#Bir_kitob_haqida
⚡️ Odamlar, bo‘rilar va gunohlar. “Qiyomat” romani haqida
💖Asar haqida
So‘nggi yuz yillikning dunyoga mashhur yozuvchilaridan biri, qardosh qirg‘iz adabiyotining yetakchi namoyandasi Chingiz Aytmatovning “Qiyomat” (“Kunda”) romani ilk marotaba 1986-yilda rus tilida nashr etilgan. Biroz o‘tib, rus tilidan qirg‘izchaga tarjima qilingan. Roman avval o‘zbekchaga “Kunda” nomi bilan tarjima qilinib, 1988-yilda “Sharq yulduzi” jurnalining 8, 9, 10-sonlarida e’lon qilingan.
Chingiz Aytmatovning “Qiyomat” romanida ezgulik va oliyjanoblikning, yaxshilik va to‘g‘rilikning, adolat va haqgo‘ylikning, Qiyomat qoyim darajasiga tushayotgan holatlari tabiat, jamiyat, inson va iymon muammolarini aks ettirish orqali ko‘rsatiladi. Romanda bir-biri bilan mohirona bog‘langan va ayni paytda umuman boshqa-boshqa zamon va makonda yuz beradigan voqealarning har birini soatlab tahlil qilish mumkin.
🎚Syujet
Roman uch bo‘lim va to‘rt asosiy syujet voqeliklaridan tashkil topgan. Birinchi hikoya liniyasida bo‘rilar Akbara va Toshchaynar, ikkinchisida diniy seminariyadan ketgan Avdiy Kallistratov, uchinchisi Hazrat Iso va nihoyat to‘rtinchisi halol va mehnatkash cho‘pon Bo‘ston bilan bog‘langan. Asarning boshlanishi urg‘ochi bo‘ri Akbara nuqtai nazaridan, keyinroq Avdiy, oxiri ham Akbara, ham Bo‘stonning qarashlari shaklida hikoya qilinadi.
Issiqko‘l atroflarida davom etayotgan sokin hayot tarzini kunlarning birida vertolyotning vahimali shovqini buzadi. Sayg‘oqlar suruvining joylarini aniqlash uchun kelgan vertolyot Mo‘yinqumdagi jonzotlarning sokin hayotiga nuqta qo‘yadi. Homilador bo‘ri Akbara bundan vahimaga tushib, jonholatda qocha boshlaydi. 10–15 kundan so‘ng kelajakdan xabarsiz Akbaraning ko‘zi yorib, uch bo‘richa dunyoga keladi. Akbara ularni mohir ovchi qilib yetishtirishga harakat qiladi. Bo‘richalar rosa o‘yinqaroq edi. Shu sababdan ular inson zotiga ilk ro‘para kelganida qo‘rqmay, aksincha, u bilan o‘ynashni xohlaydi. Bo‘richalarga duch kelgan inson bundan keyingi voqealar qahramoni Avdiy edi. Inson zoti bilan kutilmagan uchrashuv ona bo‘rini tahlikaga soladi va u yashash joyini o‘zgartirishga majbur bo‘ladi. Ammo sayg‘oq oviga kelgan, tishi-tirnog‘igacha qurollangan odamlardan qochib qutulish mumkin emasdi.
Bolalarini ov qilishga o‘rgatish uchun olib kelgan Akbara va Toshchaynar kutilmaganda o‘zlari ham, bolalari ham insonlar boshlab yuborgan sayg‘oq ovi to‘lqiniga qorishib ketadi. Bu dahshatli talotumdan omon chiqish amri mahol edi. Tajribali va chapdast Akbara bilan Toshchaynargina bu qirg‘inbarotdan arang tirik chiqa oladi. Uchala bolasi esa nobud bo‘ladi. Holdan toygan Akbara va Toshchaynar imkon qadar bu yerdan uzoqlarga yo‘l oladi. Sayg‘oq ovi uchun guruh bilan birga kelgan keyin bu qirg‘inbarotning to‘g‘ri emasligini anglab, buni guruhdagilarga ham tushuntirishga harakat qilgan Avdiy safdoshlarining keskin noroziligiga uchrab, jazolash uchun qo‘l-oyog‘i bog‘lanib, yuk mashinasida qoniga belanib yotgan sayg‘oqlar orasiga tashlanadi.
Bundan keyingi voqealar markaziga asar qahramoni sifatida Avdiy chiqadi. U sayg‘oq oviga kelgan olti kishidan biri edi. Qo‘llari bog‘langan holda yotarkan, o‘tmishini xotirlaydi. Avdiy yangicha fikrlari sababli diniy seminariyadan haydalgan. Tirikchilik qilish uchun muxbir sifatida ishlagan. U keng tarqalgan jinoyat ishi haqida yozish, fosh qilish niyatida sayg‘oq ovidan oldin bir guruh og‘ufurushlar bilan Mo‘yinqumga ilgari ham kelgan edi. Avdiy o‘zi birga kelgan og‘ufurushlar guruhidagi yosh, navqiron, ammo ma’nan qashshoqlashgan yigitlarga achinib, ularni bu yo‘ldan qaytishga undaydi.
