Nihoyat imtihonlar tugadi. Shuning uchun kanalga qiziq bir narsa haqida yozgim keldi.
Shu kunlarda e'tiborimni tortgan kitob turi bor: mikro-tarix.
Mikro-tarix umumiy tarixnavislik jarayonida doim e'tibordan chetda qolgan, mayda, o'z holicha butun bo'lolmaydigan, doim qandaydir katta tizimning arzimas parchasi yo umuman, 'butundan mahrum parcha' ning kelib chiqish sabablariga qiziqadigan soha. U bir vaqtning o'zida jamiyatning ovozi atay o'chirilgan, ko'rmaganlikka olingan 'mo'rt jamoalari' ni ham mujassam qiladi.
Misol beray: Alberto Manguel qalamiga mansub 'Mutolaaning Tarixi' kitobi. Bunda yozuvchi ham G'arb, ham Sharq tarixida mutolaaning turlari, o'rni, rivoji va inqirozini qiziq tilda ochib beradi.
Umuman, mikro-tarix hamma narsa haqida bo'lishi mumkin. O'zbek oshxonasida suyuq ovqat, ayollar taqadigan soch to'g'nag'ichlari, soqol olish, maktabdagi bo'r vahokazo...
Bundan nima foyda? Buni tarix deb bo'ladimi? Masalan, bir yozuvchining 'Sovunning Tarixi: Asrlar Osha Gigiena va Inson' asari bizga nima beradi? Mayli, yozuvchi unda Rimliklar ishlatgan, kul va tuzdan tayyorlangan sovunlardan to Ikkinchi Jahon Urushida, konslagerlardagi yahudiylar loshidan tayyorlangan sovunlargacha bo'lgan qiziq masalalarni aytsin. Lekin, nimaga yaraydi?
Gap shundaki, mikro-tarix ilk bor 1970-yillarda o'rtaga tashlangan payt G'arb ijtimoiy fan davralari tarixni insonlashtirish/demokratlashtirish ustida ishlashayotgandi. Qachongacha tarix faqat katta xonadonlar, qirollar, umuman, hokim kuchlar atrofida shakllantiriladi? Tarixni faqat qudrat egalari emas, balki qora xalq ham yozadi. Demak, qora xalqning ham kundalik hayoti akademik/ilmiy tarix manbalariga kirishi kerak. Boz ustiga, tarix doim bir taraflama, kuchlilar tomonidan yozilgan. Bu kuchlilarning asosiy qismi erkak bo'lgani uchun ayollar va bolalar chetlatib kelingan.
O'tgan yili universitetdagi erkin seminarlardan birida, Tarix bo'limidan bir domla 'Usmoniy Saltanatida Bolalik va Yetimlik Tarixi' nomli ikki haftalik ma'ruza darsi o'tib bergandi. Nega endi biz Temuriylar davrida moda va tashqi ko'rinish urflari haqida o'rganmaylik?
Tarix demokratlashuvi kerak! Bilim demokratlashuvi, siyosiy va iqtisodiy elitizm qo'lidan qutilishi shart. Buni esa o'zimiz haqida, o'z hikoya va hatto o'zimizga ham arzimas tuyulgan kundalik o'tmishimizni hikoya qilish orqali bajaramiz.
Hozir Sally Coulthardning 'A Short History of the World According to Sheep' ya'ni 'Qo'ylarga Ko'ra Dunyoning Qisqacha Tarixi' kitobini o'qiyapman. Chorvachilik dunyoni qanday shakllantirgani haqida juda yaxshi fikrlar bildirilgan.
Garchi mikro-tarixiy emas, balki ilmiy bo'lsada, Rachel Carsonning ekin dorilari tabiatni qanday bulg'ashi, qushlarni qanday o'ldirishi haqida yozilgan 'Silent Spring'/'Jimjit Bahor' kitobini tavsiya qilaman.
Eng mayda detalgacha tarixiy tadqiqot o'tqazish imkoningiz bo'lsa, siz qaysi mavzuda mikro-tarix kitobi yozishni istardingiz?
