Bobil kutubxonasi

Bugun “Taxtlar O’yini” ga ega bo’lgan hammani chin ko’ngildan tabriklayman.

Uzoq kutdingiz, uzoq kutdik.
Bir kitobni kutish dunyoning eng go’zal kutishlaridan bo’lsa kerak.
O’zbekistonga borgunimcha o’qib bo’lsanglar, u haqida uzoq suhbatlashamiz hali.

🐺

@bobil_kutubxonasi

Romiz Ravshan


Chormixdagi Iso
 
Men sening oʻgʻlingman bu yer yuzida,
Ko’kka ko’p bor tikdim ko’zimni, Alloh.
Biloxir orzuyim ushaldi chogʻi,
Oyogʻim tuproqdan uzildi, Alloh.
 
Endi yeru koʻkning orasidaman,
Chormixga tortilib qolganman endi.
Mixlandi qoʻllarim va oyoqlarim,
Oʻzim oʻz tobutim boʻlganman endi.
 
Kezar, chumolidek kezar jonimda,
Yemirar jonimni bu oftob asta.
Koʻzlarini qisib boqar honimlar,
Boqar, koʻzi ketar belimdan pastga.
 
Gar boʻlsa bu oʻlim Oxir uyqusi,
Uxlayotgan boʻlsam,
Tushim ogʻriydi.
Chormixga turtilgan faqat tanimdir,
Bas, nega bu ruhim sim-sim ogʻriydi?
 
Bu ogʻriq choʻzilar arqondek besas,
Bogʻlaydi ruhimni jonimga, Alloh.
Ruhim vujudimdan ayrila bilmas,
Uchib keta olmas yoninga, Alloh.
 
Bu ogʻriq
Jonimning aziyatimi
Va yoki ruhimga tashlangan qarmoq?
Bu ogʻriq dunyoning soʻng lazzatimi,
Bu ogʻriq –
Men qilgan oxirgi gunoh?
 
Yoʻq, men bu lazzatga chidolmam ortiq,
Menga bu chormixdan qochmoqqa kuch ber.
Kuch ber bu ogʻriqdan jon qutqarmoqqa,
Qush boʻlib yoninga uchmoqqa kuch ber.
 
Birodarlar yoshin artadi pinhon,
Alar tun tushmogʻin jim kutgaydirlar.
Bu kecha chormixdan tushirib meni
Ehtimol, qaygadir berkitgaydirlar.
 
Qayda?
Nega?
Kimdan?
Qanday berkinay?
Men oʻz qismatimdan berkinay qanday?
Ming bu qoʻllarim-la yopsam ham hech vaqt
Berkita olmasman yuz-koʻzimni man.
Hamma koʻrar meni hovuchlarimda
Qoraygan mixlarning teshiklaridan.
 
Men bundayin yashab oʻla olmasman,
Ozordan,
Bezordan
Yo keksalikdan.
Yoʻq, men bu chormixdan tusha olmasman,
Men tusha olmasman bu yuksaklikdan.
 
Vale chidolmasman, yo jonimni ol
Yoki ol jonimdan ogʻriqni, Alloh.
Esga ol, esga ol, esga ol meni,
Yoʻqsa unutdingmi oʻgʻlingni, Alloh?
 
... Jimgina kun botdi, dunyo qoraydi,
Ammo seni koʻrdim birdaniga men.
Qoʻllaring ruhimni chormixdan oldi,
Topshirdim ruhimni qo’llaringa men.
 
Koʻrdim –
Zulumotning ichida seni,
Qoʻllaring hiloldan, quyoshdan edi.
Koʻrdim, mening ruhim hovuching ichra
Don-ushoq izlagan bir qushdek edi.
 
Endi ozod edi ruhim chormixdan,
Jonim ham ogʻriqdan jim tonar, Alloh.
Ruhim hovuchingda hotirjam, ammo
Nega hovuchingdan qon tomar, Alloh?

