu ma’noda, musiqa stimulyator bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qolmoqda. Xuddi biz qadimgi to‘yni naysiz va alkogolsiz tasavvur qila olmaganimizdek, xuddi shunday biz kechasini musiqasiz va alkogolsiz tasavvur qila olmaymiz.
Ammo musiqa nafaqat stimulyator sifatida, balki tinchlantiruvchi vosita sifatida ham xizmat qilishi mumkin. Dafn marosimlarida chalinayotgan g‘amgin musiqani eslang. Onangiz sizni uxlatish uchun aytgan alla-qo‘shiqlarni eslang.
Musiqadan har doim foydalanishgan, lekin nega aynan hozir u xavf tug‘diryapti? Gap, albatta, iste’mol va suiiste’mol qilish o‘rtasidagi farqda. Agar ilgari musiqaning qo‘llanilishi uchun aniq va ravshan chegaralar bo‘lgan bo‘lsa, bugun quloqchinlarsiz ko‘chada ketayotgan yosh odamni tasavvur qilish qiyin.
Musiqa shunchalik oson mavjud va keng tarqalganki, endi uni iste’mol qilishmaydi — undan suiiste’mol qilishadi. Musiqa tinglaydigan odam endi o‘zini eshita olmaydi, o‘zi bilan muloqot qila olmaydi. Uning musiqa keltirib chiqaradigan his-tuyg‘ulari unga tegishli emas. Va ba’zida o‘z tanasidan chiqish foydali bo‘lsa-da, uni suiiste’mol qilish shaxsning yo‘qolishiga olib keladi.
Kimning boshida boshqalarning fikrlari va boshqalarning his-tuyg‘ulari bo‘lsa, u o‘zi emas. U o‘zi emas ekan, u mavjud emas.
(Jamshid Muslimov tarjimasi)
Ammo agar shu fikrni o‘ylab ko‘rsak, bu unday emas ekanligini bilib olamiz. Musiqa o‘z his-tuyg‘ularingizni manipulyatsiya qilishga imkon beradi. Barcha narkotiklar ham eyforiya keltirib chiqarmaydi. Ularning ba’zilari qayg‘u, tashvish, tajovuzkorlikni keltirib chiqaradi. Musiqa aynan shu narsani qiladi. U asablarni silkitib, o‘z his-tuyg‘ularingizni manipulyatsiya qilishga imkon beradi.
Shu bilan birga, musiqa bu his-tuyg‘ulardan olinadigan zavqning asta-sekin kamayishiga olib keladi. Buni bir necha bor ketma-ket eshitilgan qo‘shiq borgan sari kamroq zavq berishida ham, qandaydir aniq bir jamoaga bo‘lgan ishtiyoq, agar bu jamoa bir xil narsani ijro qilishda davom etsa, vaqt o‘tishi bilan ishtiyoqning zaiflashuvini ham kuzatish mumkin. Aynan shuning uchun tinglovchi endi tinglay boshlagan paytda olgan ta’sirini olmaydi.
Va, albatta, musiqa qaramlikni keltirib chiqaradi. Biz narkotik yoki alkogol qaramligini yenggan odamlarni bilamiz. Biz chekishni tashlagan odamlarni bilamiz. Ammo men shaxsan bilmayman, va zamonaviy dunyoda, musiqani tinglashni ongli ravishda tashlashga qaror qilgan va bu qarorini uzoq vaqt davomida amalga oshira olgan bironta ham odamni tasavvur qila olmayman.
Buning sababi, albatta, biz tarixda ko‘radigan ta’sirlarda yotadi. Butun inson tarixi davomida musiqa va narkotiklar bu aloqani talab qiladigan aniq amaliyotlarda bevosita bog‘langan edi. Albatta, biz birinchi navbatda diniy tajriba haqida gapiramiz. Qurbaqa zaharini yoki o‘tlar aralashmasini iste’mol qiluvchi shaman o‘zining ruhlar dunyosiga safarini albatta musiqa bilan birga olib boradi. Va hatto bugun, zamonaviy ruhoniylar ochiqchasiga narkotik moddalarni iste’mol qilishdan voz kechganida ham, ular hali ham o‘zlarining va’zlari va yig‘ilishlarini musiqa bilan birga olib borishadi, chunki u taxminan bir xil ta’sirga erishishga imkon beradi — u narigi dunyoga eshiklarni ochadi.
Musiqa, albatta, faqat marosimlarda emas, balki bayramlarda ham ishlatilgan. Shu ma’noda, musiqa stimulyator bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qolmoqda. Xuddi biz qadimgi to‘yni naysiz va alkogolsiz tasavvur qila olmaganimizdek, xuddi shunday biz kechasini musiqasiz va alkogolsiz tasavvur qila olmaymiz.
Ammo musiqa nafaqat stimulyator sifatida, balki tinchlantiruvchi vosita sifatida ham xizmat qilishi mumkin. Dafn marosimlarida chalinayotgan g‘amgin musiqani eslang. Onangiz sizni uxlatish uchun aytgan alla-qo‘shiqlarni eslang.
Musiqadan har doim foydalanishgan, lekin nega aynan hozir u xavf tug‘diryapti? Gap, albatta, iste’mol va suiiste’mol qilish o‘rtasidagi farqda. Agar ilgari musiqaning qo‘llanilishi uchun aniq va ravshan chegaralar bo‘lgan bo‘lsa, bugun quloqchinlarsiz ko‘chada ketayotgan yosh odamni tasavvur qilish qiyin.
Musiqa shunchalik oson mavjud va keng tarqalganki, endi uni iste’mol qilishmaydi — undan suiiste’mol qilishadi. Musiqa tinglaydigan odam endi o‘zini eshita olmaydi, o‘zi bilan muloqot qila olmaydi. Uning musiqa keltirib chiqaradigan his-tuyg‘ulari unga tegishli emas. Va ba’zida o‘z tanasidan chiqish foydali bo‘lsa-da, uni suiiste’mol qilish shaxsning yo‘qolishiga olib keladi.
Kimning boshida boshqalarning fikrlari va boshqalarning his-tuyg‘ulari bo‘lsa, u o‘zi emas. U o‘zi emas ekan, u mavjud emas.
(Jamshid Muslimov tarjimasi)