Malikaning ota-onasi bu safar kelgan sovchilarni quruq qaytarishmadi. Bir haftadan keyin unashtiruv bo'lishi ma'lum qilindi.
* * *
Sotilgan yigitlarning barchalari oilasining bag'riga qaytdilar. Bahodirning sevgan qizi allaqachon oila qurib 2 nafar farzandning onasiga aylanibdi. Bahodir Sevaraning uni kutolmasligini allaqachon taxmin qilib bunday zarbaga avvaldan o'zini tayyorlagani uchunmi uncha hayron bo'lmadi. Toʻgʻri bir hisobda xafa bo'ldi lekin tushkunlikka tushmadi. Behzod esa Maftunaning turmush qurganini eshitgan kunidan beri o'zini yo'qotib qoʻydi. Anchayin odamovi bo'lib qoldi. Birov bilan gaplashgisi ham kelmaydi... Temur uyiga kelsa kelinoyisi va jiyanlari uni yig'lab qarshilashdi. Akasi bundan uch yilcha oldin vafot etib ketganini eshitgan Temur qabristonga borib akasining qabri ustida dod solib yig'ladi.
- Jonim akam! Meni kechiring! Kechiring akajon! Men ahmoq aldanib qolmaganimda edi, siz uchun pul joʻnatolganimda edi, siz o'lmagan bo'lardiz aka!
Uni kuzatib turgan kelinoyisi asta yaqinlashdi. Tiz choʻkib o'zini ayblagan ko'yi yig'lab o'tirgan Temurning yelkasini ushladi.
- Temurbek... Akangizni o'limida sizni aybingiz yoʻq... Bu Xudoyimni ishida! Nima ham qila olardik! O'zizni ayblab ich-etizni yeganiz bilan akangiz qaytib kelarmidi?!
- Kennoyi! Akam men uchun ham ota, ham ona bo'ldilar! Ularni qanday yaxshi koʻrardim! Men agar kallamni ishlatib ishonchli yoʻl bilan ishlagani ketganimda edi, bunday bo'lmasdi-ku?!
- Bo'ldi qiling... Bu Allohning taqdiri axir! Unga isyon qilmang. Baribir vaqtni orqaga qaytarolmaymiz. Bunaqa yig'lab akangizni ruhini chirqiratmang! Undan koʻra haqlariga duo qiling...
Temur biroz o'zini o'nglab olgach, Mulk surasini o'qidi. So'ng qo'llarini duoga ochdim.
- Allohim akamni yotgan qabrlarini nurga to'ldirgin. Borgan joylarini Jannatdan qilgin. Qiyomatda diydor ko'rishishni nasib etgin!
Alisher kelib huvillab yotgan uy birdan to'lib qolgandek bo'ldi. Advakatlikni orzu qilgan bu yigit salkam 30 yoshga kirdi. Ota-onasi, qon-qarindoshlari uni ko'rib suyunishdi. Alisher ko'rgan kechirganlarini yaqinlariga aytib berdi. Uning begona yurtda kechgan qullikdagi hayoti hammani yig'latdi. Endigi masala unga yaxshi bir qiz topish va uylantirib qo'yish edi...
Faqatgina bir xonadondagi ona farzandini diydoriga yetmadi, hatto murdasini ham ko'rmadi. Maxliyo xola o'g'li Sarvar uchun aza ochgan, egniga qora libos kiyib o'g'lining haqqiga yigʻlab duolar qildi. Sarvar ketgan payti endigina 19 ga kirgan edi. Hali hayotdan umidlari juda koʻp edi. "Onajon bir yaxshilab ishlab kelay, dadamning barcha qarzlaridan qutulamiz, keyin kelib tinmay o'qiyman... Keyin singillarimni ham o'qitaman!"degandi. Dadasi ichkilikka berilib ketdi. Juda koʻpchilikda shu zaqqumni ichaman deya qarzlar oldi. Oxiri bu zahar boshiga yetdi. Jigari butkul ishdan chiqib qiynalib-qiynalib jon berdi. Bu odam tirikligida ichib kelib janjallar qilib oilasini kuydirgan boʻlsa, o'lganidan keyin qarz bergan odamlar kelib bu oilani qon qaqshatishdi. Keyinchalik bilishsa, bu odam ichkilikdan tashqari qimor ham o'ynar ekan. Qimor uchun ham bir katta sutxordan qarz olgan va yutqazib qo'ygan... Xullas tarbiyasiz, loqayd bir otaning qilmishlari sabab Mahliyo opa va farzandlari azobda qoldilar. Dadasi o'lganida Sarvar 17 yoshda edi. Avvalgi bir yilga yaqin qarz bergan kishilar kelishmadi. Keyingi yildan ketma-ket pullarini so'rab kelaverib Maxliyo xolaning halovati buzdilar. Oxiri Sarvar chetda ishlab dadasining qarzlarini yoqmoqchi bo'lgan edi... Aldanib qoldi. U yoʻq payti Maxliyo xolaga kuchli taziqlar qilishdi. Qarz bergan kishilar nima qilib bo'lmasin pul undirish maqsadida Maxliyo xolaga tahdidlar qildilar. Oxiri Maxliyo xola politsiya hodimlariga oʻzining ahvoli haqida ma'lumot berib, yordam ko'rsatishlarini so'radi. Mana shu 5 yil Maxliyo xola uchun nihoyatda sinovli va azobli kechdi. Bechora ayol beva boshi bilan tong sahardan mardikorlikka qilgani chiqib ketar, shomga yaqin belida bel qolmay, qo'l oyoqlari qaqshab og'riganicha uyga kirib kelar edi...