Mirzohid Muzaffar tarjimasi

@bobil_kutubxonasi

Bugun bizda tarjima bo'lib chiqayotgan turkcha kitoblar Turkiyada asosan Destek va Hayykitap nomli nashriyotlardan chiqadi. Keyin biznikilar uni nashr qilishadi.

Bu kitoblarning saviyasi va Turkiyada ularga qanday qaralishini qisqacha tasvirlay:
Agar mazkur nashriyotlardan chiqqan biron kitobni adabiyot domlam qo'limda ko'rib qolsa, meni imtihoniga kiritmaydi.
O'zini hurmat qiladigan hech qaysi universitet bu nashriyot kitoblarini kutubxonasiga yaqin yo'latmaydi.

Bizda esa filologiya talabalari yotvolib o'qib yotishibdi.
Ha, o'qishga arzirlik turk klassiklarini ham yolchitib tarjima qilolishayotgani yo'q-kuya, lekin mayli...

Gap kitob haqida ketayotganda o'zingizga biroz hurmatingiz bo'lsin...

@bobil_kutubxonasi

Тўнғичи шаъм тубидаги титроқ ёлқинга кўз тикиб, ҳеч нарса ота, ҳеч нарса, деди. Эртага қуёш чиқар чиқмас биз ўн оға ини ва Юсуф, яъни ўғилларинг қирга чиқмоқчимиз. Бизга ижозат бер, ижозатинга қўшиб Юсуфни ҳам бер!
Юсуфни бизга бер! Сўзларга сингиган кескинлик ранги Яъқубни яна бир бор титратди. Ижозат, аммо сен бизга берадиган эмас, биз сендан оладиган ижозат. Чунки, сен бирсан, биз эса ўн. Сен ота бўлсанг, биз ўғилмиз. Чунки, ҳар биримизнинг юрагида сенга, сендан бўлган бир куч уйғонаётир. Чунки, ҳаммамиз эркакмиз.
Яъқуб жим бўлиб қолди, ўйчанлик билан Юсуф қолсачи, деди. Ораларидан бири, энг гапга чечани, бизга ишонмайсанми, деб отилди.
Деразада шамол, шаъмда олов, Яъқубнинг қалбида титроқ.
Йўқ, деди Яъқуб, йўқ, сизга бўлган ишончимнинг чек чегараси йўқ, лекин қўрқаманки, Юсуфни бўрилар ейди. У ҳали кичкина, ўзини сиз каби ҳимоя қилолмас. Ҳаммаси баравар, худди аввалдан келишиб олгандек, бизга ишон, бизга ишон, эй кўзлари биз кўрмаган денгизлар мисоли теран, меҳри ила руҳимизни иситгувчи ота, дейишди.
Ишон. Бу сўзнинг охирига яна бир бор -ма қўшимчаси қўшилса, Яъқубнинг бошида чақмоқ чақиши тайин. Қанча мустаҳкам бўлмасин, бу ўн юрак бирдан чил парчин бўлади. Ишон. Юсуфни ҳимоя қилиш, асраш учун ишонишдан бошқа йўли қолмади.
Майли, деди Яъқуб, майли.

Нозан Бакирўғли, "Юсуф билан Зулайҳо"

Туркчадан Мирзоҳид таржимаси

@bobil_kutubxonasi

Ўзбекистонда бир йил яшаб ишлаган турк меъморнинг халқимиз ҳақидаги хотираларидан

1. Ўзбеклар биз каби бақироқ ё шовқинни яхши кўрадиган халқ эмас. Ҳадеб бақираверишмайди. Оддий суҳбатларида ҳам ҳотиржам, секин гапиришади.

2. Ўзимдан кичкинага салом берсам, дарров алик олмаслиги менга ғалати туюлди. Ассалому алайкум дейман, у ҳам ассалому алайкум дейди. Кейин билсам, ўзбекларда аввал кичиклар салом бериши керак экан. Қаршимдаги ёш одам ҳам мендан алик олишимни кутаркан.

