Avdiyni yo‘ldan o‘tayotgan bir qozoq oilasi Jalpoqsoz bekatigacha olib keladi. Bekatda Avdiyning yirtiq-yamoq usti-boshidan shubhalangan militsiya leytenanti uni nazorat punktiga olib keladi. Avdiy bu yerda, panjara ortida qo‘lga tushgan og‘ufurush safdoshlarini ko‘rib qoladi. Militsiya xodimlariga “Men ham ulardan biriman” deyishiga qaramasdan, hech kim gapiga ishonmaydi va Avdiyni qo‘yib yuborishadi. Uning ahvoli og‘irlashib yaxshilar ko‘magi bilan kasalxonaga yotqiziladi. Avdiyni kasalxonada qozoq doktor Aliya Ismoilovna davolaydi va uning dugonasi Inga bilan oralarida ishqiy munosabat boshlanadi.
Moskvaga qaytgan Avdiy Inga bilan maktublashishda davom etadi. Yozgan maqolasini nashr qildira olmagan Avdiy tahririyatdan ishdan chiqib, boshqa joyda kechki smenada ishlay boshlaydi, moddiy jihatdan tangroq ahvolda qoladi. Ingadan chorlov maktubini olgach, kitoblarini sotib chipta oladi va yana Jalpoqsozga yo‘l oladi.
Manzilga yetib kelgan Avdiy Inga qoldirib ketgan navbatdagi maktubni o‘qiydi. Xatda Inga sobiq turmush o‘rtog‘ining oldiga o‘g‘li bilan bog‘liq muammoni hal qilib, tez orqaga qaytishi, Avdiyga uyning kalitini qoldirib ketganini yozgan edi. Boshi qotgan Avdiy sayg‘oq ovi rejasini tuzayotgan Ober Kandalov bilan tanishib qoladi va pul topish ilinjida ularning safiga qo‘shiladi. Sayg‘oqlarga uyushtirilgan qatliomdan dahshatga tushgan Avdiy guruhdagilardan bu ishni darhol to‘xtatishlarini talab qiladi. Shundan keyin asardagi voqealar takroran aktual holga qaytariladi. Avdiy ovchilar tarafidan ayovsiz kaltaklanib, bir saksovul daraxtiga Iso kabi osiladi. U oxirgi nafasini olayotganda ona bo‘ridan yordam so‘raydi, xuddi uni eshitganday Akbara yetib keladi. Avdiy ona bo‘rini ko‘rgach, yorug‘ olamni tark etadi.
Akbara va Toshchaynar bu yerlarda yana bir yil yashaydi, nasl qoldirish ilinjida navbatdagi urinishlari yana samarasiz bo‘ladi. Tog‘dagi konga yo‘l ochish maqsadida qamishzorga o‘t qo‘yiladi. Qamishzor bilan birga besh bo‘ri bolasining kuli ko‘kka sovriladi. Endi Akbara va Toshchaynar bu yerlardan uzoqqa, inson qadami yetishi qiyin bo‘lgan tog‘larga chiqib ketadi. Bu ularning nasl qoldirish uchun so‘nggi imkoniyati edi.
Endigi voqealar Bozorboy Noygutovning bir guruh geologlarni manzilga yetkazib qaytayotgada nogahon to‘rt bo‘ri bolasiga duch kelib, pul topish ilinjida bo‘richalarni inidan o‘g‘irlab ketishi bilan boshlanadi. Bular sho‘rlik Akbara va Toshchaynarning bolalari edi. Ovga ketgan bo‘rilar iniga qaytib, bolalarining yo‘qligini ko‘rgach, umidsiz holda Bozorboyni ta’qib qila boshlaydi. Bo‘rilar unga yetay deb qolganda Bozorboy o‘sha atrofda tanilgan cho‘pon Bo‘stonning uyiga kirib, bo‘rilardan qutulib qoladi. Bu paytda Bo‘ston uyda yo‘q edi. Bir muddatdan keyin Bozorboy bo‘richalarni olib o‘z uyiga ketadi. Akbara va Toshchaynar esa, ming afsuski, buni payqamay qoladi va bolalarini qidirib, Bo‘stonning uyi atrofida bo‘zlashni kanda qilmaydi. Uyiga kelib, voqeadan xabar topgan Bo‘ston ertasiga Bozorboyning oldiga bo‘ri bolalarini iniga qaytarishni so‘rab boradi. Ammo harakati bekor ketadi. Bolalaridan ayrilgan Akbara va Toshchaynar kutilmagan joydan paydo bo‘lib, odamlaga tashlanadigan odat chiqaradi. Bo‘stonning uyi atrofida kecha-yu kunduz uvillashadi.
Bu holdan xunobi oshgan Bo‘ston bo‘rilarni yo‘q qilishga kirishadi va bir kun qo‘ylarga tashlangan Toshchaynarni otib o‘ldiradi. Qochib qutulgan, ammo bolalari va erkagini yo‘qotib, fig‘oni falakka chiqqan Akbara alamzada bo‘zlaydi. Bir kun Akbara Bo‘ston va Gulimxonning ikki yashar o‘g‘li Kenjashning hovlida o‘ynayotganini ko‘rib qoladi va bolakayni yelkasidagi kiyimlaridan tishlab olib qocha boshlaydi. Bundan xabar topgan Bo‘ston bo‘rini mo‘ljal olib o‘q uzadi. Bo‘ri bolani tashlab, qochishda davom etadi. Bo‘ston yetib kelib, ne ko‘z bilan ko‘rsinki, yerda ko‘kragini o‘q teshgan o‘g‘li Kenjash yotardi. Ko‘rgulikning sababchisi Bozorboy degan o‘y bilan Bo‘ston uni otib tashlaydi va qaytayotib, ko‘l bo‘yida hayot bilan vidolashadi.
