Avvalroq yozgandim, hozir turibdimi yoʻqmi bilmadim (odatda vaqti-vaqti bilan yozganlarimni oʻchirib tashlayman, beqaror kayfiyat sabab). Yozgandim, aniqrogʻi soʻragandim, nega musulmon olami rivojlanishdan ortda qolib ketdi qabilida. Turlicha talqinlar bor edi lekin birorta asosli va qanoat hosil qiladigan javobni koʻrmadim, oʻqimadim, eshitmadim.
Bu mavzu yopilib ketgandi, boshqa narsa haqida oʻylab turganimda hayolim burildi. Mayliga, kirish qismini ham choʻzib yubordim, oʻzimni ham ensam qotishni boshladi.
Oʻylab qoldim, orqada qolishga umuman olganda "shubha" ning Islomda taqiqlangani va bu kengroq miqyosda talqin qilingani ham sababdir, balki sabablardan biridir. Toʻgʻri, Xudoning birligi, borligi, avvali va oxirining yoʻqligi kabi shubha ostiga olish mumkin boʻlmagan holatlar bor lekin bu shubhaning chegarasi qayerda, qachon va qanday vaziyatda shubhaga yoʻl ochiladi ? radikallashuv yoki radikal talqin shu yerdan boshlanar balki, keyingi xat boshida ochiqlashga harakat qilaman, haminqadar.
Masalan, sharshara yoki momaqaldiroq oldidan chiqib qoldingiz, bu tabiat hodisasi nima, Allohning moʻjizasimi yoki fizik voqelik ? oʻylashimcha taraqqiyotdan ortda qolish boshlangan davrda shartli ravishda shunday vaziyatlar Allohning moʻjizasi deb qaralgan va yoʻlda davom etilgan yaʼni uning asosi, sababi, ilmiy tahlili qidirilmagan, a nega deyishingiz mumkin, endi yuqorida aytganim axir Allohning moʻjizasini shubha ostiga olish mumkin emasku a labbay ?))
Endi buni teskari tahlil qismiga oʻtsak, nega dinsizlar rivojlanishda bizdan ilgarilab ketdi, nafaqat ilgarilab ketishdi balki yoʻlma-yoʻl tepalab oʻtib ketishdi ham. Endi bu boshqa kino, mavzudan chetga chiqmay, dinsiz odam shartli ravishda momaqaldiroqni koʻrganda bu Allohning moʻjizasi demaydi, endi bu hodisa Allohning moʻjizasi boʻlmasa unda uning asosi nima, manashu joy men qasd qilgan yaʼni nazarda tutgan "shubha" ning boshlanishi hisoblanadi.
Falsafaning ibtidosi ham adashmayotgan boʻlsam shubhadan boshlanadi, fikrlashni ham, asli falsafaning oʻzi fikrlashdir. Meni oʻylashga majbur qilgan yana bir jihat asli Islomning oʻzi fikrlashni soʻramayaptimi ? Masalan "Koʻr bilan koʻzi oʻtkir teng boʻlurmi, fikr yuritmaysizlarmi ? (Aʼnom surasi, 50-oyat). Aslida Islom fikrlashni soʻrayapti, qanchalik toʻgʻri tushundim bilmadim lekin men nazarda tutgan "shubha" ni shu oyatning ichida koʻrdim.
Xullas, ortda qolish sabablaridan biri shubhaning taqiqlanishida yoki aniqroq aytganda taqiqlangandek koʻrsatilishida deb oʻyladim, bunday koʻrsatgan, talqin qilganlar ham alohida mavzu, ular ham sabablar zanjirining bir qismi. Qolgan sabablarni keyinroq gaplasharmiz. Bu shunchaki meni subyektiv fikrlarim, kimda boshqacha fikr bor, izohlarda bemalol.
P.s vanihoyat "haminqadar" soʻzini ishlatadigan oʻrin topdim, keyingi safar "chikora" ni ishlatsam armonim yoʻq. )
Bu mavzu yopilib ketgandi, boshqa narsa haqida oʻylab turganimda hayolim burildi. Mayliga, kirish qismini ham choʻzib yubordim, oʻzimni ham ensam qotishni boshladi.
Oʻylab qoldim, orqada qolishga umuman olganda "shubha" ning Islomda taqiqlangani va bu kengroq miqyosda talqin qilingani ham sababdir, balki sabablardan biridir. Toʻgʻri, Xudoning birligi, borligi, avvali va oxirining yoʻqligi kabi shubha ostiga olish mumkin boʻlmagan holatlar bor lekin bu shubhaning chegarasi qayerda, qachon va qanday vaziyatda shubhaga yoʻl ochiladi ? radikallashuv yoki radikal talqin shu yerdan boshlanar balki, keyingi xat boshida ochiqlashga harakat qilaman, haminqadar.
Masalan, sharshara yoki momaqaldiroq oldidan chiqib qoldingiz, bu tabiat hodisasi nima, Allohning moʻjizasimi yoki fizik voqelik ? oʻylashimcha taraqqiyotdan ortda qolish boshlangan davrda shartli ravishda shunday vaziyatlar Allohning moʻjizasi deb qaralgan va yoʻlda davom etilgan yaʼni uning asosi, sababi, ilmiy tahlili qidirilmagan, a nega deyishingiz mumkin, endi yuqorida aytganim axir Allohning moʻjizasini shubha ostiga olish mumkin emasku a labbay ?))
Endi buni teskari tahlil qismiga oʻtsak, nega dinsizlar rivojlanishda bizdan ilgarilab ketdi, nafaqat ilgarilab ketishdi balki yoʻlma-yoʻl tepalab oʻtib ketishdi ham. Endi bu boshqa kino, mavzudan chetga chiqmay, dinsiz odam shartli ravishda momaqaldiroqni koʻrganda bu Allohning moʻjizasi demaydi, endi bu hodisa Allohning moʻjizasi boʻlmasa unda uning asosi nima, manashu joy men qasd qilgan yaʼni nazarda tutgan "shubha" ning boshlanishi hisoblanadi.
Falsafaning ibtidosi ham adashmayotgan boʻlsam shubhadan boshlanadi, fikrlashni ham, asli falsafaning oʻzi fikrlashdir. Meni oʻylashga majbur qilgan yana bir jihat asli Islomning oʻzi fikrlashni soʻramayaptimi ? Masalan "Koʻr bilan koʻzi oʻtkir teng boʻlurmi, fikr yuritmaysizlarmi ? (Aʼnom surasi, 50-oyat). Aslida Islom fikrlashni soʻrayapti, qanchalik toʻgʻri tushundim bilmadim lekin men nazarda tutgan "shubha" ni shu oyatning ichida koʻrdim.
Xullas, ortda qolish sabablaridan biri shubhaning taqiqlanishida yoki aniqroq aytganda taqiqlangandek koʻrsatilishida deb oʻyladim, bunday koʻrsatgan, talqin qilganlar ham alohida mavzu, ular ham sabablar zanjirining bir qismi. Qolgan sabablarni keyinroq gaplasharmiz. Bu shunchaki meni subyektiv fikrlarim, kimda boshqacha fikr bor, izohlarda bemalol.
P.s vanihoyat "haminqadar" soʻzini ishlatadigan oʻrin topdim, keyingi safar "chikora" ni ishlatsam armonim yoʻq. )