3. Ўзбекларнинг каттага ҳурмати баъзан ҳаддан ошиши мумкин. Ҳақ бўлиб турса ҳам, ҳамсуҳбатининг ёшини ҳурмат қилиб, жим бўлишади. Менимча бу одатлари сал ўзгариши керак. Чунки, ноҳақлигимни ўзим билиб турсам ҳам доим олдимдаги одам гапдан қоларди.

4. Ўзбек бозорларида ҳамма нарса очиқ сотилади. Сут қатиқдан то гўштгача, лекин қизиқ, бу махсулотлар доим тоза ва янги бўлади. Гўшт расталарида умуман ёмон ҳид сезмадим.

5. Ўзбекистонга боришдан аввал Россияда ишлагандим. Улар ҳам билишар, деб ўзбеклар билан аввалига русча гаплашмоқчи бўлдим. Сен турк, мен ўзбек, русча гаплашсак уят бўлар, деб хафа бўлишди. Мен ҳам ўзимдан уялдим. Ҳозир ўзбекчада яхши гаплашаман.

6. Тошкентда йўллар кенг, дарахтлар кўп. Лекин, бу гўзал шаҳар ҳам худди Истанбул ё Москва каби ўз гўзаллигини кундан кунга йўқотяпти. Бино қуриш учун шаҳарнинг дарахтлари аёвсиз кесиляпти, тўрт тараф бетон. Ўзбекларнинг бу қирғинга нимадир демаётгани қизиқ. Биз пайтида демадик, энди ягона умидимиз денгиздан...

7. Ўзбекистонда денгиз йўқ бўлса ҳам деярли биз билан баравар балиқ ейишади. Балиқлари ҳам анча мазали.

8. Халқ ишлашни яхши кўради. Бош уста танаффус, деса ҳам шу ишимни битириб қўяй, деган кўп ишчи кўрдим.

9. Аввалига ўзбеклар умуман сиёсат ҳақида гаплашишмайди, деб ўйлардим. Йўқ, улар гаплашишади, лекин сиёсат улар учун ҳаёт мазмуни эмас. Жимгина тирикчилик қилаверишади. Бу масалада турклар ўзбеклардан ўрнак олишса арзийди. Халқ ичида қандайдир пассив бирдамлик бор. Биз турклар сиёсат ҳақида қанча бўғилиб бақирмайлик, фойдаси йўқ. Ўзбеклар менимча ўша беҳудаликни эрта сезиб, тақдирга тан беришган.

10. Таксичилари турк таксичиларидан кўра ҳалол. Айниқса Яндексдан фойдаланганда умуман муаммо бўлмайди.

Ҳозирча шу.

@bobil_kutubxonasi

Qadimgi yunonchada tuxumni oo deb atashardi. Bu tilda ham xuddi ruscha kabi har bir so'zning ''rod'' ya'ni jinsi bor, lekin oo so'zida yo'q.
Chunki, deydi qadimgi yunonlar, tuxum ham erkak, ham ayol xromosomalaridan paydo bo'lgan narsa. U moddiy jihatdan bor, lekin hayotiy jihatdan yo'q, chunki hali tirik deb bo'lmaydi. Tuxum tirik, lekin bu tiriklik o'ta mo'rt. Uni ochib chiqadigan qush yaralgan, lekin hali chiqib chiqmasligi noma'lum. Bu holatda uning grammatik jinsi ham yo'q.

Bugun bizga o'ta falsafiy tuyuladigan bu tushuncha qadimgi yunon, ya'ni ellinlar uchun juda oddiy gap edi. Aynan shunday grammatikaga ham falsafa aralashtirishgani uchun falsafa ilk bor Afinada tug'iladi...