👉 Kitobni o‘qish
📚 @jahonadabiyoti_uz
Moskvaga qaytgan Avdiy Inga bilan maktublashishda davom etadi. Yozgan maqolasini nashr qildira olmagan Avdiy tahririyatdan ishdan chiqib, boshqa joyda kechki smenada ishlay boshlaydi, moddiy jihatdan tangroq ahvolda qoladi. Ingadan chorlov maktubini olgach, kitoblarini sotib chipta oladi va yana Jalpoqsozga yo‘l oladi.
Manzilga yetib kelgan Avdiy Inga qoldirib ketgan navbatdagi maktubni o‘qiydi. Xatda Inga sobiq turmush o‘rtog‘ining oldiga o‘g‘li bilan bog‘liq muammoni hal qilib, tez orqaga qaytishi, Avdiyga uyning kalitini qoldirib ketganini yozgan edi. Boshi qotgan Avdiy sayg‘oq ovi rejasini tuzayotgan Ober Kandalov bilan tanishib qoladi va pul topish ilinjida ularning safiga qo‘shiladi. Sayg‘oqlarga uyushtirilgan qatliomdan dahshatga tushgan Avdiy guruhdagilardan bu ishni darhol to‘xtatishlarini talab qiladi. Shundan keyin asardagi voqealar takroran aktual holga qaytariladi. Avdiy ovchilar tarafidan ayovsiz kaltaklanib, bir saksovul daraxtiga Iso kabi osiladi. U oxirgi nafasini olayotganda ona bo‘ridan yordam so‘raydi, xuddi uni eshitganday Akbara yetib keladi. Avdiy ona bo‘rini ko‘rgach, yorug‘ olamni tark etadi.
Akbara va Toshchaynar bu yerlarda yana bir yil yashaydi, nasl qoldirish ilinjida navbatdagi urinishlari yana samarasiz bo‘ladi. Tog‘dagi konga yo‘l ochish maqsadida qamishzorga o‘t qo‘yiladi. Qamishzor bilan birga besh bo‘ri bolasining kuli ko‘kka sovriladi. Endi Akbara va Toshchaynar bu yerlardan uzoqqa, inson qadami yetishi qiyin bo‘lgan tog‘larga chiqib ketadi. Bu ularning nasl qoldirish uchun so‘nggi imkoniyati edi.
Endigi voqealar Bozorboy Noygutovning bir guruh geologlarni manzilga yetkazib qaytayotgada nogahon to‘rt bo‘ri bolasiga duch kelib, pul topish ilinjida bo‘richalarni inidan o‘g‘irlab ketishi bilan boshlanadi. Bular sho‘rlik Akbara va Toshchaynarning bolalari edi. Ovga ketgan bo‘rilar iniga qaytib, bolalarining yo‘qligini ko‘rgach, umidsiz holda Bozorboyni ta’qib qila boshlaydi. Bo‘rilar unga yetay deb qolganda Bozorboy o‘sha atrofda tanilgan cho‘pon Bo‘stonning uyiga kirib, bo‘rilardan qutulib qoladi. Bu paytda Bo‘ston uyda yo‘q edi. Bir muddatdan keyin Bozorboy bo‘richalarni olib o‘z uyiga ketadi. Akbara va Toshchaynar esa, ming afsuski, buni payqamay qoladi va bolalarini qidirib, Bo‘stonning uyi atrofida bo‘zlashni kanda qilmaydi. Uyiga kelib, voqeadan xabar topgan Bo‘ston ertasiga Bozorboyning oldiga bo‘ri bolalarini iniga qaytarishni so‘rab boradi. Ammo harakati bekor ketadi. Bolalaridan ayrilgan Akbara va Toshchaynar kutilmagan joydan paydo bo‘lib, odamlaga tashlanadigan odat chiqaradi. Bo‘stonning uyi atrofida kecha-yu kunduz uvillashadi.
Bu holdan xunobi oshgan Bo‘ston bo‘rilarni yo‘q qilishga kirishadi va bir kun qo‘ylarga tashlangan Toshchaynarni otib o‘ldiradi. Qochib qutulgan, ammo bolalari va erkagini yo‘qotib, fig‘oni falakka chiqqan Akbara alamzada bo‘zlaydi. Bir kun Akbara Bo‘ston va Gulimxonning ikki yashar o‘g‘li Kenjashning hovlida o‘ynayotganini ko‘rib qoladi va bolakayni yelkasidagi kiyimlaridan tishlab olib qocha boshlaydi. Bundan xabar topgan Bo‘ston bo‘rini mo‘ljal olib o‘q uzadi. Bo‘ri bolani tashlab, qochishda davom etadi. Bo‘ston yetib kelib, ne ko‘z bilan ko‘rsinki, yerda ko‘kragini o‘q teshgan o‘g‘li Kenjash yotardi. Ko‘rgulikning sababchisi Bozorboy degan o‘y bilan Bo‘ston uni otib tashlaydi va qaytayotib, ko‘l bo‘yida hayot bilan vidolashadi.
👉 Kitobni o‘qish
📚 @jahonadabiyoti_uz