Boshqaruvning uslubiy va tashkiliy tarkibi
Boshqaruvning samaradorligi uning qanday usullar va tashkiliy tuzilma orqali amalga oshirilishiga bog‘liq. Shuning uchun boshqaruvning uslubiy va tashkiliy tarkibi muhim ahamiyat kasb etadi.
1. Boshqaruvning uslubiy tarkibi
Boshqaruv uslublari – bu rahbarlarning o‘z vakolatlarini qanday amalga oshirishi, qarorlarni qanday qabul qilishi va ijroga yo‘naltirishi bilan bog‘liq metodlar majmuidir. Ular quyidagilarga bo‘linadi:
a) Ma’muriy-huquqiy usullar
Buyruq, farmoyish, ko‘rsatmalar asosida boshqarish.
Tartib-qoidalar va huquqiy normalarga asoslangan boshqaruv.
Intizomga qat’iy rioya qilish.
b) Iqtisodiy usullar
Bozor mexanizmlaridan foydalanish (narx, foyda, talab va taklif orqali boshqarish).
Moliyaviy rag‘batlantirish tizimlari (mukofot, bonus, soliq imtiyozlari va h.k.).
Resurslardan samarali foydalanish tamoyili.
c) Ijtimoiy-psixologik usullar
Ishchilarni rag‘batlantirish va motivatsiya berish.
Korporativ madaniyat va jamoa ruhini oshirish.
Jamoa ichidagi ijtimoiy muhitni yaxshilash.
2. Boshqaruvning tashkiliy tarkibi
Tashkiliy tarkib deganda, korxona yoki tashkilot ichida boshqaruv jarayonlarini amalga oshirish uchun tuzilgan tizim tushuniladi. U quyidagi asosiy turlarga bo‘linadi:
a) Chiziqli boshqaruv tuzilmasi
Barcha vakolat yagona rahbarga bog‘liq.
Buyruqlar bevosita yuqori rahbardan pastdagilarga yetkaziladi.
Kam byurokratiya, lekin moslashuvchanlik past.
b) Funktsional boshqaruv tuzilmasi
Har bir bo‘lim o‘ziga tegishli funksiyalar uchun javobgar.
Ixtisoslashuv yuqori, lekin koordinatsiya murakkabroq.
c) Matritsali boshqaruv tuzilmasi
Bir vaqtning o‘zida ikkita yoki undan ortiq rahbarlarga bo‘ysunish mumkin.
Moslashuvchan, lekin qaror qabul qilishda murakkablik tug‘dirishi mumkin.
d) Divizional (bo‘linmali) boshqaruv tuzilmasi
Korxona turli bo‘limlarga yoki filiallarga bo‘lingan.
Har bir bo‘lim nisbatan mustaqil, lekin umumiy strategiya asosida ishlaydi.
Boshqaruvning samaradorligi uslublar va tashkiliy tuzilmaning to‘g‘ri tanlanishiga bog‘liq. Har bir tashkilot o‘z maqsadlari va sharoitlariga qarab mos variantni tanlashi kerak.
Agar ushbu mavzuni diplom ishiga chuqurroq integratsiya qilishni istasangiz, muayyan korxona yoki tashkilot misolida tahlil qilib berishim mumkin.
Boshqaruvning samaradorligi uning qanday usullar va tashkiliy tuzilma orqali amalga oshirilishiga bog‘liq. Shuning uchun boshqaruvning uslubiy va tashkiliy tarkibi muhim ahamiyat kasb etadi.
1. Boshqaruvning uslubiy tarkibi
Boshqaruv uslublari – bu rahbarlarning o‘z vakolatlarini qanday amalga oshirishi, qarorlarni qanday qabul qilishi va ijroga yo‘naltirishi bilan bog‘liq metodlar majmuidir. Ular quyidagilarga bo‘linadi:
a) Ma’muriy-huquqiy usullar
Buyruq, farmoyish, ko‘rsatmalar asosida boshqarish.
Tartib-qoidalar va huquqiy normalarga asoslangan boshqaruv.
Intizomga qat’iy rioya qilish.
b) Iqtisodiy usullar
Bozor mexanizmlaridan foydalanish (narx, foyda, talab va taklif orqali boshqarish).
Moliyaviy rag‘batlantirish tizimlari (mukofot, bonus, soliq imtiyozlari va h.k.).
Resurslardan samarali foydalanish tamoyili.
c) Ijtimoiy-psixologik usullar
Ishchilarni rag‘batlantirish va motivatsiya berish.
Korporativ madaniyat va jamoa ruhini oshirish.
Jamoa ichidagi ijtimoiy muhitni yaxshilash.
2. Boshqaruvning tashkiliy tarkibi
Tashkiliy tarkib deganda, korxona yoki tashkilot ichida boshqaruv jarayonlarini amalga oshirish uchun tuzilgan tizim tushuniladi. U quyidagi asosiy turlarga bo‘linadi:
a) Chiziqli boshqaruv tuzilmasi
Barcha vakolat yagona rahbarga bog‘liq.
Buyruqlar bevosita yuqori rahbardan pastdagilarga yetkaziladi.
Kam byurokratiya, lekin moslashuvchanlik past.
b) Funktsional boshqaruv tuzilmasi
Har bir bo‘lim o‘ziga tegishli funksiyalar uchun javobgar.
Ixtisoslashuv yuqori, lekin koordinatsiya murakkabroq.
c) Matritsali boshqaruv tuzilmasi
Bir vaqtning o‘zida ikkita yoki undan ortiq rahbarlarga bo‘ysunish mumkin.
Moslashuvchan, lekin qaror qabul qilishda murakkablik tug‘dirishi mumkin.
d) Divizional (bo‘linmali) boshqaruv tuzilmasi
Korxona turli bo‘limlarga yoki filiallarga bo‘lingan.
Har bir bo‘lim nisbatan mustaqil, lekin umumiy strategiya asosida ishlaydi.
Boshqaruvning samaradorligi uslublar va tashkiliy tuzilmaning to‘g‘ri tanlanishiga bog‘liq. Har bir tashkilot o‘z maqsadlari va sharoitlariga qarab mos variantni tanlashi kerak.
Agar ushbu mavzuni diplom ishiga chuqurroq integratsiya qilishni istasangiz, muayyan korxona yoki tashkilot misolida tahlil qilib berishim mumkin.