@bobil_kutubxonasi

“Тахтлар Ўйини” таржимон сифатида руҳиятимга қандай таъсир қилди?
Шахсан мен бу ердаги “таъсир” сўзини “influence” эмас, “affect” деган бўлардим.
Асарда тасвирланган дунёнинг баҳайбатлиги мени кўп қўрқитди. Одатда, катта ишларда жамоа бўлиб ишлайсиз, бироқ бу ишни ёлғиз бажаришга мажбур эдим. Шунда Итало Калвинонинг “Ўқимоқ ёлғизликдир” деган гапининг тўғрилигини англадим. Таржима ўқимоқнинг энг мукаммал шакли, мен эса ёлғиз эдим. Бу баъзан одамни қўрқитади. Ўлимга ўхшарди у. Ҳамма у ҳақида гапириши, сени қўллаб қувватлаши мумкин, лекин ҳеч ким сенинг ўрнинга ўлиб бермайди.
Асарни ўгириш шунчалик силламни қуритдики, ҳалигача ўзимга келолганим йўқ. Орадан уч ойга яқин вақт ўтган бўлсада, тузук қуруқ бирон асар таржима қилолмадим. Чинакамига қуридим, чинакамига.
Бу қуриш мобайнида клиник психолог ва психиатрдан ёрдам олдим. Таржимадан тўхтаб, соатлар бўйи бўш деворга тикилиб ўтирдим. Эртага имтиҳоним борлигини била туриб, шуни ўгириб қўяй, дея компютер қаршисидан тура олмадим.
Бу гапларни мен шундай фидоийман, дейиш учун ёзаётганим йўқ. Ҳа, бу ишим учун яхши пул олдим, лекин яхши пулни бошқа, осонроқ ишлардан ҳам топиш мумкин. Буни таржимон бўлишни истаганлар учун ёзяпман.
Қароримни ўнлаб марта ўзгартирмоқчи бўлдим, бироқ “чилдирма чалиб бўлинганди”. Нашриёт иш бошлаган, муаллифлик олинган, ўқувчилар ҳам кутишаётганди. Мен эса ўз ёлғизлигимни қабул қилишдан бошқа чора тополмадим. Муштдек сўзлар ўтди бўғзимдан, ютишга мажбур бўлдим.
Хулоса ўлароқ шуни айтишим мумкинки, агар ўз ёлғизлигингиз билан юзлаша олсангизгина таржимонликка бел боғланг. Ёлғиз қолганингизда, ичингизда ўзингиз ҳам кўрмаган, билмаган ё борлигини билишни истамаган махлуқлар тирилиши мумкин. Уларнинг панжасидан қутулоласизми? Уларни қўлга ўргатоласизми?
Наҳот оддий гапни бошқа тилга ўгириш шунчалик қийин бўлса? Қийинмас. Уни ўгира туриб, ўзинг билан юзлашиш, уни ўқийдиган минглаб кишиларнинг муносабатини ўзингдан ўтказиш қийин. Пайти келадики, ёзувчининг хатосини тўғирлашга ҳам мажбур бўласан. Ҳа, баъзан ёзувчилар ҳам хато қилади, бироқ бу хато кўпинча ўқувчи томонидан таржимонга юкланади. Бу юкланиш, бу айблов ва маломатларга рўбарў бўлмаслик учун ҳам тўғирлайсан уларни. Ва, охирида яна парда ортида қоласан, чунки таржимони унутилди дегани асар таржимаси яхши дегани.
Қисқаси, шу. Агар ҳалиям таржимон бўлмоқчи бўлсангиз, тўхтаманг. Балки ичингиздаги махлуқлар сиз ўйлаганчалик ваҳший эмасдир. Балки улар сизни бутунлай емас, шунчаки бир тишлам олиб, қўйиб юборишар...

Мирзоҳид

@bobil_kutubxonasi

"Тахтлар Ўйини" таржимасига доир баъзи деталлар.

