O'tkir Hoshimov
"Tushda kechgan umrlar "
***
Menimcha, bu asarni ko'pchilik o'qib ulgurgan (Rustamning hayoti barchaga tanish bo'lsa kerak). Romanning aksariyat qismi kundalik voqeliklari, qolgan qismi "Yovuz Ruh" (Soat G'aniyev) hayotidagi kechmishlar va boshqalar haqida.
Asosiy qahramonlar: Rustam, Soat G'aniyev, Shahnoza, Qurbonoy xola.
Nega bunday nomlanganiga hech qiziqqanmisiz?
"O'ylab qarasam, o'tgan umrim umr emas, tush ekan. Go'yo men esimni tanib- tanimay birov uyqu dori ichirgan -u tush ko'rib yuraverganman: Goh shirin, goh xatarli tush ko'rib. O'sha ''birov'' qayoqqa sudrasa, ketidan ergashib ketaverganman, nima buyursa, quloq qoqmay bajaraverganman... Uyg'onishga esa qo'rqqanman... Mana endi, uyg'onib, yonverimga qarasam menga o'xshaganlar ko'p ekan... '' (Otasining Rustamga yozgan maktubidan)
Ha, Rustamning otasi ham umri bo'yi tuzum talablarini bajarib, yugurdak bo'lib, oxiri, chohga tushib qolganini o'zi ham sezmay qoladi. Bu sovet tuzumining "olovi" ho'l-u quruqni baravar yondiradi. Ammo eng ko'p jabrlangan, baribir oddiy xalq bo'lib qolaveradi.
Yana, nazdimda, Shahnozaning tushlari ham qaysidir ma'noda asar nomiga mutanosib. Negaki u ko'rgan tushlarida go'yoki o'zi va Rustamning hayot yo'llari aks etadi. Bu shaxsiy fikrim.
Soat G'aniyev kishida shunchalik jirkanch hislarni uyg'otadiki, Yer yuzida shunaqa odam bormikan deya hayron bo'lasiz. Baribir farzandlari orqali jazosining bir qismini oladiku-ya, ammo qilgan qilmishlarining hech birini oqlab bo'lmaydi.
Asardagi asosiy mavzular - urushga nafrat va kelgindilar mahalliy xalqqa kun bermasligi oqibatida noxushliklar ro'y berganligi ("o'zbek ishi"). Ko'pgina sahnalarni o'qib, to'g'risi, sovet davriga nisbatan nafratim kuchayib ketdi.
Gapni cho'zmayman, bir so'z bilan bilan aytganda haqiqatan o'qishli asar.
"Tushda kechgan umrlar "
***
Menimcha, bu asarni ko'pchilik o'qib ulgurgan (Rustamning hayoti barchaga tanish bo'lsa kerak). Romanning aksariyat qismi kundalik voqeliklari, qolgan qismi "Yovuz Ruh" (Soat G'aniyev) hayotidagi kechmishlar va boshqalar haqida.
Asosiy qahramonlar: Rustam, Soat G'aniyev, Shahnoza, Qurbonoy xola.
Nega bunday nomlanganiga hech qiziqqanmisiz?
"O'ylab qarasam, o'tgan umrim umr emas, tush ekan. Go'yo men esimni tanib- tanimay birov uyqu dori ichirgan -u tush ko'rib yuraverganman: Goh shirin, goh xatarli tush ko'rib. O'sha ''birov'' qayoqqa sudrasa, ketidan ergashib ketaverganman, nima buyursa, quloq qoqmay bajaraverganman... Uyg'onishga esa qo'rqqanman... Mana endi, uyg'onib, yonverimga qarasam menga o'xshaganlar ko'p ekan... '' (Otasining Rustamga yozgan maktubidan)
Ha, Rustamning otasi ham umri bo'yi tuzum talablarini bajarib, yugurdak bo'lib, oxiri, chohga tushib qolganini o'zi ham sezmay qoladi. Bu sovet tuzumining "olovi" ho'l-u quruqni baravar yondiradi. Ammo eng ko'p jabrlangan, baribir oddiy xalq bo'lib qolaveradi.
Yana, nazdimda, Shahnozaning tushlari ham qaysidir ma'noda asar nomiga mutanosib. Negaki u ko'rgan tushlarida go'yoki o'zi va Rustamning hayot yo'llari aks etadi. Bu shaxsiy fikrim.
Soat G'aniyev kishida shunchalik jirkanch hislarni uyg'otadiki, Yer yuzida shunaqa odam bormikan deya hayron bo'lasiz. Baribir farzandlari orqali jazosining bir qismini oladiku-ya, ammo qilgan qilmishlarining hech birini oqlab bo'lmaydi.
Asardagi asosiy mavzular - urushga nafrat va kelgindilar mahalliy xalqqa kun bermasligi oqibatida noxushliklar ro'y berganligi ("o'zbek ishi"). Ko'pgina sahnalarni o'qib, to'g'risi, sovet davriga nisbatan nafratim kuchayib ketdi.
Gapni cho'zmayman, bir so'z bilan bilan aytganda haqiqatan o'qishli asar.