⚡️ Odamlar, bo‘rilar va gunohlar. “Qiyomat” romani haqida
💖Asar haqida
So‘nggi yuz yillikning dunyoga mashhur yozuvchilaridan biri, qardosh qirg‘iz adabiyotining yetakchi namoyandasi Chingiz Aytmatovning “Qiyomat” (“Kunda”) romani ilk marotaba 1986-yilda rus tilida nashr etilgan. Biroz o‘tib, rus tilidan qirg‘izchaga tarjima qilingan. Roman avval o‘zbekchaga “Kunda” nomi bilan tarjima qilinib, 1988-yilda “Sharq yulduzi” jurnalining 8, 9, 10-sonlarida e’lon qilingan.
Chingiz Aytmatovning “Qiyomat” romanida ezgulik va oliyjanoblikning, yaxshilik va to‘g‘rilikning, adolat va haqgo‘ylikning, Qiyomat qoyim darajasiga tushayotgan holatlari tabiat, jamiyat, inson va iymon muammolarini aks ettirish orqali ko‘rsatiladi. Romanda bir-biri bilan mohirona bog‘langan va ayni paytda umuman boshqa-boshqa zamon va makonda yuz beradigan voqealarning har birini soatlab tahlil qilish mumkin.
🎚Syujet
Roman uch bo‘lim va to‘rt asosiy syujet voqeliklaridan tashkil topgan. Birinchi hikoya liniyasida bo‘rilar Akbara va Toshchaynar, ikkinchisida diniy seminariyadan ketgan Avdiy Kallistratov, uchinchisi Hazrat Iso va nihoyat to‘rtinchisi halol va mehnatkash cho‘pon Bo‘ston bilan bog‘langan. Asarning boshlanishi urg‘ochi bo‘ri Akbara nuqtai nazaridan, keyinroq Avdiy, oxiri ham Akbara, ham Bo‘stonning qarashlari shaklida hikoya qilinadi.
Issiqko‘l atroflarida davom etayotgan sokin hayot tarzini kunlarning birida vertolyotning vahimali shovqini buzadi. Sayg‘oqlar suruvining joylarini aniqlash uchun kelgan vertolyot Mo‘yinqumdagi jonzotlarning sokin hayotiga nuqta qo‘yadi. Homilador bo‘ri Akbara bundan vahimaga tushib, jonholatda qocha boshlaydi. 10–15 kundan so‘ng kelajakdan xabarsiz Akbaraning ko‘zi yorib, uch bo‘richa dunyoga keladi. Akbara ularni mohir ovchi qilib yetishtirishga harakat qiladi. Bo‘richalar rosa o‘yinqaroq edi. Shu sababdan ular inson zotiga ilk ro‘para kelganida qo‘rqmay, aksincha, u bilan o‘ynashni xohlaydi. Bo‘richalarga duch kelgan inson bundan keyingi voqealar qahramoni Avdiy edi. Inson zoti bilan kutilmagan uchrashuv ona bo‘rini tahlikaga soladi va u yashash joyini o‘zgartirishga majbur bo‘ladi. Ammo sayg‘oq oviga kelgan, tishi-tirnog‘igacha qurollangan odamlardan qochib qutulish mumkin emasdi.
Bolalarini ov qilishga o‘rgatish uchun olib kelgan Akbara va Toshchaynar kutilmaganda o‘zlari ham, bolalari ham insonlar boshlab yuborgan sayg‘oq ovi to‘lqiniga qorishib ketadi. Bu dahshatli talotumdan omon chiqish amri mahol edi. Tajribali va chapdast Akbara bilan Toshchaynargina bu qirg‘inbarotdan arang tirik chiqa oladi. Uchala bolasi esa nobud bo‘ladi. Holdan toygan Akbara va Toshchaynar imkon qadar bu yerdan uzoqlarga yo‘l oladi. Sayg‘oq ovi uchun guruh bilan birga kelgan keyin bu qirg‘inbarotning to‘g‘ri emasligini anglab, buni guruhdagilarga ham tushuntirishga harakat qilgan Avdiy safdoshlarining keskin noroziligiga uchrab, jazolash uchun qo‘l-oyog‘i bog‘lanib, yuk mashinasida qoniga belanib yotgan sayg‘oqlar orasiga tashlanadi.
Bundan keyingi voqealar markaziga asar qahramoni sifatida Avdiy chiqadi. U sayg‘oq oviga kelgan olti kishidan biri edi. Qo‘llari bog‘langan holda yotarkan, o‘tmishini xotirlaydi. Avdiy yangicha fikrlari sababli diniy seminariyadan haydalgan. Tirikchilik qilish uchun muxbir sifatida ishlagan. U keng tarqalgan jinoyat ishi haqida yozish, fosh qilish niyatida sayg‘oq ovidan oldin bir guruh og‘ufurushlar bilan Mo‘yinqumga ilgari ham kelgan edi. Avdiy o‘zi birga kelgan og‘ufurushlar guruhidagi yosh, navqiron, ammo ma’nan qashshoqlashgan yigitlarga achinib, ularni bu yo‘ldan qaytishga undaydi.