1. Таржима асносида асарнинг достондек жаранглашини истадим.

2. Ёзувчи асарни Европадаги Юз Йиллик Уруш асосида ёзгани учун ўша давр тарихий матнларини ҳам ўқиб чиқишимга тўғри келди. Англия ва Фрация орасидаги уруш билан асар орасидаги боғлиқликларни ўрганиш умумий сюжетни тушунишимга ёрдам берди.

3. Юқорида айтганимдек, асарнинг достондек жаранглаши учун унга туркийча жанговар руҳ беришим керак эди. Шу боис таржимада Юсуф Хос Ҳожибнинг "Қутадғу Билиг", Маҳмуд Қошғарийнинг "Лисони Луғотут Турк" ва "Навоий Асарларининг Изоҳли Луғати" каби манбалардан фойдаландим.

4. Сарой учун алоҳида, саройдан ташқаридаги ҳаёт учун алоҳида тиллар ишлаб чиқдим, чунки оригиналида ҳам шундай эди. Саройдаги қирол ва аъёнлар нисбатан ўрта асрларга хос Шекспир шевасида гаплашишса, саройдан ташқаридаги халқ эса ўн тўққизинчи аср инглизлари, ҳатто бугунги америкаликлар каби "қора тил" да гаплашишарди. Шунинг учун асар таржимасида саройликларнинг оғирроқ, форсча ва арабча иси келиб турадиган тилда, сарой ташқарисидагиларнинг эса соф туркийча гаплашишаётганини кўрасиз.

5. Атоқли отларнинг ҳеч қайсиси ўзбекчага таржима қилинмади. Лақаблар ва айнан биз тушунишимиз керак бўлган маънога эга жўғрофий номларгина бундан мустасно. Блеквотер Уруши ўрнига Қорасув Муҳорабаси, масалан.

6. Жараёнда асарнинг туркча, русча, французча ва испанча таржималари ҳам солиштириб чиқилди. Мақсад эса ўзбекча таржиманинг улардан мукаммалроқ бўлиши эди. Бу тилларда гаплашадиган кишилардан таржималардаги камчиликлар сўралди. Менимча, қайсидир маънода мақсадимизга ҳам етдик.

7. Асардаги ўзбекчанинг янада тиниқ, тушунарлироқ бўлиши учун шоирлар, хусусан Жонтемир, Муҳаммад Сиддиқ ва устоз таржимонлар Одил Икромлар билан ишладик. Уларнинг тажриба ва танқидлари баробарида ишлатилган сўзлар бир неча марта ўзгарди.

8. Таржима жараёнида асарнинг ўзбек мухлислари билан ҳам алоқа қурилди. Уларга асардан боблар ўқитилди, фикр ва мулоҳазалари олинди. Ёзувчи яратган дунёни мендан кўра яхшироқ танийдиган дўстлар тавсияларини аяшмади. Ҳаммаларидан миннатдормиз.

9. Сиз асардаги худди сарёғдек оқадиган, силлиқ ва тушунарли, деб ўйлаган қисмлари катта эҳтимол билан кунлаб, ҳатто ҳафталаб тўкилган терлар мевасидир. Чунки, фантастикада ҳам бадииятни сақлаш, ҳам ўқувчи оммасини эътиборга олган ҳолда барини меъёрда тутиб, тилни соддалаштириш жуда қийин бўлди.

10. Мени энг кўп қийнаган бўлимлар Даенериснинг бўлимлари эди. Гап фақат Дотрак теримларида эмас. Ёш қизнинг бунча қийноқларга гирифтор бўлгани ҳам мени анча ўйлантирди. Яна Тирионнинг ақлга асосланган ҳазиллари, луқма ва истеҳзолари ҳам анча қийинчилик туғдирди.


Қисқаси, шу. Эсимга келганда яна ёзаман.

Мирзоҳид

@bobil_kutubxonasi