Энди контр аргументларни эшитинг:
Ўлкада асосий экспорт махсулоти пахта бўлишига сабаб Москва ва Лодз фабрикалари америка пахтаси ўрнига Туркистон пахтасини олишларида эди. 1870 йилда руслар Америкадан 2,6 млн пуд пахта экспорт қилган бўлса, 1908 йилга келиб Туркистондан 10,5 млн пуд, 1912 йилда 14 млн пуд, 1916 йилда 24 млн пуд пахта импорт қилди.
XX асрнинг биринчи чорагида Фарғона пахта етиштириш кластерига айланди. 1884 йил 300 десятина ерга пахта экилган бўлса, 1886 йил 12 минг десятинага, 1890 йилда эса 59 минг десятина ерга пахта экилди.
Пахта экиш оғир машаққатни талаб қиларди. Бир десятина буғдой экиш ва етиштириш 36 кун талаб қилса, пахта етиштиришга 140 кун талаб этиларди. Фарғонада битта оила 1,5-2 десятина пахта экар, бу оила учун оғирлик қилиб ишчи ёллашга мажбур бўлишарди. 1911 йилда 1 десятина пахта етиштиришга 173-196 рубл сарфланарди. Ўша давр учун бу йирик маблағ саналиб, аҳоли кредит олишга мажбур бўлди.
Кредитлаш тизими адолатсиз, фоизлар жуда катта эди. Пахта фабрикалари пул маблағларини 12% дан кредит ширкатларига берарди. Ширкатлар эса ушбу маблағларни маҳаллий аҳолига 40-60% дан тақдим этарди. 1908 йилга келиб пахта етиштирувчи маҳаллий деҳқонларнинг пахта фабрикаларидан 1,5 млн рубл қарзи бор эди. Граф Паленнинг иқтисодий тафтишлари хисоботига кўра Фарғонада 6416 хўжаликнинг 2703 таси (43%) ўртача 175 рублдан қарздорлиги аниқланди. 1917 йилга келиб ўлка ишчиларининг рус фабрикаларидан қарзи оламшумул даражага етди.
Бундан ташқари аҳоли пахта етиштириш билан машғул бўлгани сабабли бошқа озиқ-овқат махсулотлари дефицити юзага келди. Русларнинг мақсади ҳам шу эди. 1892-1907 йиллар давомида Россиядан озиқ-овқат экспорти 802% га ошди. Нарх наво ҳам ошиб аҳоли фақат қорин тўйдириш учунгина ишлай бошлади.
Ўлкада асосий экспорт махсулоти пахта бўлишига сабаб Москва ва Лодз фабрикалари америка пахтаси ўрнига Туркистон пахтасини олишларида эди. 1870 йилда руслар Америкадан 2,6 млн пуд пахта экспорт қилган бўлса, 1908 йилга келиб Туркистондан 10,5 млн пуд, 1912 йилда 14 млн пуд, 1916 йилда 24 млн пуд пахта импорт қилди.
XX асрнинг биринчи чорагида Фарғона пахта етиштириш кластерига айланди. 1884 йил 300 десятина ерга пахта экилган бўлса, 1886 йил 12 минг десятинага, 1890 йилда эса 59 минг десятина ерга пахта экилди.
Пахта экиш оғир машаққатни талаб қиларди. Бир десятина буғдой экиш ва етиштириш 36 кун талаб қилса, пахта етиштиришга 140 кун талаб этиларди. Фарғонада битта оила 1,5-2 десятина пахта экар, бу оила учун оғирлик қилиб ишчи ёллашга мажбур бўлишарди. 1911 йилда 1 десятина пахта етиштиришга 173-196 рубл сарфланарди. Ўша давр учун бу йирик маблағ саналиб, аҳоли кредит олишга мажбур бўлди.
Кредитлаш тизими адолатсиз, фоизлар жуда катта эди. Пахта фабрикалари пул маблағларини 12% дан кредит ширкатларига берарди. Ширкатлар эса ушбу маблағларни маҳаллий аҳолига 40-60% дан тақдим этарди. 1908 йилга келиб пахта етиштирувчи маҳаллий деҳқонларнинг пахта фабрикаларидан 1,5 млн рубл қарзи бор эди. Граф Паленнинг иқтисодий тафтишлари хисоботига кўра Фарғонада 6416 хўжаликнинг 2703 таси (43%) ўртача 175 рублдан қарздорлиги аниқланди. 1917 йилга келиб ўлка ишчиларининг рус фабрикаларидан қарзи оламшумул даражага етди.
Бундан ташқари аҳоли пахта етиштириш билан машғул бўлгани сабабли бошқа озиқ-овқат махсулотлари дефицити юзага келди. Русларнинг мақсади ҳам шу эди. 1892-1907 йиллар давомида Россиядан озиқ-овқат экспорти 802% га ошди. Нарх наво ҳам ошиб аҳоли фақат қорин тўйдириш учунгина ишлай бошлади.