@bobil_kutubxonasi
Shu kunlarda e'tiborimni tortgan kitob turi bor: mikro-tarix.
Mikro-tarix umumiy tarixnavislik jarayonida doim e'tibordan chetda qolgan, mayda, o'z holicha butun bo'lolmaydigan, doim qandaydir katta tizimning arzimas parchasi yo umuman, 'butundan mahrum parcha' ning kelib chiqish sabablariga qiziqadigan soha. U bir vaqtning o'zida jamiyatning ovozi atay o'chirilgan, ko'rmaganlikka olingan 'mo'rt jamoalari' ni ham mujassam qiladi.
Misol beray: Alberto Manguel qalamiga mansub 'Mutolaaning Tarixi' kitobi. Bunda yozuvchi ham G'arb, ham Sharq tarixida mutolaaning turlari, o'rni, rivoji va inqirozini qiziq tilda ochib beradi.
Umuman, mikro-tarix hamma narsa haqida bo'lishi mumkin. O'zbek oshxonasida suyuq ovqat, ayollar taqadigan soch to'g'nag'ichlari, soqol olish, maktabdagi bo'r vahokazo...
Bundan nima foyda? Buni tarix deb bo'ladimi? Masalan, bir yozuvchining 'Sovunning Tarixi: Asrlar Osha Gigiena va Inson' asari bizga nima beradi? Mayli, yozuvchi unda Rimliklar ishlatgan, kul va tuzdan tayyorlangan sovunlardan to Ikkinchi Jahon Urushida, konslagerlardagi yahudiylar loshidan tayyorlangan sovunlargacha bo'lgan qiziq masalalarni aytsin. Lekin, nimaga yaraydi?
Gap shundaki, mikro-tarix ilk bor 1970-yillarda o'rtaga tashlangan payt G'arb ijtimoiy fan davralari tarixni insonlashtirish/demokratlashtirish ustida ishlashayotgandi. Qachongacha tarix faqat katta xonadonlar, qirollar, umuman, hokim kuchlar atrofida shakllantiriladi? Tarixni faqat qudrat egalari emas, balki qora xalq ham yozadi. Demak, qora xalqning ham kundalik hayoti akademik/ilmiy tarix manbalariga kirishi kerak. Boz ustiga, tarix doim bir taraflama, kuchlilar tomonidan yozilgan. Bu kuchlilarning asosiy qismi erkak bo'lgani uchun ayollar va bolalar chetlatib kelingan.
O'tgan yili universitetdagi erkin seminarlardan birida, Tarix bo'limidan bir domla 'Usmoniy Saltanatida Bolalik va Yetimlik Tarixi' nomli ikki haftalik ma'ruza darsi o'tib bergandi. Nega endi biz Temuriylar davrida moda va tashqi ko'rinish urflari haqida o'rganmaylik?
Tarix demokratlashuvi kerak! Bilim demokratlashuvi, siyosiy va iqtisodiy elitizm qo'lidan qutilishi shart. Buni esa o'zimiz haqida, o'z hikoya va hatto o'zimizga ham arzimas tuyulgan kundalik o'tmishimizni hikoya qilish orqali bajaramiz.
Hozir Sally Coulthardning 'A Short History of the World According to Sheep' ya'ni 'Qo'ylarga Ko'ra Dunyoning Qisqacha Tarixi' kitobini o'qiyapman. Chorvachilik dunyoni qanday shakllantirgani haqida juda yaxshi fikrlar bildirilgan.
Garchi mikro-tarixiy emas, balki ilmiy bo'lsada, Rachel Carsonning ekin dorilari tabiatni qanday bulg'ashi, qushlarni qanday o'ldirishi haqida yozilgan 'Silent Spring'/'Jimjit Bahor' kitobini tavsiya qilaman.
Eng mayda detalgacha tarixiy tadqiqot o'tqazish imkoningiz bo'lsa, siz qaysi mavzuda mikro-tarix kitobi yozishni istardingiz?
@bobil_kutubxonasi