* * *
Sotilgan yigitlarning barchalari oilasining bag'riga qaytdilar. Bahodirning sevgan qizi allaqachon oila qurib 2 nafar farzandning onasiga aylanibdi. Bahodir Sevaraning uni kutolmasligini allaqachon taxmin qilib bunday zarbaga avvaldan o'zini tayyorlagani uchunmi uncha hayron bo'lmadi. Toʻgʻri bir hisobda xafa bo'ldi lekin tushkunlikka tushmadi. Behzod esa Maftunaning turmush qurganini eshitgan kunidan beri o'zini yo'qotib qoʻydi. Anchayin odamovi bo'lib qoldi. Birov bilan gaplashgisi ham kelmaydi... Temur uyiga kelsa kelinoyisi va jiyanlari uni yig'lab qarshilashdi. Akasi bundan uch yilcha oldin vafot etib ketganini eshitgan Temur qabristonga borib akasining qabri ustida dod solib yig'ladi.
- Jonim akam! Meni kechiring! Kechiring akajon! Men ahmoq aldanib qolmaganimda edi, siz uchun pul joʻnatolganimda edi, siz o'lmagan bo'lardiz aka!
Uni kuzatib turgan kelinoyisi asta yaqinlashdi. Tiz choʻkib o'zini ayblagan ko'yi yig'lab o'tirgan Temurning yelkasini ushladi.
- Temurbek... Akangizni o'limida sizni aybingiz yoʻq... Bu Xudoyimni ishida! Nima ham qila olardik! O'zizni ayblab ich-etizni yeganiz bilan akangiz qaytib kelarmidi?!
- Kennoyi! Akam men uchun ham ota, ham ona bo'ldilar! Ularni qanday yaxshi koʻrardim! Men agar kallamni ishlatib ishonchli yoʻl bilan ishlagani ketganimda edi, bunday bo'lmasdi-ku?!
- Bo'ldi qiling... Bu Allohning taqdiri axir! Unga isyon qilmang. Baribir vaqtni orqaga qaytarolmaymiz. Bunaqa yig'lab akangizni ruhini chirqiratmang! Undan koʻra haqlariga duo qiling...
Temur biroz o'zini o'nglab olgach, Mulk surasini o'qidi. So'ng qo'llarini duoga ochdim.
- Allohim akamni yotgan qabrlarini nurga to'ldirgin. Borgan joylarini Jannatdan qilgin. Qiyomatda diydor ko'rishishni nasib etgin!
Alisher kelib huvillab yotgan uy birdan to'lib qolgandek bo'ldi. Advakatlikni orzu qilgan bu yigit salkam 30 yoshga kirdi. Ota-onasi, qon-qarindoshlari uni ko'rib suyunishdi. Alisher ko'rgan kechirganlarini yaqinlariga aytib berdi. Uning begona yurtda kechgan qullikdagi hayoti hammani yig'latdi. Endigi masala unga yaxshi bir qiz topish va uylantirib qo'yish edi...
Faqatgina bir xonadondagi ona farzandini diydoriga yetmadi, hatto murdasini ham ko'rmadi. Maxliyo xola o'g'li Sarvar uchun aza ochgan, egniga qora libos kiyib o'g'lining haqqiga yigʻlab duolar qildi. Sarvar ketgan payti endigina 19 ga kirgan edi. Hali hayotdan umidlari juda koʻp edi. "Onajon bir yaxshilab ishlab kelay, dadamning barcha qarzlaridan qutulamiz, keyin kelib tinmay o'qiyman... Keyin singillarimni ham o'qitaman!"degandi. Dadasi ichkilikka berilib ketdi. Juda koʻpchilikda shu zaqqumni ichaman deya qarzlar oldi. Oxiri bu zahar boshiga yetdi. Jigari butkul ishdan chiqib qiynalib-qiynalib jon berdi. Bu odam tirikligida ichib kelib janjallar qilib oilasini kuydirgan boʻlsa, o'lganidan keyin qarz bergan odamlar kelib bu oilani qon qaqshatishdi. Keyinchalik bilishsa, bu odam ichkilikdan tashqari qimor ham o'ynar ekan. Qimor uchun ham bir katta sutxordan qarz olgan va yutqazib qo'ygan... Xullas tarbiyasiz, loqayd bir otaning qilmishlari sabab Mahliyo opa va farzandlari azobda qoldilar. Dadasi o'lganida Sarvar 17 yoshda edi. Avvalgi bir yilga yaqin qarz bergan kishilar kelishmadi. Keyingi yildan ketma-ket pullarini so'rab kelaverib Maxliyo xolaning halovati buzdilar. Oxiri Sarvar chetda ishlab dadasining qarzlarini yoqmoqchi bo'lgan edi... Aldanib qoldi. U yoʻq payti Maxliyo xolaga kuchli taziqlar qilishdi. Qarz bergan kishilar nima qilib bo'lmasin pul undirish maqsadida Maxliyo xolaga tahdidlar qildilar. Oxiri Maxliyo xola politsiya hodimlariga oʻzining ahvoli haqida ma'lumot berib, yordam ko'rsatishlarini so'radi. Mana shu 5 yil Maxliyo xola uchun nihoyatda sinovli va azobli kechdi. Bechora ayol beva boshi bilan tong sahardan mardikorlikka qilgani chiqib ketar, shomga yaqin belida bel qolmay, qo'l oyoqlari qaqshab og'riganicha uyga kirib kelar edi...